Gorilla’s uit de mist

Tijdens mijn opleiding tot kinderoogarts in Houston Texas, eind jaren tachtig, werkte ik deeltijds op de primatenafdeling van de plaatselijke universiteit. Terug in Rotterdam kreeg ik, samen met mijn opleider, regelmatig oogheelkundige hulpvragen van diergaarde Blijdorp. De hulp die wij boden was geheel gratis en gebeurde altijd onder toezicht en verantwoording van de dierenarts van Blijdorp.

Het meest ontroerend was de behandeling van babygorilla Djiego met snel progressief cataract. Zijn halfbroertje Ashmar hadden we al eerder beoordeeld, waarbij we aanvankelijk dachten aan een traumatisch eenzijdig cataract – wat geen goede prognose zou hebben door diepe amblyopie – totdat hij afwijkend visueel gedrag vertoonde. Hij schermde met zijn hand strooilicht af aan zijn ‘normale’ oog. Bij nader inzien had hij een asymmetrisch congenitaal cataract. We opereerden eerst het amblyope oog, enige weken later zijn dominante oog, waarna zijn gedrag enorm verbeterde. Als een puber treiterde hij zijn vader Ernst, de voorganger van de vermaarde Bokito, door het stelen van bananen.

Het probleem van zijn broertje Djiego was niet alleen een dubbelzijdig matuur cataract, maar ook zijn jonge leeftijd. Hij werd nog door zijn moeder gezoogd. Dit is voor gorilla’s in gevangenschap niet vanzelfsprekend. Een zogende gorilla heeft een voorbeeldfunctie voor andere toekomstige moeders in de leefgroep en is een vitale indicatie voor het succes van een kweekprogramma van deze met uitsterven bedreigde diersoort. Door zijn blindheid werd de situatie onhoudbaar en besloten we tot een dubbelzijdige operatie in één sessie, om het risico van narcose en verstoting door de moeder te minimaliseren, echter met kans op een dubbelzijdige endoftalmitis.

Om het patiëntje uit moeders handen te krijgen, moest ook zij gesedeerd worden. Met behulp van oculometrie en echo-onderzoek kon de sterkte van de implantlens berekend worden. De operatie verliep aan beide ogen voorspoedig. Van alle dierenogen die ik ooit opereerde, leken de gorillaoogjes het meest op humane babyoogjes met staar. Djiego was in 2000 een van de eerste Rotterdammers die een opvouwbare kunstlens kreeg, vanwege de kleinere wond die met slechts een hechting te sluiten was. Het probleem is namelijk het wrijven in versgeopereerde ogen.

Na de succesvolle operatie bleek moeder echter niet enthousiast over het hele gebeuren. Zij sloeg haar kroost van zich af en veroorzaakte een huidwond net boven Djiego’s rechteroog. De verzorgers redden hem van verder onheil. Uiteindelijk hielp de natuur ons een handje. Door enorme stuwing in haar borsten accepteerde moeder na twee dagen haar zoontje, die haar verloste van haar melklast en mogelijk schuldgevoel. Pas op dat moment was voor ons de operatie geslaagd.

Tjeerd de Faber, oogarts

• Alle lezersbijdragen bij de Dierenspecial