Lancet zet punt achter homeopathie

The Lancet eindigt het redactionele commentaar over homeopathie met een boodschap richting artsen: dokters moeten dapper en eerlijk zijn tegenover hun patiënten over het gebrek aan werkzaamheid  van homeopathie. Of de oproep ook zijn weg zal vinden naar patiënten is nog de vraag. De Lancet concludeert zelf al dat naarmate het bewijs voor homeopathie verwatert, de populariteit tot nog toe alleen maar toeneemt.

Directe aanleiding voor de editorial is de publicatie van een studie van Shang c.s. in dezelfde editie van The Lancet, waaruit blijkt dat de werking van homeopathische middelen is te verklaren met een placebo-effect. In het onderzoek vergelijken wetenschappers van de Universiteit van Bern in Zwitserland 110 placebogecontroleerde trials met homeopathische middelen met evenzoveel  placebogecontroleerde trials met allopathische geneesmiddelen. Hieruit blijkt dat studies met homeopathische geneesmiddelen van mindere kwaliteit zijn dan trials met allopathische geneesmiddelen. Dit effect is het best zichtbaar in een subgroepanalyse van de grote trials. Na correctie van de bias blijft er bij homeopathische studies niet meer over dan een placebo-effect.

Jan Vandenbroucke, hoogleraar klinische epidemiologie aan het LUMC, schreef in The Lancet een commentaar over de studie. Hij herhaalt hierin zijn eerder in zijn gezondheidsraadlezing van 1999 uitgesproken visie dat kennis in de geneeskunde niet gebaseerd is op enkel de uitkomst van trials. Resultaten moeten passen bij bestaande natuurwetenschappelijke inzichten of er iets aan toevoegen. De uitkomst van de studie van Shang past volgens Vandenbroucke bij de kennis die we al hebben. Een oneindig verdunde oplossing kan geen biologisch effect genereren.

Overigens voorspelde Vandenbroucke in zijn gezondheidsraadlezing wat Shang nu heeft aangetoond. Hij stelde toen dat het gegeven dat homeopathische middelen in een metanalyse van studies een effect laten zien ten opzichte van een placebo, moet berusten op een opeenstapeling van methodologische foutjes.

De studie van Shang, de editorial en het commentaar van Vandenbroucke zijn niet de enige stukken over homeopathie in The Lancet. Een journalistieke bijdrage beschrijft de zorgen van Cees Renckens van de Vereniging tegen de Kwakzalverij en zijn Vlaamse evenknie Willem Betz over een concept van een WHO-rapport waarin staat dat uit de meerderheid van de studies blijkt dat homeopathie beter is dan placebo. Edzard Ernst, hoogleraar complementaire geneeskunde in Exeter, noemt het rapport duidelijk gebiast. Negatieve studies en meta-analyses zijn ‘vergeten’. ‘Bij het lezen van het rapport krijg je niet het idee dat er een intentie tot objectiviteit is.’ Renckens noemt het rapport ‘deerniswekkend’. Betz noemt het rapport het bewijs dat de WHO is geïnfiltreerd door missionarissen voor alternatieve geneeswijzen. Eerder publiceerde de WHO een rapport met een dergelijke strekking over acupunctuur.

De WHO spreekt in een reactie aan The Lancet van een ‘oneerlijke kritiek’ omdat het een voorlopige versie betreft. Wanneer het definitieve rapport verschijnt, is nog niet duidelijk. EJP

The Lancet 366, 27 augustus: 690, 691, 705-6, 726-32