Jerba

Huisarts op Curaçao

Op het spreekuur kwam vanmorgen een vrouw van achter in de vijftig die ik een jaar of twee geleden heb gezien met herpes zoster. Ze was toen behoorlijk ziek en had veel pijn in de aangedane arm. Haar linkerarm vertoonde aan de bovenzijde grote livide blazen. De pijn was brandend en ernstig invaliderend. Ondanks de direct gestarte behandeling met het geëigende middel in een hoge dosering ging het niet beter. Ze ontwikkelde een myelitis-achtig beeld, met een parese in de aangedane arm. Overigens is nooit aangetoond dat er werkelijk een relatie was met de herpes-zosterinfectie. Ze werd opgenomen in het ziekenhuis en het duurde geruime tijd voor ze weer naar huis kon.

Nu, twee jaar later, zijn de grote ontsierende littekens op haar arm nog steeds zichtbaar. De kracht in de arm is nooit helemaal hersteld en ze is tot nu toe onder behandeling van een neuroloog. Nog nooit in mijn loopbaan heb ik iemand gezien met herpes zoster in deze hevigheid. Een paar keer per jaar komt er wel iemand met herpes zoster, meestal op de romp en van beperkte omvang. De ernst van de pijn varieert van branderig tot heftig snijdend.
Op Curaçao bestaat een volksopvatting over hoe ‘kolibrie’, zoals de aandoening wordt genoemd, moet worden bestreden. Volgens deze opvatting is er sprake van een kulebra, het Papiamentse woord voor slang, waarvan het woord ‘kolibrie’ is afgeleid. De slang heeft een mond en een staart. De slang kruipt om de romp heen, maar als de bek de staart bereikt, loopt het verkeerd af met de patiënt. Dit kan worden voorkomen door rondom de plaats van de aandoening met blauwe inkt de woorden Hosé, Maria, Hesus te schrijven. Men moet bij de kop beginnen en deze woorden herhalen tot de hele aangedane plek is omschreven.

Vroeger waren er volksgenezers die een grote kennis hadden van kruiden en tot wie men zich wendde bij ziekte en kwalen. Ze werden kurandero’s of kurioso’s genoemd. Soms, maar steeds minder vaak, komt iemand me nog vertellen dat oma een of andere middel heeft aanbevolen. In de loop der jaren dat ik als huisarts werkzaam ben, heb ik enkele patiënten gehad, meestal oudere vrouwen, die me af en toe een lesje gaven over het gebruik van kruiden en de indicaties ervoor. Eén vrouw op het eiland, die veel weet over kruiden, heeft dit recentelijk vastgelegd in het boek ‘Volksgeneeswijzen van onze oudjes’. Ook heeft ze een uitgebreide kruidentuin aangelegd die kan worden bezocht en daarmee een aardige toeristische attractie is. Zo wordt de kennis over kruiden behoed voor geruisloos verdwijnen.

Kort geleden had ik een jonge vrouw op het spreekuur die een ongewenste zwangerschap had beëindigd met een cocktail van Engels zout, Guiness Stout en basora pretu, een wilde plant die tot de familie der Boraginaceaen behoort en die ook wel black sage wordt genoemd. Het valt niet te bewijzen, maar wellicht was een luesbesmetting wel de werkelijke reden dat aan de zwangerschap een eind kwam. Ook een plant als tabacum de piskado, letterlijk ‘visserstabak’ wordt wel als abortivum gebruikt.

Enkele andere volkswijsheden zijn dat het drinken van limoensap de menstruatie opwekt, dat aloë een goed purgeermiddel is, dat selderie en komkommerachtigen geschikt zijn om de bloeddruk omlaag te brengen, en dat de bloedsuikerwaarden binnen de perken blijven met een aftreksel van witte flaira, een plant die tot de Euphorbia-familie behoort. Misschien is dat bij lichtgestoorde bloedsuikerwaarden wel het geval. Ik heb eerlijk gezegd nog nooit een werkelijk gunstig effect van al deze middelen kunnen vaststellen.

Er zijn ook planten waaraan een gunstige werking wordt toegeschreven bij gewrichts- of reumatische klachten. Soms vertelt een vrouw me, want het zijn meestal vrouwen, dat ze een blad van de zijdekatoenboom (jerba) om het pijnlijke gewricht heeft gebonden. Onlangs bezocht een oudere Dominicaanse dame het spreekuur. Behalve de gewoonlijke klaagzang over haar kwalen, gaf ze aan pijn te hebben in haar onderrug. Ze had al van alles geprobeerd, ook jerba. Als bewijs daarvan viel bij het onderzoek een groot blad op de grond. Toen ze de spreekkamer weer uit was, bleef het blad als een stil bewijs op de vloer achter.

Irene Braakman-Bonder,

huisarts op Curaçao