‘Het levenseinde raakt dokters én de samenleving’

Beleidscoördinator Eric van Wijlick vertelt over de bijeenkomst Wilsverklaringen en de rol van patiënt, arts en notaris. ‘Eén van mijn doelen is dat mensen vaker dan nu tijdig nadenken over hun wensen in de laatste levensfase én dat bespreken met hun arts.’

Tijdens een bijeenkomst op 13 september spraken artsen en notarissen met elkaar over hun verantwoordelijkheden en rolverdeling bij wils-verklaringen.

1 Waarom is er meer duidelijkheid nodig over wilsverklaringen?

‘Een wilsverklaring is een belangrijk hulpmiddel voor mensen om te laten weten wat zij nog wel en niet meer aan zorg willen, zoals reanimatie of antibiotica, op het moment dat zij dit zelf niet meer kunnen aangeven. Daarnaast bestaat het euthanasieverzoek, dit is ook een wilsverklaring maar – het woord zegt het al – wel een verzoek. Euthanasie is geen recht van de patiënt of plicht van de arts. De beslissing om aan zo’n verzoek tegemoet te komen, is altijd een afweging van de arts. Oók als iemand een euthanasieverzoek bij een notaris vastlegt. Uit onderzoek en ervaringen van artsen blijkt echter dat over dit laatste punt veel verwarring bestaat, zowel bij patiënten als notarissen.’

2 Hoe zorgt de KNMG ervoor dat daar verandering in komt?

‘De bijeenkomst van 13 september heeft tot doel ieders rol en verantwoordelijkheden te verduidelijken. Daarnaast vormt het de aftrap voor regionale KNMG-districtsavonden waar artsen en notarissen elkaar kunnen ontmoeten. Verder vinden we het belangrijk dat patiënt en dokter tijdig met elkaar in gesprek gaan over het levenseinde. Over angsten, zorgen en wat iemand nog wil bereiken. Maar het gesprek kan ook gaan over orgaandonatie, stoppen met eten en drinken, palliatieve sedatie of euthanasie. Daarom presenteren we op de bijeenkomst vernieuwde versies van de handreiking voor artsen en de publieksbrochure “Tijdig praten over het levenseinde”. Die zijn te beschouwen als spoorboekje, met concrete aandachtspunten om gestructureerd het gesprek aan te gaan.’

3 Wat maakt passende zorg in de laatste levensfase voor jou zo fascinerend?

‘Het levenseinde is zo’n relevant onderwerp: het raakt dokters én de samenleving. De betrokkenheid van artsen raakt mij steeds weer. Dat stimuleert me om hen zo goed mogelijk te ondersteunen in hun dagelijkse praktijk. Met tools zoals deze handreiking en publieksbrochure, of met hele specifieke ondersteuning zoals ons SCEN-programma waarbinnen we artsen opleiden om steun en consultatie te geven aan collega-artsen die een verzoek krijgen om euthanasie of hulp bij zelfdoding.’

4 Je schrijft mee aan beleid voor artsen, maar bent zelf geen arts. Hoe zorg je ervoor dat het beleid toch goed aansluit bij de praktijk?

‘Door goed te luisteren en veel contact te hebben met dokters tijdens districtsavonden. Verder door kranten te lezen, het nieuws te volgen en het vakgebied bij te houden. Maar ook door anderen in een vroeg stadium bij ideeën te betrekken; ik heb veel overleg met bijvoorbeeld andere beroepsgroepen en patiëntenverenigingen.’

5 Welke resultaten maken jou blij?

‘Als op de districtsavonden in de regio straks artsen en notarissen elkaar leren kennen, met elkaar in gesprek gaan en er meer wederzijds begrip ontstaat voor elkaars rollen en verantwoordelijkheid. Nu komt het voor dat naasten zich soms boos en teleurgesteld voelen als iemand bij de notaris een euthanasieverzoek heeft laten vastleggen en de dokter dat niet uitvoert. Mijn doel is dat mensen vaker dan nu tijdig nadenken over hun wensen in de laatste levensfase en dat bespreken met hun arts. Zodat zij tegen die tijd de zorg krijgen die bij hen past.’