Leververvetting is geen onschuldig verschijnsel

Het wordt hoog tijd dat dokters onthouden waar afkortingen als NAFLD en NASH voor staan. Leververvetting komt steeds vaker voor, en zal de voornaamste oorzaak worden van hepatocellulair carcinoom en reden zijn voor transplantatie, zegt MDL-arts Ger Koek.

Eerder dit jaar hield Ger Koek (MUMC+) samen met andere onderzoekers een enquête onder huisartsen in de regio Maastricht. NAFLD was een onbekende afkorting voor 34 procent van hen; NASH zelfs voor 53 procent. En dat terwijl ze staan voor zeer prevalente leveraandoeningen: non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) en non-alcoholic steatohepatitis (NASH). Oftewel: vervetting van de lever, al dan niet met een ontstekingsbeeld. Bij naar schatting 1 op de 5 volwassenen is sprake van NAFLD. Bij mensen met overgewicht of obesitas is dat 50 tot 100 procent. Van degenen met steatose zal 15 tot 30 procent NASH ontwikkelen. Op lange termijn kan voortschrijdende ontsteking leiden tot fibrosering, cirrose, leverfalen en hepatocellulair carcinoom. Sterker nog, zegt Koek: ‘Dit wordt in de toekomst de belangrijkste reden voor levertransplantatie. Op dit moment is dat hepatitis-C, maar dat is nu goed behandelbaar. Voor hepatocellulair carcinoom geldt hetzelfde: steeds vaker zal vervetting het basislijden zijn.’

De Maastrichtse onderzoekers voerden de enquête uit ter voorbereiding op een richtlijn voor huisartsen over NAFLD. Die is nodig, blijkt uit de conclusie die Koek en de zijnen trokken: ‘De meerderheid van de huisartsen in de regio Maastricht is onbekend met NAFLD en met het klinische spectrum en weet niet hoe te bepalen of een patiënt risico loopt om een gecompliceerd ziektebeloop te ontwikkelen.’ Dat begrijpt Koek ook wel: ‘Het zicht op wat er op de lever gebeurt, is wat diffuus. Het is immers een multitasking orgaan, dat op allerlei gebieden een centrale rol speelt.’ Daar komt bij dat leverziektes zich niet zo snel openbaren: ‘Voor je iets merkt, ben je al heel ver, omdat de lever een enorme reservecapaciteit heeft.’

Leververvetting ontstaat door een verstoorde balans tussen opname van vetten en koolhydraten uit de voeding en opslag in vetweefsel en de lever, zegt Koek: ‘Op een bepaald moment ontstaat een vicieuze cirkel met insulineresistentie tot gevolg. Dat is het startsein voor de ontwikkeling van het metabool syndroom: verstoorde glucose- en vetstofwisseling, toegenomen buikomvang en hypertensie. Door de verstoring van het vetmetabolisme in de mitochondriën ontstaat oxidatieve stress, een factor bij het ontwikkelen van NASH. Er ontstaat een chronische ontsteking die effect heeft op verschillende orgaansystemen, waardoor de kans op hart- en vaatziekten, diabetes en kanker stijgt.’

Ongeveer 1 op de 3 mensen met niet-alcoholische leververvetting ontwikkelt NASH. Het zou goed zijn om die groep tijdig te identificeren, maar dat kan vooralsnog niet, zegt Koek: ‘Die diagnose kan alleen met zekerheid door een leverbiopsie gesteld worden. We proberen niet-invasieve biomarkers te vinden, maar die zijn nog niet specifiek genoeg.’ En zelfs al zou je die kunnen identificeren, dan blijft de vraag hoe je tijdig kunt ingrijpen. Het doel is wel duidelijk: afvallen, bewegen, gezond eten. Maar hoe krijg je mensen zo ver? Koek: ‘Ik weet het, leefstijlverandering is zo ongeveer het moeilijkste wat er is. Maar het is wel de basis. Er worden verschillende medicamenten ontwikkeld die de ontsteking kunnen remmen, maar dat zal nooit meer zijn dan een toevoeging op een gezonde leefstijl.’ En verder? ‘Alle elementen die horen bij het metabool syndroom aanpakken: gewicht, bloeddruk, cholesterol, diabetes. Leverfuncties controleren, en bij verslechtering daarvan: toch maar eens naar leverartsen verwijzen.’