Laatste nieuws
Wetenschap

Knutselen met genen doorbraak van 2015

1 reactie


Genmodificatie met de zogenaamde CRISPR-techniek is de wetenschappelijke doorbraak van 2015, volgens onder meer Science. De simpele, effectieve manier om genen aan te passen heeft zijn kracht bewezen op meerdere gebieden. Verder gooien de ebolavaccins en het in kaart brengen van het lymfatisch systeem in het centraal zenuwstelsel hoge ogen.

De CRISPR-techniek kwam ook al voor in de doorbraaklijstjes van 2012 en 2013, maar afgelopen jaar heeft het zijn ‘true power’ laten zien, zo schrijft John Travis in Science. Het meest opvallende wapenfeit was de eerste keer dat met de technologie menselijke embryo’s genetisch zijn aangepast. De embryo’s konden niet ontwikkelen tot een baby, dat was ook niet de bedoeling. Maar het staat nu wel vast dat het kán: menselijke embryo’s met deze techniek veranderen. De bioloog die hierover publiceerde, Junjiu Huang, wordt door dat andere gezaghebbende blad, Nature, gezien als één van de tien mensen die er het afgelopen jaar het meeste toe deden.

De techniek is geënt op een afweerreactie van bacteriën tegen virussen. Als de bacterie een signaal ontvangt dat viraal DNA aanwezig is, worden twee korte RNA-moleculen ontwikkeld. Die passen op specifieke plekken op het DNA, de Clustered regularly-interspaced short palindromic repeats, oftewel CRISPR’s. Samen met een enzym, het zogenaamde Cas9, vormen de RNA-moleculen een complex, dat bindt aan het DNA, en het kapot knipt. Wetenschappers kunnen die RNA-moleculen namaken en zodanig aanpassen dat ze het knipeiwit naar elke gewenst locatie in het DNA van levende organismen kunnen brengen. Zo kan DNA heel precies worden veranderd: een gen kan worden uitgeschakeld, door het weg te knippen, of door het te vervangen door een ander gen. Dat kan ook op andere manieren, maar CRISPR is relatief goedkoop en simpel. Bijkomende voordeel: er kunnen meerdere genen tegelijk worden veranderd en ook epigenetische veranderingen zijn mogelijk. Universiteiten en bedrijven springen en masse op de technologie, en de publicaties volgen elkaar snel op. Zo lukte het op deze manier om bij muggen een gen in te bouwen dat voor malariaresistentie zorgt. Sterker nog: de muggen dragen dit gen zelfs over op volgende generaties.

Maar hoe eenvoudiger knutselen met genen is, hoe groter de angst voor de mogelijke gevolgen. Zeker als het gaat om het menselijk genoom. Die zorgen deden zo’n 400 deskundigen bijeenkomen in Washington, begin december 2015. Na drie dagen discussiëren kwamen zij met de aanbeveling om vooral verder te gaan met basaal en preklinisch onderzoek, maar dat bij klinische toepassingen voorzichtigheid geboden is, omdat nog niet duidelijk is wat voor- en nadelen zijn. Zij achten het veranderen van menselijk DNA in kiemcellen in de kliniek op dit moment onverantwoordelijk. Die veranderingen worden overgedragen op volgende generaties. Daarmee zouden onderzoekers erfelijke ziektes in theorie kunnen uitbannen, maar het is niet goed te voorspellen wat de neveneffecten zijn. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de angst voor designerbaby’s en genetische gemanipuleerde supermensen.

Andere medische doorbraken waar Science-redacteuren enthousiast over zijn: een ebolavaccin dat in Guinee 75 tot 100 procent bescherming bood, biologen die een gist hebben ontwikkeld die suiker in een grondstof voor opioïden kan omzetten en de ontdekking dat lymfevaten ook in het brein voorkomen.

Sophie Broersen


Nature, 2015. Doi: DOI: 10.1038/528459a

Science, 2015. Doi: 10.1126/science.aad7554

Animatie van het McGovern Institute for Brain Research at MIT, werkgever van Feng Zhang, mede-ontdekker van CRISPR.

Lees ook:



© Shutterstock
© Shutterstock
Wetenschap
  • Sophie Broersen

    Sophie Broersen was journalist bij Medisch Contact van 2008 tot 2021. Na haar studie geneeskunde en huisartsopleiding ging zij als journalist aan de slag. Bij Medisch Contact schreef zij over geneeskunde en zorg in de volle breedte: van wetenschap tot werkvloer, van arts-patiëntrelatie tot zorg over de grens. Samen met de juristen van de KNMG becommentarieerde zij tuchtzaken. Na haar journalistieke carrière is zij in 2021 weer als arts gaan werken.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.A. Borgstein

    arts

    beetje lastig dat we nog helemaal niet begrijpen wat het overgrote deel van de genen doen (of laten)

    wij kunnen er natuurlijk van alles inbouwen maar uiteindelijk moet de cel dat wel kunnen of willen interpreteren

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.