'Hier draait het niet alleen om de knie'

Orthopedisch chirurg Marcel Driessen zette als een van de eerste Nederlandse artsen een luchtbrug op voor operaties in het buitenland. Regelmatig vliegt hij met een groep patiënten naar Spanje. Hij maakt zich kwaad over verzekeraars ‘die Nederlandse patiënten dwingen om naar België te gaan voor een operatie’.

In de operatiekamer van de Clínica Vistahermosa in Alicante wordt mijnheer Smit wakker na zijn knieoperatie. Hij raakt in paniek, probeert op te staan. En dat, terwijl orthopedisch chirurg Marcel Driessen net de incisie hecht. De anesthesist wil hem geruststellen: ‘Relax, you’re in the operating room. You’re in Spain. Relax.’ Mijnheer Smit kijkt verbaasd op en probeert het infuus uit zijn arm te trekken. Dan grijpt Driessen in: ‘Stil blijven liggen, zo kan ik niet werken.’ Vervolgens, tegen de Nederlandse operatieverpleegkundige: ‘Dat Engels helpt natuurlijk niet om de boel te verhelderen’.

Luchtbrug

Elke maand vertrekken Nederlandse orthopedisch chirurgen naar Alicante, Spanje, om daar zo’n tien Nederlandse patiënten te opereren die niet langer op de wachtlijstlijst willen staan. Sinds Driessen samen met orthopeed Wiet Mol als eerste een luchtbrug voor Nederlandse patiënten naar het buitenland opzette, zijn 250 patiënten onder het mes gegaan. Het tweetal heeft inmiddels versterking gekregen van nog vier artsen.

De artsen vertrekken op vrijdag met dezelfde vlucht als de patiënten en opereren hen op zaterdag, zondag en maandag in de Spaanse privé-kliniek. Dan genieten de Spaanse artsen van hun weekeinde en is het gebruik van de operatiekamer het goedkoopst. De totale kosten van de operatie, de vliegreis en het verblijf in het ziekenhuis zijn gelijk aan de kosten in Nederland. Twee dagen na de operatie beginnen de patiënten met revalideren. Een fysiotherapeut komt tweemaal per dag langs. Zeven tot negen dagen na de operatie vliegen ze terug naar Nederland, wederom onder begeleiding van de arts.

‘Wij doen hier aan super joint-care’, vindt Driessen. Iedereen die wij opereren, heeft een begeleider mee, bijvoorbeeld een familielid. Deze leert ter plekke hoe hij de patiënt thuis kan helpen revalideren. Bovendien is het vooruitzicht van de terugreis stimulerend. Driessen: ‘In Nederland zeggen mensen wel eens: “De badkamer is net verbouwd, dus mijn man kan nog niet naar huis,” Maar bij ons zit dat er niet in: van tevoren is duidelijk hoe lang iemand in het ziekenhuis blijft en wanneer de patiënt weer op de been moet zijn.’

Wachtlijsten

Driessen startte de luchtbrug om zijn lange wachtlijsten - vijftien maanden - terug te dringen. In het begin opereerden de artsen van het Rode Kruisziekenhuis tijdens hun vakanties. Ondertussen heeft het ziekenhuis een extra orthopeed in dienst genomen. Driessen: ‘Dat is een luxe positie, die ons wat lucht heeft gegeven. Ik draai nu weer mijn gewone productie, alleen gedeeltelijk in Spanje.’

Maar de wachtlijsten zijn tweeëneenhalf jaar later nog onverminderd lang. Driessen: ‘Patiënten moeten nog steeds dik een jaar wachten. Behalve als ze in Spanje worden geopereerd, dan wachten ze drie tot vier maanden. De operaties hebben een aanzuigende werking. Patiënten komen bij mij omdat ze hebben gelezen of van hun verzekeringsmaatschappij hebben gehoord dat ik in Spanje opereer. Toch heeft de luchtbrug geholpen: de wachtlijst was anders nóg langer geworden. Als ik hier niet zou opereren, was het veel erger geweest.’

Driessens keuze viel op de privé-kliniek in Alicante omdat ‘de werkwijze hier het meest aansluit bij onze werkwijze in Den Haag.’ In Vistahermosa wordt het volledige scala aan electieve chirurgie uitgevoerd. Eigenaar van het ziekenhuis is verzekeringsmaatschappij Asisa, die nog vijf klinieken bezit. Vistahermosa heeft negentig bedden en zeven operatiekamers. Volgens Driessen is de kwaliteit van het personeel zeer goed. ‘Van de anesthesisten kunnen wij in Nederland wat pijnbestrijding betreft nog veel leren.’

En ook heel belangrijk: de samenwerking met andere specialisten is goed. ‘Ik maakte mij nog het meest zenuwachtig of ik, als ik vragen had, snel terecht zou kunnen bij de internist of de cardioloog van het ziekenhuis. Dat gaat goed; ik kan ze altijd bereiken voor advies.’

Bacterie

Ook de MRSA-aanpak van het ziekenhuis speelde mee in de keuze. Vistahermosa heeft een eigen bacterioloog die voortdurend test of deze bacterie in het ziekenhuis aanwezig is. Dat er geen spoedchirurgie wordt gedaan, verkleint de kans op MRSA-besmetting. Bovendien laten de orthopeden bij terugkomst in Nederland een kweek afnemen. Driessen: ‘Tot nu toe is uit die tests altijd gebleken dat we de bacterie niet bij ons dragen. Ik denk dan ook dat we binnenkort stoppen met testen.’

Na de eerste gesprekken duurde het nog een jaar voordat de eerste operaties werden uitgevoerd. Driessen: ‘Hier werd niet volgens protocol gewerkt. Het eerste wat we hebben gedaan, is alles in protocollen vastleggen en zorgen dat iedereen daarmee aan de slag ging. Dat heeft iedereen goed opgepikt. In het begin bleef na de operatie bijvoorbeeld materiaal staan. Nu wordt dat direct weggereden.’ De verzekeringsmaatschappijen Ohra en Delta Lloyd kwamen langs in Alicante en hebben toegezegd dat hun verzekerden de operaties in Spanje vergoed krijgen.

De uitgebreide voorbereidingen hebben vruchten afgeworpen. Toen de Nederlandse artsen eenmaal aan de slag waren, is er gaandeweg niet veel meer veranderd. In de operatiekamer moest één ding wel worden aangepast. Driessen: ‘In de zomer wordt het hier zo warm dat het cement van de prothesen sneller hard wordt. We hadden maar zeven minuten om de prothese aan te brengen in plaats van een minuut of tien, elf. Dat werd wel erg koortsachtig werken. Nu wordt het cement preoperatief gekoeld.’

Tolk

De orthopeden werken alleen met lokaal personeel. Wel heeft de kliniek een Nederlandse fysiotherapeut en een operatieverpleegkundige aangetrokken, die al jaren in Spanje wonen. De verpleegkundige fungeert tijdens de operaties vaak ook als tolk. Om de patiënten gerust te stellen of om informatie aan de anesthesist door te geven. Als deze operatieverpleegkundige er niet is, weet Driessen altijd wel hoe hij de instrumenterende om een scalpel of een gaasje moet vragen. Voor hij in Alicante aan de slag ging, heeft hij een lijst met de Spaanse woorden voor de instrumenten uit zijn hoofd geleerd.

‘Mmm, ik heb blijkbaar toch de grootste maat nodig. El grande plus, por favor’, zegt de orthopeed tegen een verpleegkundige. Zelf dacht Driessen dat een kleinere knieprothese goed zou passen. Maar de computer heeft anders berekend. ‘En ik heb geleerd dat die computer bijna altijd gelijk heeft.’ Driessen maakt bij een aantal operaties gebruik van computer-geassisteerde orthopedische chirurgie. Door middel van computernavigatie plaatst de orthopeed de protheses zo precies mogelijk. Als Driessen in Alicante opereert, gaan de instrumenten en de camera in de handbagage mee op reis.

De orthopeed heeft een stuk van de tibia weggehaald en plaatst een instrument om te bekijken of de flexie en de varus goed zijn. Naast de operatietafel staat een computerscherm waarop de knie in beeld is. ‘Om de varus goed te krijgen, moet er nog een millimeter naar beneden af. Een millimeter, dat kan al een kruimeltje zijn. Maar de computer ziet het maar mooi.’

Na de operatie is Driessen zeer tevreden. ‘Zo, die zit heel mooi. Misschien kan die knie wel weer twintig jaar mee.’ Hij maakt een praatje met de patiënt die net wakker wordt uit de narcose: ‘Hoeveel patiënten denkt u dat er vandaag op zondag in Nederland zijn geopereerd? Hier doen we er vandaag vier!’

België

De meeste Nederlandse patiënten die in het buitenland worden geopereerd, komen niet in Spanje terecht. België staat op nummer één als het gaat om het opereren van Nederlanders. In Het Rode Kruisziekenhuis krijgt Driessen ook patiënten op zijn spreekuur die naar België vertrekken voor een operatie. Omdat de verzekeraar een convenant met een ziekenhuis aldaar heeft gesloten. ‘Als er dan complicaties zijn, komen ze alsnog bij ons in het ziekenhuis terecht. Dat mogen wij dan mooi oplossen. Dan hebben ze vaak ook nog een prothese waar wij niet mee werken.’

Het argument van verzekeraars als OZ Zorgverzekeringen dat patiënten zelf graag in België en Duitsland worden geopereerd, noemt Driessen ‘onzin’. ‘De verzekeraars vergoeden vaak alleen operaties die zijn uitgevoerd in ziekenhuizen waarmee ze een convenant hebben gesloten. Ze zeggen: “Daar hebben we een alternatief voor de wachtlijsten in Nederland.” Op die manier dwingen ze patiënten om naar die landen te gaan. Alicante is tweeënhalf uur vliegen. Wat maakt het dan uit of je met de auto naar België gaat of met het vliegtuig naar Spanje? Je bent even lang onderweg.’

Maandagochtend gaat Driessen op visite bij de patiënten die gisteren zijn geopereerd. Mevrouw Kate heeft een halve knieoperatie gehad. Haar man kijkt in het bed naast haar toe hoe Driessen het been strekt en buigt. De vrouw maakt zich zorgen: in één been heeft ze geen gevoel. ‘Dat komt door de pijnstiller. Ik kan het infuus wel lager zetten, maar dan heeft u straks misschien weer pijn.’ Toch wil mevrouw dat de morfine lager wordt afgesteld. Driessen legt uit wat ze tegen de verpleegkundige moet zeggen als ze weer pijn krijgt. ‘Dan vraagt u of ze het weer op acht zetten. Ocho!, zegt u dan.’

Bang dat de vreemde taal zijn patiënten van hun stuk brengt is Driessen niet. ‘Er zijn altijd tolken via de telefoon beschikbaar. En als er iets is en de patiënt komt er met de verpleging niet uit, kunnen ze mij bellen. Mijn mobiele telefoon staat altijd aan.’

Avontuur
In de glimmende, marmeren gang van het ziekenhuis schiet de echtgenoot van een patiënt Driessen aan. ‘Dokter, ik heb pijn in mijn keel als ik slik. Kunt u me daar niet iets voor geven?’ Driessen legt uit dat de keelpijn waarschijnlijk door de airco komt en adviseert veel water te drinken. De orthopeed is in Spanje als eerste aanspreekpunt meteen een soort huisarts. Driessen: ‘Prachtig vind ik dat. Dat patiënten naar me toe komen omdat ze niet kunnen poepen. In Nederland heb je nooit zo’n intensief contact met je patiënten. Daar draait het alleen om de knie, hier is het meer dan dat. Ik ga toch samen met hen het avontuur aan door hierheen te reizen.’