Laatste nieuws
Patrick Kemperman
5 minuten leestijd
Psychodermatologie

Het onderhuidse leed

Psychische problematiek bij huidpatiënten niet te onderschatten

Plaats een reactie
getty images
getty images

Huidaandoeningen zorgen niet alleen voor een hoge ziektelast, maar hebben ook grote psychische gevolgen. Dit wordt in de spreekkamer nog te weinig erkend.

In Nederland heeft meer dan een miljoen mensen een chronische huidaandoening. De impact daarvan op het psychosociaal functioneren is enorm groot. Naast lichamelijke klachten zoals jeuk, pijn en vermoeidheid, hebben huidpatiënten ook dikwijls te maken met bijvoorbeeld depressie, angst, schaamte; of problemen op het werk, in persoonlijke relaties en sport. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij 30 procent van de huidpatiënten sprake is van psychopathologische comorbiditeit en dat de kwaliteit van leven van patiënten met een chronische huidaandoening vaak relatief laag is.1-3 Ook andersom kunnen psychologische factoren, zoals stress, de huidaandoening doen opvlammen en zo op hun beurt het ziektebeloop negatief beïnvloeden. Een vicieuze cirkel is het resultaat.

Slecht zelfbeeld

Bij aandoeningen die op jonge leeftijd ontstaan, zoals atopisch eczeem, kunnen de psychische gevolgen op latere leeftijd nog aanwezig zijn. De prevalentie van psychiatrische stoornissen onder huidpatiënten is hoog. Zo is er onder de patiënten met atopisch eczeem, psoriasis, handeczeem of een ulcus cruris bij 10 procent sprake van een klinische depressie, bij 17 procent van een angststoornis en heeft 13 procent suïcidale gedachten.2 Maar ook bij acne vulgaris, door menigeen gezien als een huidaandoening ‘die er nu eenmaal bij hoort’ is het risico op een depressie verhoogd. Vooroordelen die leven over huidaandoeningen als acne vulgaris, zoals dat deze veroorzaakt zou worden door slechte hygiëne en een ongezond eetpatroon, zijn hier mede debet aan en maken dat mensen met acne minder kansen op de arbeidsmarkt hebben dan mensen met een gave huid.

Overigens is de ernst van de huidaandoening vaak niet evenredig aan de psychologische stress die de patiënten hierdoor ervaren. Zo kan iemand met een solitaire psoriasislaesie op de rug een even slecht zelfbeeld hebben als iemand met eczeem over het hele lichaam. Dit toont aan dat andere factoren, zoals persoonlijke ervaringen, relaties, overtuigingen en opvoeding een belangrijke rol kunnen spelen in hoe iemand omgaat met z’n huidproblemen.

Ziektelast

Naast een verminderde kwaliteit van leven is sprake van een hoge ziektelast. Uit de Global Burden of Skin Disease Studie uit de Verenigde Staten blijkt dat huidziekten de vierde belangrijkste oorzaak van niet-dodelijke ziektelast zijn.4 De auteurs van deze studie komen tot de slotsom dat huidaandoeningen ernstig kunnen zijn en zelfs dodelijk. De levensverwachting voor mensen met een potentieel dodelijke huidaandoening is met vijf jaar gedaald. Non-melanoma huidkanker en melanoom waren goed voor 60 procent van de sterfgevallen door huidziekten. Omdat de prevalentie zo hoog is, waren er in 2013 in de Verenigde Staten meer consulten voor huidziekten dan voor hart- en vaatziekten en diabetes. Meer dan 26 procent van de Amerikanen zocht behandeling voor ten minste één huidaandoening. Bijna 50 procent van de Amerikanen boven de 65 heeft een of meer huidaandoeningen, gemiddeld 2,2. Bijna 25 procent van de bevolking van 0 tot 17 jaar had een gediagnosticeerde huidziekte, met de bijbehorende last voor het gezin. Van Nederland zijn geen gegevens op dit niveau bekend, maar de aantallen dermatologische patiënten in de huisartsenpraktijken doen een vergelijkbare situatie vermoeden.5

Mensen met acne maken minder kans op de arbeidsmarkt

Biopsychosociale benadering

Een substantieel deel van de huidpatiënten die naar de dermatoloog gaan heeft dus tevens psychische problemen. De signalering en aanpak hiervan is essentieel voor het herstel van de patiënt. Bovendien beïnvloedt de herkenning en behandeling van bijvoorbeeld stemmingsstoornissen vaak het verloop van de huidaandoening, de therapietrouw en het gezondheidsgedrag van de patiënt. Echter, 40 procent van de psychische klachten wordt niet herkend tijdens de reguliere consulten.6 Dat komt onder meer doordat patiënten vaak niet ziek ogen en bovendien hun huidafwijking dikwijls verbergen, waardoor het probleem voor de arts niet goed zichtbaar is. Patiënten met vitiligo bijvoorbeeld, ondervinden minimale lichamelijke symptomen, verbergen of camoufleren hun pigmentafwijking, maar kunnen veel psychische klachten ervaren. Een biopsychosociale benadering, waarbij er niet alleen aandacht is voor de biomedische aspecten, maar ook voor de psychische en sociale factoren, is dan ook essentieel voor deze patiëntengroep. Screening op psychosociale problematiek kan helpen dit probleem te signaleren. Dit vindt reeds op kleine schaal plaats, maar zou veel structureler moeten gebeuren. Onder meer logistieke problemen en de drukte in de dagelijkse praktijk kunnen de implementatie van screening bemoeilijken. Om de psychosociale aspecten aan het licht te brengen zijn verschillende vragenlijsten in gebruik, waarbij er keuze is tussen algemene en ziektespecifieke vragenlijsten. De Dermatological Life Quality Index (DLQI) of de Skindex zijn bekende voorbeelden. Met deze vragenlijsten kan de arts een beeld krijgen van de psychosociale impact van de huidaandoening en kan hij de behoefte aan psychosociale zorg inschatten. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit psychosociale ondersteuning door een maatschappelijk werker of een POH-ggz.

Ook is het goed alert te zijn op een versterking van de rol van de patiënt zelf in het zorgproces, waarbij deze – samen met zijn naasten – meer verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen ­gezondheid (zelfmanagement). Verder zijn ontspanningsoefeningen en mindfulness effectief gebleken in het verminderen van de psychosociale klachten. In geval van een psychiatrische stoornis kan men verwijzen naar een gz-psycholoog, voor bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie. Deze is gericht op bestrijding van de psychologische problematiek die verondersteld wordt de huidaandoening in stand te houden of te verergeren, zoals acceptatieproblematiek, negatief zelfbeeld, stigmatisatie, maar ook angst- of stemmingsstoornissen.

Als medicatie en psychologische zorg elkaar meer versterken dan tot nu toe gebeurt, zal de levenskwaliteit van de huidpatiënt verbeteren en zijn ziektelast verminderen.

Contact

p.m.kemperman@amc.uva.nl
cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld door de auteur.

Voetnoten

  1. Gudrun Schneider and Uwe Gieler (2001). Die Haut als Spiegel der Seele: Psychosomatische Dermatologie - aktueller Forschungsstand/ Psychosomatic dermatology - State of the art. Zeitschrift für Psychosomatische Medizin und Psychotherapie: Volume 47, Issue 4, pp. 307-331.
  2. Dalgard FJ, Gieler U, Tomas-Aragones L, et al. The psychological burden of skin diseases: a cross-sectional multicenter study among dermatological out-patients in 13 European countries. J Invest Dermatol 2015;135:984-91.
  3. Spillekom-van Koulil S,  Evers A.W.M. Psychodermatologie: Psychologische aspecten bij huidaandoeningen. Ned Tijdschr voor Derm en Ven, volume 27, nummer 2, februari 2017
  4. Lim HW et al. The burden of skin disease in the United States. J Am Acad Dermatol. 2017 May;76(5):958-972.e2. doi: 10.1016/j.jaad.2016.12.043. Epub 2017 Mar 1.
  5. NTvG: Huidaandoeningen bij huisarts en dermatoloog
  6. Picardi A, Screening for psychiatric disorders in patients with skin diseases: a performance study of the 12-item General Health Questionnaire. J Psychosom Res. 2004 Sep;57(3):219-23.

dermatologie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.