Kan alleen een arts de artsen leiden?

‘Dokters-tegenwicht’

Op het besloten ledenforum van Huisarts­Vandaag verscheen onlangs een vlammend betoog van een huisarts die een vakgenoot als voorzitter wenst. In deze coronatijd en de jaren die volgen is een dokter nodig die ‘geloofwaardig gepassioneerd vanuit de dagelijkse huisartsenpraktijk een con­structief en broodnodig “dokters-tegenwicht” biedt tegen de specialisten-vertegen­woordigers’, aldus deze huisarts, die vindt dat het ‘debat vanuit de medische wereld geheel wordt gedomineerd door ziekenhuizen’.

Die bijdrage kan op de nodige bijval rekenen, op dat forum en op het forum van HAWeb. ‘Wat een verademing zou dat zijn. Ik stem voor!’, juicht een huisarts in reactie. ‘We moeten een voorzitter hebben die weet wat op de werkvloer speelt’, aldus een ander. Belangenbehartiging is ‘in het verleden – mede doordat het geen huis­artsen waren – niet altijd goed gelukt’, merkt nog een arts op. ‘Boegbeeld in de media moet gewoon een realistische, doortastende, nuchtere, trotse, ervaren collega-huisarts zijn’, bepleit een ander. Of, zoals weer een ander het verwoordt: ‘We hebben een Gommers of Kuipers nodig.’

Een collega roept de benoemingscommissie, die in februari gesprekken met kandidaten zal voeren, op om bij gelijke geschiktheid te kiezen voor een huisarts. Dan ‘kun je vanuit de actualiteit van de spreekkamer problemen krachtig en met gezag formuleren, en aangeven waar oplossingen liggen die ook aansluiten bij de belangen van de huisartsen zelf én hun patiënten.’

‘De zorg heeft vakministers nodig’

Veel te lief

Maar er wordt ook anders over gedacht. ‘Huisartsen zijn meestal aardige mensen. Daar kom je in de politiek niet ver mee’, werpt een huisarts op het forum tegen. Een ander wijst erop dat LHV-leden in het verleden ‘smeekten om een door de wol geverfde politicus en onderhandelaar als voorzitter, want huisartsen zijn veel te lief en geven alles weg aan de minister en zorgverzekeraars’. Een huisarts-voorzitter moet wel ‘bestuurlijk aardig door de wol geverfd zijn’, waarschuwt een dokter, want anders begint hij of zij ‘zoals in onze beroepsgroep niet ongebruikelijk, met het compromis in plaats van met het behartigen van onze belangen’.

Een huisarts die ‘twijfelt’ over de toevoegde waarde van een arts-voorzitter ziet ‘dat overal de belangenbehartiging wordt gedaan door oud-politici’. Een opvolger moet ‘als het kan een huisarts zijn, maar wel bekend met het reilen en zeilen in de politiek’, wordt nog opgemerkt.

Voorzitter van de LHV-benoemings­commissie en huisarts Ronald Morshuis wijst erop dat het uiteindelijke profiel ‘niemand uitsluit en zeker geen huisartsen’. En dat profiel is afgelopen najaar geaccordeerd door de LHV-ledenraad, net als de benoemingsprocedure, benadrukt een LHV-woordvoerder. Die voegt eraan toe dat de ‘combinatie van competenties’ leidend is bij de zoektocht, ook ‘in aanvulling op de rest van het bestuur dat de achterban weerspiegelt’.

Arts als minister

Intussen blies traumachirurg Marijn Houwert een vaker oprispende en verwante discussie nieuw leven in: of artsen het beste af zijn met een dokter of andere zorgprofessional als minister. In een felle blog bij Medisch Contact zegt hij dat demissionair VWS-ministers De Jonge en Van Ark ‘vakinhoudelijke achtergrond voor deze buitengewoon complexe ministersposten’ missen. ‘De zorg heeft vak­ministers nodig. Zorgverleners dus.’ Het is ook het geluid dat arts M+G, voorzitter van het Landelijk Overleg Infectieziekte­bestrijding én lid van het Outbreak Management Team Anja Schreijer afgelopen zomer betoogde in Medisch Contact: zij mist artsen, met name in de top, bij VWS.

Ook Houwerts betoog kon op bijval én weerwoord rekenen. ‘Helemaal eens’, reageerde chirurg Hester Oldenburg op het stuk. Oud-hoogleraar virologie Willy Spaan stelde in een reactie op Twitter dat het ‘maar zeer de vraag (is) of dit gaat helpen. Politiek bedrijven is ook een vak en er zijn maar weinig succesvolle vak­ministers geweest.’ Daarvoor waarschuwde ook arts-onderzoeker David Buis, die erop wees dat een minister ook goed ‘een afweging tussen verschillende belangen’ moet kunnen maken.

Medisch leiderschap

Het is een richtingenstrijd – bestuurder of arts – die verschillende uitkomsten op verschillende momenten kan hebben, blijkt uit de recente geschiedenis van de Federatie Medisch Specialisten (FMS). De medisch specialisten kozen in 2010 met bestuurlijk zwaargewicht Frank de Grave voor het eerst voor een niet-arts als boegbeeld. Het idee was dat een bestuurder meer rust en eenheid binnen de toen meer verdeelde medisch specialisten kon brengen. Na De Grave viel de voorzitterspost bewust medisch specialisten toe: eerst cardio­loog Marcel Daniëls, nu kno-arts Peter Paul van Benthem. Dat past bij de fase waarin de FMS zich bevindt, zegt Van Benthem. ‘Nu is er meer behoefte aan het medisch-inhoudelijke perspectief van een dokter in de contacten met Den Haag, de koepels en het maatschappelijk veld.’

En die keuze past ook bij het principe van ‘dokters in the lead’ dat de FMS voorstaat, aldus Van Benthem. ‘Je merkt nu ook in de covidcrisis dat medisch leiderschap een belangrijke rol speelt. We hebben het systeem opzijgezet. Zorgverzekeraars en ziekenhuizen geven artsen meer ruimte. Iedereen kijkt naar ons, dokters, voor oplossingen als een raamwerk voor kritische planbare zorg, voor een leidraad voor pbm, zodat in elk ziekenhuis hetzelfde wordt gewerkt.’ Een bestuurder heeft misschien meer de neiging om in deze situatie juist ‘in het systeem te zoeken naar oplossingen’, oppert Van Benthem.

Wat het ministerschap betreft herkent Van Benthem de behoefte aan iemand die de klappen van de zorgzweep kent. ‘Ik heb nog nooit een minister op het ministerie van Justitie gezien die geen jurist is. Na de covidcrisis moeten we kijken wat dit betekent voor het inrichten van ons zorgstelsel. Wat hebben we hiervan geleerd? Daar wil ik graag een zorgprofessional bij hebben.’