GR denkt in voedingsmíddelen, niet in -stoffen

De Richtlijnen Goede Voeding 2015 van de Gezondheidsraad zijn erop gericht zoveel mogelijk gezondheidswinst te boeken. Daarbij wordt niet meer over transvetten en vitamines gesproken, maar over zuivel en eiwitrijke producten.

Het kan niemand ontgaan zijn dat de Gezondheidsraad nieuwe richtlijnen met betrekking tot gezonde voeding heeft uitgebracht. Erg verrassend zal het voor de meeste lezers niet zijn: eet meer plantaardig voedsel, minder dierlijk. Kies vooral voor volkoren producten, eet een keer per week vis. Drink geen alcohol, of hooguit één glas per dag, eet minder zout, boter en andere harde margarines en vetten, drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken. Er staan wat minder bekende adviezen in: eet wekelijks peulvruchten en minimaal 15 gram ongezouten noten per dag. En thee: 3 tot 4 koppen zwarte of groene thee.

Bij het lezen van het hele verhaal blijkt dat er toch een flinke verschuiving in voedingsland is opgetreden: in het document wordt vrijwel niet meer over voedingsstoffen gesproken, alleen nog maar over voedingsmiddelen. Dat is een bewuste keuze, vertelt Eert Schoten, woordvoerder van de Gezondheidsraad: ‘Bij de eerste Richtlijnen Goede Voeding die in 1986 verschenen, speelde het denken over voedingsvoorlichting zich af in het kader van het voorkómen van deficiënties. Alles was geformuleerd  in termen van voedingsstoffen. Dat had ook te maken met het beschikbare onderzoek. Er is steeds meer onderzoek naar voedingsmiddelen uitgevoerd, waar we nu uit kunnen putten. Dat heeft tot een geleidelijke verschuiving geleid in het denken over voeding. We hebben het nu dus over voedingsmiddelen. Die deficiëntieziektes zien we ook eigenlijk niet meer, zeker niet als je volgens deze richtlijnen eet. Het is namelijk niet zo dat bijvoorbeeld vitamines niet meer van belang zijn: maar met de middelen die in de richtlijnen staan, krijg je genoeg binnen.’ Het praten over voedingsmiddelen heeft als bijkomend voordeel dat de teksten minder abstract worden. Niet langer over transvetten spreken – Schoten: ‘Die kun je niet bij Albert Heijn kopen’ –  maar over boter en olijfolie.
De voedingsstoffen komen overigens expliciet aan bod bij het advies over voedingssupplementen. Schoten: ‘Wij hebben daar apart naar gekeken, omdat er vrij veel vragen binnenkwamen over het nut van extra vitamines en dergelijke.  Die worden in termen van stoffen aangeprezen. De conclusie die we daar trokken is dat ze, met uitzondering van specifieke groepen zoals zwangere vrouwen, nul komma nul opleveren.’
De commissie heeft zich gericht op het verband tussen voedingsstoffen, -middelen of –patronen enerzijds en de kans op chronische aandoeningen en een beperkt aantal causale risicofactoren anderzijds. Daarbij heeft men zich beperkt tot die tien ziektes die nu in Nederland de meeste ziektelast en verloren levensjaren opleveren, zoals hart- en vaatziekten, COPD en darmkanker. Waarom die beperking? Schoten: ‘Je moet keuzes maken als je het voedingsveld wilt bekijken, een keuze voor sommige aandoeningen, zonder dat we de ogen sluiten voor andere zaken. We maken soms wel een zijstapje om te laten zien dat een bepaald advies ook op andere manieren voordelig kan zijn – bijvoorbeeld bij het voorkomen van cariës – maar het gaat vooral om de vraag hoe je daar bovenop nog gezondheid kunt bevorderen en gezonde levensjaren kunt winnen. Daar richt zich het meeste onderzoek nu ook op.’
De richtlijnen zijn klaar, maar nu is de vraag hoe die op de juiste plek komen. Daar ligt een schone taak voor het Voedingscentrum, dat de richtlijnen gaat vertalen in nieuwe adviezen. Begin volgend jaar komt het centrum met een vernieuwde schijf van vijf.

Sophie Broersen @sbroersen

Gezondheidsraad: Eet meer plantaardig, drink suikervrij