Laatste nieuws
Wetenschap

Genoom reconstrueert geschiedenis lepra

Plaats een reactie

Dat onderzoekers het genoom van Mycobacterium leprae, de microbe die verantwoordelijk is voor lepra hebben opgehelderd, is misschien minder verrassend dan de manier waarop ze dat hebben gedaan. De bacterie laat zich namelijk niet kweken in een celcultuur.

Verena Schuenemann e.a. beschrijven in Science deze week hoe ze uit de stoffelijk resten van vijf lepralijders, die ergens tussen de tiende en de veertiende eeuw leefden in Engeland, Zweden en Denemarken, enig erfelijke materiaal van de bacterie wisten te halen. Een technisch hoogstandje, want de oude beenderen bevatten minder dan 0,1 procent bacterieel DNA. Dat er toch nog wat gevonden werd, is te danken aan het feit dat de bacterie een dikke celwand heeft, die het erfelijk materiaal over langere perioden beschermt.

De onderzoekers namen ook een reeks biopsieën af bij hedendaagse patiënten. Want ondanks het feit dat er tegenwoordig effectieve geneesmiddelen bestaan, krijgen mondiaal jaarlijks nog altijd ongeveer 225.000 mensen de ziekte.

Vergelijking van het oude en het moderne DNA leverde verrassende resultaten op: de leprabacterie bleek genetisch niet bijster veel veranderd over de laatste duizend jaar. Omdat in middeleeuws Europa lepra een ziekte met een hoge prevalentie was, hadden de onderzoekers verwacht dat een andere genetische ‘make-up’ van de bacterie daarvan de mogelijke oorzaak was. In sommige gebieden was in die jaren mogelijk zelfs één op de dertig mensen geïnfecteerd met de bacterie. Dat had grote sociale gevolgen: patiënten werden verbannen uit de gemeenschap en moesten zich kenbaar maken door middel van ratels en belletjes. Lepra boezemde grote angst in. Beroemd is een tekenende anekdote van de Franciscus van Assisi die een melaatse passeert en, zoals al zijn tijdgenoten, uit afkeer en vrees voor de ziekte, de man tracht te ontwijken. Maar zich, zoals een heilige betaamt, snel bedenkt, terugkeert en de lepralijder innig omhelst.

Dat na 1700 het aantal lepragevallen vrij abrupt afnam, heeft naar het zich laat aanzien dus geen hoofdzakelijk genetische oorzaak. Schuenemann e.a. denken dat de afname het gevolg is geweest van verbeterde sociale omstandigheden, of van het feit dat andere ernstige infectieziekten zoals de pest en tuberculose de overhand kregen. Maar het is ook goed denkbaar dat mensen in toenemende mate resistent werden tegen de bacterie. Die zou het gevolg kunnen zijn geweest van natuurlijke selectie: juist sociale isolatie verhinderde dat zieke mensen nakomelingen kregen.

Een andere opmerkelijke ontdekking is dat de middeleeuwse bacteriestam vrijwel identiek blijkt aan die van een stam die tegenwoordig in het Midden-Oosten wordt aangetroffen. Mogelijk is de stam daar terechtgekomen dankzij de kruistochten. Of omgekeerd: terugkerende kruisvaarders hebben de stam uit Palestina meegenomen naar Europa.

Henk Maassen


Lees ook:


beeld: Thinkstock
beeld: Thinkstock
Wetenschap genoom DNA
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.