Geslachtskeuze bij risico op dragerschap ter discussie

Moet geslachtskeuze worden toegestaan in de Embryowet om dragerschap van ernstige geslachtsgebonden erfelijke aandoeningen te voorkomen? Over deze vraag wil minister Hugo de Jonge van VWS onderzoek laten uitvoeren. Dat stelt hij in de nota ‘Medische ethiek’, die hij aan de Tweede Kamer stuurde en die vooral ingaat op ethische vraagstukken rond het begin én het einde van het leven.

De Jonge wil een breder maatschappelijk debat over geslachtskeuze bij een risico op dragerschap, omdat het huidige debat vooral in zeer specialistische kringen wordt gevoerd. Met geslachtskeuze om dragerschap te voorkomen wordt het risico op de betreffende ernstige aandoening definitief weggenomen. Maar, zo stelt De Jonge, er zullen ook embryo’s terzijde worden geschoven die geen risico op de betreffende ziekte in zich dragen. Eerder sprak het kabinet al af dat geslachtskeuze is toegestaan als daarmee een ernstige geslachtsgebonden erfelijke aandoening wordt voorkomen.

Behalve over geslachtskeuze bij een risico op dragerschap wil De Jonge zich ook meer verdiepen in de medische noodzaak en de ethische en juridische aspecten van het onderzoek met cybriden. Dit zijn combinaties van een menselijke celkern die wordt geïmplanteerd in een dierlijke cel waar de cel is uitgehaald. Hiermee wordt onderzoek gedaan, dat niet is toegestaan met menselijke embryo’s. Over het gebruik van cybriden is in de huidige wetgeving nog niets gereguleerd, maar dat moet volgens De Jonge wel gaan gebeuren.

Sommige chimaeren – een combinatie van twee organismen (mens of dier) waarvan sommige delen van het lichaam het genoom hebben van het ene organisme en andere delen het genoom van het andere organisme – vallen nu ook niet onder de Embryowet en daar moet wat De Jonge betreft ook verandering in komen. Chimaeren worden bijvoorbeeld gebruikt in het onderzoek naar het kweken van menselijke organen in dieren. Ook hierover moet een breder maartschappelijk debat worden gevoerd, vindt De Jonge. Dit geldt ook voor het kweken van embryo’s of embryoachtige structuren voor onderzoek en het aanpassen van dna van menselijke embryo’s (kiembaanmodificatie).

In de nota is ook aandacht voor het terugdringen van het aantal herhaalde zwangerschapsafbrekingen. Een van de mogelijke maatregelen is wat De Jonge betreft het vergoeden van duurzame anticonceptie, zoals een spiraal, door een abortuskliniek.

De minister reageert in de nota ook op de derde evaluatie van de euthanasiewet uit mei 2017, waarop het destijds demissionair kabinet niet kon reageren omdat dit onderwerp als ‘controversieel’ was bestempeld. De Jonge ziet geen aanleiding de euthanasiewet aan te passen. Wél wil hij de achterliggende oorzaken van het stijgend aantal euthanasiegevallen laten onderzoeken. Hierbij wil hij ook euthanasie bij psychiatrische patiënten betrekken, en in het bijzonder via welke weg zij terechtkomen bij de Levenseindekliniek. Op verzoek van D66-kamerlid Pia Dijkstra wordt er ook onderzoek gedaan naar de omvang en omstandigheden van de groep mensen die hun leven als voltooid beschouwen en als gevolg daarvan een persisterende stervenswens hebben, maar nog niet klaar zijn daar actief een vervolg aan te geven. Dat onderzoek zou eind 2019 afgrond moeten zijn. Dijkstra kondigde in 2016 aan dat zij zou komen met een wetsvoorstel die bij ‘voltooid leven’ van 75-plussers hulp bij het beëindigen van het leven mogelijk maakt.