Laatste nieuws
Johan Mackenbach
4 minuten leestijd
opinie

Korten op preventie? Niet doen!

1 reactie

OPINIE

Juist in crisistijd zijn bezuinigingen onverstandig

Het aandeel van preventie in de totale uitgaven voor gezondheidszorg is flink gedaald de afgelopen jaren, en op preventieonderzoek wordt bezuinigd. Kortzichtig beleid, waardoor de burger onnodig gezondheid gaat mislopen. Hopelijk beseft de Tweede Kamer dat, te beginnen met de vaste Kamercommissie op 20 november.

De financiële en economische crisis die de wereld sinds 2008 in zijn greep houdt, heeft in veel landen een groot gat geslagen in de publieke financiën. De groei van de uitgaven aan gezondheidszorg is daardoor flink afgeremd. Volgens gegevens van de OESO is sinds 2010 het gemiddelde groeicijfer van de zorguitgaven in de lidstaten gedaald naar 0,5 procent per jaar, terwijl dit in het voorgaande decennium 4-5 procent bedroeg.

Achter dat gemiddelde gaan overigens grote verschillen schuil. In Griekenland, Ierland en IJsland zijn de uitgaven aan gezondheidszorg sinds 2010 fors gedaald, terwijl in landen als Nederland, Duitsland en Zweden de uitgaven nog met enkele procentpunten op jaarbasis zijn gestegen.

Of deze bezuinigingen en afgeknepen groeicijfers negatieve  effecten op de volksgezondheid zullen hebben, hangt af van welke delen van de zorg erdoor worden getroffen.

Internationale adviesorganen zoals de Wereldgezondheidsorganisatie zijn het erover eens dat preventie bij deze maatregelen moet worden ontzien. Preventie levert in het algemeen veel gezondheid per euro op, en de gezondheidswinst die met beschermende maatregelen, gedragsbeïnvloeding, vaccinatie en vroegtijdige opsporing van ziekten nog mogelijk is, is in alle landen enorm – en groter dan met genezing van ziekten.

Helaas is de praktijk tot nu toe anders. De OESO heeft becijferd dat preventie van alle onderdelen van de gezondheidszorg het sterkst door de bezuinigingen is getroffen. Gemiddeld over alle lidstaten is sprake van een krimp van ruim 3 procent per jaar. De verklaring is waarschijnlijk dat de opbrengsten van preventie nu eenmaal langer op zich laten wachten dan die van curatieve zorg, zodat het voor politici gemakkelijker is op het eerste te bezuinigen dan op het tweede. Kortzichtigheid troef dus.

Niet meegegroeid
Nederland is in OESO-verband een speciaal geval, omdat de uitgaven voor gezondheidszorg er in het eerste decennium van deze eeuw extra sterk zijn gestegen. Dat komt door het loslaten van de budgettering en de invoering van de marktwerking in de zorg, die ertoe hebben geleid dat ons land nu een van de duurste gezondheidszorgstelsels van de wereld heeft.

De uitgaven voor preventie, die volgens opgave aan de OESO jaarlijks 2,5 miljard euro bedragen, zijn echter niet meegegroeid. Integendeel: gecorrigeerd voor inflatie zijn onze uitgaven aan gezondheids- en arbodiensten, preventieve tandheelkundige zorg en andere vormen van preventie sinds het begin van de eeuw gelijk gebleven (zie figuur 1 ). Hierdoor is het aandeel in de totale zorguitgaven sterk teruggelopen: van 5,3 procent in 2003 naar 3,8 procent in 2011 (zie figuur 2 ). Als de uitgaven aan preventie wél waren meegegroeid met de totale zorguitgaven, zou er in 2011 1 miljard euro meer beschikbaar zijn geweest voor preventie. Hiermee hadden we, om wat voorbeelden te noemen, meer kunnen doen aan ondersteuning bij stoppen met roken, bestrijding van overgewicht, inzet van eerstelijnszorg voor preventie in achterstandswijken, en tegengaan van tandbederf. Op die laatste post is echter zelfs regelrecht bezuinigd, waardoor de absolute uitgaven aan preventie in 2011 voor het eerst lager waren dan het jaar ervoor. 


1. Gezondheidszorguitgaven in Nederland, totaal en aan “preventie en publieke gezondheid” 

2. Uitgaven aan “preventie en publieke gezondheid”, als percentage van de totale gezondheidszorguitgaven in Nederland

Onderzoeksbudget
Helaas houdt het slechte nieuws daarmee niet op. Preventie is, meer nog dan curatieve zorg, afhankelijk van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Daarmee moeten oorzaken van ziekten worden opgespoord, en nieuwe programma’s zoals e-health en bevolkingsonderzoek worden geëvalueerd. Hiervoor kan – zoals in het geval van geneesmiddelen – niet worden vertrouwd op resultaten van buitenlands onderzoek, maar is onderzoek in lokale omstandigheden noodzakelijk.

De uitgaven aan preventieonderzoek lopen echter al jaren terug. Voor preventieonderzoek bestaat in Nederland een speciaal fonds, ooit gevuld via een promillage van de ziektekostenpremie, later ondergebracht in de begroting van het ministerie van VWS. Via sluipende bezuinigingen is het jaarlijkse budget teruggebracht van 25 miljoen euro medio jaren negentig naar 15 miljoen euro in 2010. De kleine lettertjes in de VWS-begroting van 2014 kondigen zelfs nog verdere bezuinigingen aan.

Schaamlap
Is er dan geen enkel lichtpuntje? Op 11 oktober stemde de ministerraad in met het voorstel van minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn om volgend jaar te starten met een Nationaal Programma Preventie – een poging om vele partijen binnen en buiten de overheid te betrekken bij activiteiten als gezonde scholen, meer preventie in de curatieve zorg, en bestrijding van dierziekten die op de mens overgaan.

Dit is prima, maar in financieel opzicht niet meer dan een schaamlap. Niet alleen verbleken de 9 miljoen euro die jaarlijks voor dit programma wordt uitgetrokken, bij de bedragen die preventie de afgelopen jaren is misgelopen. Ook worden deze middelen onttrokken aan andere preventieactiviteiten, waaronder – u leest het goed – het hierboven genoemde preventiefonds, dat hiervoor opnieuw een veer moet laten.

Bezuinigen op de zorg leidt tot ontevreden patiënten, en dat is lastig. Preventie afknijpen is veel gemakkelijker, maar het is ook dommer. De Tweede Kamer zou er bij minister en staatssecretaris op moeten aandringen om verstandig te zijn, en juist te investeren in preventie en preventieonderzoek. 


Prof. dr. J.P. Mackenbach, auteur van o.a. Successen van preventie 1970-2010 (Erasmus Publishing, 2011).

Contact: j.mackenbach@erasmusmc.nl; c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Lees ook

 

Bron: OECD Health data 2013.
Bron: OECD Health data 2013.
Bron: OECD Health data 2013.
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
opinie preventie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • G K Mitrasing

    Huisarts, Heerhugowaard Nederland

    Een wonderlijke opmerking: "loslaten van de budgettering en de invoering van de marktwerking in de zorg". Ook de opmerking dat we niet kunnen vertrouwen op buitenlands onderzoek is ronduit aanmatigend. Groot deel van de gelden uitgegeven aan cure hee...ft te maken met bekende, te voorkomen, ziekten. Het is geen kwestie van meer geld naar onderzoek maar naar het maken van politiek keuzes geïntegreerd over vele vlakken hetgeen al kan op basis van de reeds bekende onderzoeken. Ook al realiseert de overheid het door gewenste budget impliceert het nog geen enkele verandering van het overheidsbeleid.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.