Laatste nieuws
6 minuten leestijd
klimaatverandering

Groene bijdrage van zorg nodig

1 reactie
Getty Images
Getty Images

In 2050 moeten alle zorgorganisaties klimaatneutraal zijn. De eerste stap is om de CO2-uitstoot aan te pakken waar dat het meeste effect sorteert.

De EU heeft zich ten doel gesteld om in 2050 80 procent minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Dat is een noodzakelijke stap om de klimaatverandering tegen te gaan. Het is ook een enorme uitdaging. Nederland wil de CO2-uitstoot in 2030 verminderen met ten minste 55 procent en in 2050 moeten alle zorg­organisaties klimaatneutraal zijn volgens Green Deal Duurzame Zorg. Omdat tot nu nog geen afname is gerealiseerd, moeten we hard aan de bak. Concreet zullen we de nog resterende jaren nog meer dan de eerdere berekende 8 procent reductie per jaar moeten realiseren. Elke onderdeel van onze samenleving zal daar zijn steentje aan moeten bijdragen, ook de zorgsector.

Oversterfte

De uitgaven voor de zorg zijn ná de kosten voor sociale zekerheid de grootste kostenpost op de rijksbegroting. Qua werkgelegenheid is de zorgsector de tweede bedrijfstak; 15 procent van de werkende bevolking heeft een baan in de zorg. De gezondheidszorg is in Nederland verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot. Er ligt dus een flinke taak bij de zorgsector om te verduurzamen en de CO2-voetafdruk te beperken.

De zorg voor onze gezondheid draagt niet alleen bij aan de CO2-uitstoot, andersom vormen de CO2-uitstoot en de klimaatverandering die daar het gevolg van is, ook een bedreiging voor onze gezondheid. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en The Lancet Countdown noemen de opwarming van de aarde zelfs de grootste uit­daging van de 21ste eeuw. De WHO voorspelt dat tussen 2030 en 2050 jaarlijks 250 duizend mensen extra overlijden door de globale opwarming. We zien het al om ons heen: meer astma door luchtvervuiling, oversterfte bij hittegolven, frequentere en hevigere overstromingen. Daarnaast heeft klimaatverandering ook invloed op infectieziektes zoals het westnijlvirus, dat wordt verspreid door muggen en in 2020 voor het eerst in Nederland is opgedoken. Het is niet voor niks dat The Lancet Countdown in het nieuwste rapport spreekt over code rood voor een gezonde toekomst.

Via de eed van Hippocrates erkennen wij als arts onze verantwoordelijkheid voor de samenleving. Wordt het dan niet tijd dat wij ons hardmaken om de uitstoot van CO2 van onze eigen zorgsector te reduceren?

Bij veel mensen brengt het klimaatprobleem een zwaar en wellicht ook machteloos gevoel teweeg. Dat is zeer begrijpelijk. Er zijn echter genoeg effectieve maatregelen mogelijk – ook in de zorgsector – om een bijdrage te leveren aan de oplossing ervan.

De grote drie

Verduurzamen begint bij bewustzijn, kennis en expertise over de impact van bepaalde gebruiken en processen. Zo zijn energiegebruik van gebouwen, reisbewegingen en geneesmiddelen de drie grootste CO2-veroorzakers in de zorg. Samen zijn ze verantwoordelijk voor maar liefst 80 procent van de CO2-uitstoot van de zorg. Overstappen op ledverlichting en groene stroom, duurzamere medicijnen inkopen en beter openbaar vervoer faciliteren heeft dus veel meer impact op de CO2-voetafdruk dan het streven naar een papierloos ziekenhuis, tegengaan van de verspilling van zorgmaaltijden of reduceren van wegwerpproducten. Niet dat dit niet belangrijk is, maar er zijn grotere stappen nodig en mogelijk.

Ledverlichting

In de ziekenhuisgebouwen is de grootste besparing te realiseren. Het zijn grote, grijze betonnen bouwwerken met vele verschillende hallen en kamers waar meestal 24 uur per dag lichten branden. Ledverlichting verbruikt 10 tot 15 procent van de energie die halogeen- of gloeilampen verbruiken. Een gemiddeld ziekenhuis verdient een investering in ledverlichting gemiddeld in drie tot vier jaar terug. Het OLVG heeft deze stap al gezet en bespaart nu ongeveer 200 duizend euro per jaar op energiekosten en heeft z’n CO2-uitstoot door verlichting in één klap gehalveerd. Welk ziekenhuisbestuur wil zo’n duurzame besparing nou niet? Het zou nóg mooier zijn als de gebruikte stroom groen van aard is en geen CO2 genereert. Daken van ziekenhuizen zijn uitgelezen plekken voor zonnepanelen. Een groep artsen van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis nam het initiatief om met behulp van een overheidssubsidie duizend zonnepanelen op het dak te plaatsen. Het zou natuurlijk nog beter zijn als dit vanuit het bestuur van het ziekenhuis komt. Maar deze voorbeelden geven aan dat met effectieve maatregelen veel winst is te behalen die op korte termijn al wordt terugverdiend.

De CO2-uitstoot van Lilly is 5,5 keer groter dan die van Roche

Werkverkeer

De tweede in het rijtje zijn de reisbewegingen. De reisbewegingen van de zorgmedewerkers dragen maar liefst voor 75 procent bij aan de CO2-uitstoot door de reisbewegingen. Zoals gezegd heeft 15 procent van de werkende bevolking een baan in de zorg. Als je voor deze groep de (elektrische) fiets of het openbaar vervoer aantrekkelijker maakt, dan heeft dat een grote impact. Het is een gemiste kans dat er vaak óf een parkeerabonnement óf een korting op een ov-abonnement wordt aangeboden. Een combinatie zou het mogelijk maken voor late diensten de auto te gebruiken en voor reguliere werktijden het openbaar vervoer.

Daarnaast is het belangrijk dat we de tele­conferentie blijven benutten. De coronacrisis heeft uitgewezen dat zowel collegiaal overleg als een consult met een patiënt ook op afstand kan plaatsvinden. Als we dit blijven doen, kan alleen al de CO2-uitstoot door reisbewegingen van patiënten met 25 procent worden gereduceerd. Het zou zonde zijn om die kans te laten liggen.

Medicijnen

De derde CO2-uitstoter hangt samen met geneesmiddelen. De CO2-uitstoot van de farmaceutische industrie en door het medicijngebruik zijn tamelijk onderbelicht. Om deze sector op grote schaal te verduurzamen zijn internationale afspraken nodig. Maar ook lokale initiatieven kunnen de CO2-uitstoot verlagen.

Ten eerste via de inkoop van medicijnen. Veel generieke medicijnen worden door verschillende bedrijven geproduceerd. Je kunt dus het criterium duurzaamheid meenemen in het inkoopbeleid. Er zit een enorm verschil tussen producenten: de CO2-uitstoot van Lilly is 5,5 keer groter dan die van Roche. De voorschrijvende arts zou laagdrempelig toegang moeten krijgen tot deze informatie. Cijfers over de CO2-uitstoot moeten ook in het Farmaco­therapeutisch kompas en in protocollen worden opgenomen. Want ook veel patiënten hechten hier waarde aan.

Ten tweede, het gebruik van medicijnen. Natuurlijk moet de voorschrijvend arts goed bedenken of een recept daadwerkelijk nodig is. Maar zelfs als er overwogen wordt voorgeschreven, belandt in Nederland elk jaar voor ten minste 100 miljoen euro aan medicijnen in de prullenbak. Het hergebruiken daarvan moet mogelijk worden. Medicijnen in ongeopende verpakkingen zouden na een kwaliteits­controle in een apotheek opnieuw verstrekt moeten kunnen worden. In het Radboudumc loopt een proef waarbij dure kankermedicijnen na een uitgebreide controle worden hergebruikt. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Het zou mooi zijn als ook andere ziekenhuizen en/of apotheken zulke initiatieven nemen.

Voorbeeldfunctie

Om de CO2-uitstoot in de zorg met meer dan 8 procent te beperken moeten we focussen op de drie belangrijkste veroorzakers: energie­verbruik, reisbewegingen en medicijnen. Het is nodig dat overheid, zorgverzekeraars en zorgaanbieders daarbij samenwerken en meetbare doelen stellen.

Zorgverleners hebben een speciale plek in de maatschappij en zijn een beroepsgroep die veel vertrouwen geniet. Door hun voorbeeldfunctie kunnen ze het belang van directe actie en maatregelen om de zorgsector te verduurzamen onder de aandacht brengen en helpen om de grootste uitdaging van de 21ste eeuw aan te pakken. 

De Dokter in de Pen

‘De Dokter in de Pen’ is een activiteit van de stichting Dokters in debat. Samen met Medisch Contact organiseert deze stichting een cursus over het schrijven van opiniërende artikelen. Dit is het winnende artikel uit de cursus van 2021.

auteur

Merel Boom, arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde, Masanga Hospital, Sierra Leone

contact

merel.boom@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten

1. Gupta Strategists. (2020) Corona: katalysator of struikelblok voor groenere ziekenhuiszorg? Geraadpleegd van https://gupta-strategists.nl/storage/files/200528-Corona-als-katalysator-voor-groenere-zieke nhuiszorg.pdf

2. WHO. (2018) Health and Climate Change. Geraadpleegd van https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/health-and-climate-change

3. The Lancet. (2016, 2018 & 2019) Lancet Countdown on Health and Climate Change. Geraadpleegd van https://www.lancetcountdown.org/

4. The 2021 report of the Countdown on health and climate change: code red for a healthy future (2021) https://www.lancetcountdown.org/

5. Gupta Strategists. (2019) Een stuur voor de transitie naar duurzame gezondheidszorg. Geraadpleegd van https://guptastrategists.nl/storage/files/1920_Studie_Duurzame_Gezondheidszorg_DIGITAL _DEF.pdf

6. A pledge for planetary health to unite health professionals in the Anthropocene. The Lancet. 2020; 396 (10261): 1471-3. doi:10.1016/S0140-6736(20)32039-0

Lees meer download dit artikel (pdf)
klimaatverandering
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • ,

    Twee mooie, theoretische artikelen p. 14 & 18 in MC, NR43. Wat betreft werkverkeer : ivm opleidingstraject met 3 ziekenhuizen over 5 lokaties en vervolgens slechts tijdelijke aanstellingen in allerlei geografische richtingen met meer toekomstige onze...kerheid (om het jaar verhuizen is ook niet echt duurzaam) ben ik zo`n forens. Iedereen die de combinatie van werktijden en OV-tijden kent, weet dat het OV geen optie is of wordt op redelijke termijn. Dus hoe duur het parkeerabonnement ook gaat worden (misschien goed bedoeld, toch een bijzonder concept om zo`n 50 euro maandelijks te betalen om te mogen komen werken inclusief onvolledige reiskostenvergoeding). Ik blijf autorijden en de parkeergarages sponsoren.
    Dit geldt natuurlijk voor heel veel collega`'s. Welkom: praktijk.

    Daarnaast nog een detail: door gewijzigde regelgeving veel afval van bijvoorbeeld operaties. De recente ommezwaai naar elk implantaat/ schroefje apart verpakken bijvoorbeeld, helpt ook niet echt mee.

    Voor beide heb ik geen directe oplossing, maar ik zie wel een bekend kloofje tussen theorie en praktijk. Bespreekbaar en inzichtelijk maken met scopes, tabellen, grafieken, adviezen, succesvolle voorbeelden en getallen moet inderdaad een begin zijn. Voor de praktijk zou ik zeggen: loop een keer een weekje mee (en verbaas je over nog veel meer). Betrek direct diegene die het moeten. Niet door top-down (via organisaties, RvB, managers, etc) maatregelen op te leggen. Oh ja en nog 1 ding: it`'s all about the money.

    Paul Burgers, orthopedisch chirurg (koploperziekenhuis)

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.