Laatste nieuws
Portret

Grasduinen in de geschiedenis

Mart van Lieburg: ‘elke patiënt, elk idee en elk probleem heeft een geschiedenis’

Plaats een reactie

Bedreigde boekencollecties en archieven ontsluiten, en een trefpunt zijn voor medische geschiedenis. Dat wil hoogleraar medische geschiedenis Mart van Lieburg – 25 jaar als bibliothecaris in dienst van de KNMG – in zijn loods op Urk. Steeds meer (aanstaande) artsen leren er het anachronistische denken af.

Mart van Lieburg (tweede van onderen) in zijn medisch-historische bibliotheek op Urk ©Kees van de Veen
Mart van Lieburg (tweede van onderen) in zijn medisch-historische bibliotheek op Urk ©Kees van de Veen

Er staan vooral visbedrijven op het moderne industrieterrein op Urk. Maar er is ook een rij loodsen waar het ruikt naar boeken. Op zomaar een donderdag staat het parkeerterrein voor adres Foksdiep 4 vol en gonst het binnen. Een gepensioneerd huisarts, een chirurge in ruste van tegen de tachtig en een oud-neuroloog zijn boeken aan het sorteren. Ze zetten de onlangs gearriveerde collecties van het Trimbos-instituut en de Rutgers Stichting in de rijen boekenkasten van de Stichting Centrum Medisch Erfgoed, die deze werkplaats in 2014 kocht. ‘De Chinese kook-boeken gooien we eruit, maar alles over malaria en aids archiveren we’, zegt oud-huisarts Theo Beijerinck, tevens bestuurslid van de stichting.

Af en toe lopen de gepensioneerde vrij-willigers met een stapeltje boeken naar buiten, langs het farmaciemuseum dat is gevestigd op nummer 6, naar de buurman op Foksdiep 8. Hoogleraar medische geschiedenis Mart van Lieburg heeft daar zijn eigen loods vol historische boeken en documenten. In zijn kantoortje met ordners en dozen ontvangt hij artsen met belangstelling voor de geschiedenis van hun vak. Van Lieburg selecteert snel het aan hem voorgelegde stapeltje boeken. Een vrijwilliger: ‘Dit boek zit er dubbel tussen, dat wil ik graag lezen’. ‘Neem maar mee’, zegt Van Lieburg.

‘We zijn noch museum, noch bibliotheek, noch archief. We zijn een atelier voor medische geschiedenis’, legt Van Lieburg uit. ‘Hands on, geen witte handschoentjes, alles is vrij te bestuderen.’ Hier staan bijvoorbeeld alle boeken, brochures en folders die door de jaren heen zijn gepubliceerd door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Geneeskunst, waar Van Lieburg 25 jaar in dienst is als bibliothecaris. En steeds meer verenigingen weten de weg naar Urk te vinden om hun bibliotheek en archief een plek te geven, zoals de Nederlandse Vereniging voor Urologie en de Nederlandse Vereniging voor Radiologie. Ook een deel van de boekerij van het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde komtbinnenkort naar Urk. Inclusief wat overtollig meubilair. Van Lieburg: ‘Alles wat we hier hebben is tweedehands, low budget. We willen geen luxe.’ De vrijwilligers op nummer 4 timmeren regelmatig zelf een kast in elkaar.

Pioniers

De Urkse loodsen zijn werkplaats, maar ook trefpunt. Samen met het bestuur van de stichting organiseert Van Lieburg er een paar keer per jaar een witness seminar. Pioniers uit een bepaald vakgebied vertellen dan over de vroegste ontwikkelingen van hun vak. ‘We zetten dan zo’n tien artsen die zelf hebben staan opereren aan een centrale tafel met een ingevoerde gespreksleider. De toehoorders zitten er in een grote kring omheen. In maart hadden we een sessie over kinderchirurgie, met video’s en voormalige kinderchirurgen die vertellen over toen, en chirurgen van nu die ademloos luisteren.’

Ook studenten van de faculteiten in Rotterdam, Groningen, Leiden en Delft haalt Van Lieburg naar Urk. ‘Deze zomer sprak thoraxchirurg en uitvinder van de hartlongmachine Jan Homan van der Heide, 88 jaar oud, hier voor zeventig studenten klinische technologie uit Delft. Hij vertelde geweldige verhalen. Op een gegeven moment moesten we pauzeren, de warme vis werd gebracht. Maar Homan van der Heide vertelde door aan een tafeltje en er kwamen steeds meer studenten om hem heen zitten. Studenten gingen op stoelen staan om het te kunnen volgen. Ja… dat is medisch-historisch onderwijs… fantastisch!’

Oog voor de achtergrond

Doel van deze ontmoetingen is om medici historisch te leren denken. ‘Ze krijgen oog voor het feit dat elke patiënt, elk idee en elk probleem een geschiedenis kent. ‘Als je terugkijkt zie je hypes: prostaglandines en interferon hebben bijvoorbeeld niet de betekenis gekregen die men verwachtte. Dan kun je twee houdingen aannemen: nou dat is blijkbaar niet meer relevant. Maar je kunt er ook van leren. Ik ben ervan overtuigd dat je alles beter begrijpt, kunt onderscheiden en overzien als je historisch kunt denken en vooral als je afleert om anachronistisch te denken. Het begrip ‘bed’ in de jaren dertig is toch iets anders dan een bed in het ziekenhuis nu.’

Zoals je woorden alleen in hun context echt kunt begrijpen, zo snap je een patiënt ook beter als je zijn achtergrond kent. Van Lieburg: ‘Als je een goede dokter wilt worden, moet je je realiseren dat je tegenover een mens staat die door de tijd heen is geworden wie hij is. Lees de NHG-Standaard Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Die heeft een lange inleiding waarin de geschiedenis van het begrip SOLK wordt beschreven en de arts ook wordt aangespoord om te vragen naar wat de patiënt heeft meegemaakt. De meeste geneeskundestudenten willen bèta’s worden. En natuurlijk, je moet je wetenschappelijk als bèta verantwoorden. Maar als dokter moet je ook alfa zijn, je moet ethisch, historisch, filosofisch, maatschappelijk en als mens betrokken zijn bij je patiënt. Om te kunnen luisteren moet je iets weten van die ander.’

In maart 2017 heeft Van Lieburg 45 jaar college gegeven. Dan zet hij een streep onder zijn verantwoordelijkheden aan de universiteiten en gaat hij met pensioen. ‘Mijn hele leven heb ik te maken gehad met emeriti. Ik hoop een voorbeeld te nemen aan mijn voorganger Lindeboom: hoewel ik piepjong zijn toko overnam, heeft hij zich nooit bemoeizuchtig tegenover mij uitgelaten. Ruimte geven aan de nieuwe generatie is mooi.’ Op Urk zit het werk voor Van Lieburg er nog niet op. Het bronnenmateriaal dat soms ‘met aanhangers tegelijk’ wordt aangereden laat hij niet aan z’n lot over. De loods op Foksdiep 2 is inmiddels aangekocht voor de geschiedenis van de verpleging.

Historische Domus Dag over het gelaat

Onderwerp van de negende Domus Dag op vrijdag 11 december is De medicus en het gelaat. Bezoekers kunnen zeven medisch-historische en cultuurhistorische lezingen volgen en het optreden van een karikatuurtekenaar bijwonen. De bijeenkomst wordt georganiseerd door het ‘Domus Overleg’, de Nederlandse Vereniging voor Medische Geschiedenis en de Stichting Historia Medicinae. Zie nvmg.nl.


auteur

Eva Nyst, Medisch Contact

contact

e.nyst@medischcontact.nl | @evanyst

 


lees meer

In het dossier Geschiedenis staan video-interviews met artsen die in de Tweede Wereldoorlog al praktiseerden. Ook staat daar de Artsendatabank WOII.

 


<b>Download dit artikel (PDF)</b>
geschiedenis Portret
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.