KNMG wil dat Senaat positie nabestaanden regelt in donorwet

Artsenfederatie KNMG wil dat de politiek duidelijkheid afdwingt over de positie van nabestaanden en wilsonbekwamen in het D66-wetsvoorstel voor orgaandonatie. Tijdens het Eerste Kamerdebat werd geopperd dat artsen zelf afspraken maken hierover, maar de KNMG vindt dat deze taak principieel bij de Senaat thuis hoort.

Dinsdag debatteerde de Eerste Kamer over het wetsvoorstel van Pia Dijkstra, dat mogelijk maakt dat iemand die zelf geen keuze laat vastleggen in het donorregistratiesysteem, opgenomen wordt als iemand die ‘geen bezwaar’ tegen donatie heeft – en dus impliciet toestemming voor donatie geeft. In het wetsvoorstel staat dat nabestaanden die van mening zijn dat dit niet in lijn is met de wens van een overledene, deze afwijkende wens ‘aannemelijk’ moeten maken aan een arts als zij niet willen dat er wordt gedoneerd.

Ruimte van arts

In het debat hadden met name de fracties van CDA en PvdA hier kritische vragen over. Zij vreesden dat nabestaanden hierdoor te maken krijgen met willekeur: hoe bepaalt een arts dat hun betoog om af te zien van donatie voldoende aannemelijk is? ‘Hoe ver gaat de ruimte van een arts?’, vroeg PvdA-senator Jopie Nooren zich af, die daar graag duidelijkheid over ‘verankerd’ wilde zien in het wetsvoorstel. CDA-senator Maria Martens zei ook criteria hiervoor in de wet te missen. ‘Het is aan de arts om te bepalen of dit voldoende aannemelijk is gemaakt. Hoe kan het handelen van een arts worden getoetst?’

Ook Hans-Martin Don van de SP vroeg om een scherpere definitie in de wet, en GroenLinks-senator Tineke Strik leek dat ook een betere optie. Voormalig voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten en VVD-senator Frank de Grave (VVD) zag dat juist niet zitten. Volgens hem is het lastig om dergelijke criteria juridisch dicht te timmeren en zou niet de situatie moeten ontstaan dat een rechter hier artsen op toetst.

Criteria vastleggen

Er gingen tijdens het debat stemmen op in de Senaat om artsen criteria vast te laten leggen voor een veldnorm of protocol, om te bepalen wanneer zoiets aannemelijk is gemaakt. Maar KNMG-voorzitter René Héman vindt dat de politiek hier zijn eigen verantwoordelijkheid moet nemen. Hij spreekt van ‘een politieke keuze die niet naar de medische beroepsgroep kan worden geschoven’. Als de wet wordt aangenomen wil de KNMG wel meewerken aan een protocol, maar volgens Héman is ‘een heldere politieke en juridische basis een belangrijke randvoorwaarde voor veldnormen als deze’.

De vereniging van ic-artsen deelt de zorgen van de KNMG overigens niet. De NVIC stelt dat in de praktijk artsen altijd overleg voeren met familieleden. Initiatiefneemster Dijkstra heeft daar ook vertrouwen in; zij wees er tijdens het debat op dat artsen haar hebben verzekerd dat zij, vanwege hun zorgplicht die ook reikt tot nabestaanden, niets doen als dit hun rouwproces verstoort. Maar het bestaan van die beroepsstandaard vonden de kritische fracties niet voldoende.

Vergewisplicht

De KNMG uit al langer zorgen over de uitvoerbaarheid van enkele onderdelen in de wet. Ook de vergewisplicht die er in staat voor artsen baart de KNMG zorgen. Die houdt in dat artsen zich ervan moeten vergewissen dat iemand wilsbekwaam was op het moment van donorregistratie. Alleen CDA-senator Maria Martens kraakte hier een kritische noot over. Volgens haar zijn artsen verdeeld over de uitvoerbaarheid van deze eis. Dijkstra verdedigde dit onderdeel door te stellen dat het slechts om een ‘inspanningsverplichting’ gaat en ‘dat er geen bewijs’ wordt verlangd. 

Volgens de D66-politica heeft de NVIC haar te kennen gegeven bereid te zijn in protocollen op deze twee zaken in te willen gaan.

Op verzoek van de Eerste Kamer geeft Dijkstra deze vrijdag eerst nog een schriftelijke toelichting, waar de fracties zich nog eens op kunnen beraden. Dinsdag 6 februari praat de Eerste Kamer dan verder over het wetsvoorstel, met de bedoeling dinsdag 13 februari tot stemming over te gaan.