Kanker­onderzoek op keerpunt

Ondanks de grote sommen geld die in onderzoek zijn gepompt en de kennis die in de afgelopen jaren is verworven over biochemische, genetische en functionele ver­­­­­­anderingen in kankercellen, kan de medische wetenschap nog steeds weinig in het geweer brengen tegen kanker.

In een speciale sectie van Science (26 mei), geheel gewijd aan de stand van zaken in het kankeronderzoek, stelt de befaamde onderzoeker en Nobelprijswinnaar Harold Varmus dat de voor leeftijd gecorrigeerde mortaliteit bij kanker nog steeds even groot is als vijftig jaar geleden. Terwijl over dezelfde periode de mortaliteit van cardiale, cardiovasculaire en infectieziekten met tweederde is afgenomen. De resultaten van veel fundamenteel laboratoriumonderzoek hebben slechts in geringe mate toepassing gekregen in de wijze waarop kankersoorten worden opgespoord, geclassificeerd, gemonitord en behandeld, aldus Varmus.

Maar, constateert hij ook, de laatste tijd is het onderzoek door een veel beter begrip van genetische en biochemische grondslagen op een keerpunt gekomen. Een veelheid aan nieuwe en minder toxische middelen, zoals hormonen, antilichamen en enzymremmende medicijnen, hebben hun weg naar de kliniek weten te vinden of zullen dat nog doen. Het meest tot de verbeelding spreekt imatinib (Glivec), een ‘molecuul­specifiek’ middel dat nagenoeg complete en duurzame remissies teweegbrengt bij bijna alle patiënten met een vroeg stadium van chronische myeloïde leukemie. Ook zal beeldvorming op moleculair niveau clinici in staat stellen veel tijdiger dan nu het geval is de lokalisatie van een tumor en zijn moleculair-biologische activiteit te bepalen. Al deze - zij het nu nog beperkte - diagnostische en therapeutische progressie geeft reden tot optimisme.

Nadeel: de moleculaire blik op kanker leidt waarschijnlijk vooral tot de ontwikkeling van therapieën voor kleine, welomschreven klassen van tumoren. Is dat nog interessant voor de farmaceutische industrie? Wie zal dat onderzoek betalen? En hoe zullen de zeer dure medicijnen - de vruchten van het keerpunt - worden bekostigd? Vragen waarop ook Varmus vooralsnog het antwoord schuldig moet blijven. << HM

Science 2006; 312: 1162 e.v.