Geen suikertaks voor Nederland: een gemiste kans
Andere landen boeken er wel degelijk resultaat mee
4 reacties
Na een jaar overleg tussen staatssecretaris Paul Blokhuis en tientallen maatschappelijke organisaties ligt het er: het Nationaal Preventieakkoord. Vol maatregelen die een gezonde leefstijl moeten bevorderen. Maar zonder suikertaks. En dat is een slechte zaak, betogen drie artsen betrokken bij de publieke gezondheid.
Het is een open deur: frisdranken en zoete snacks, zoals ijs en snoep, zijn de belangrijkste veroorzakers van overgewicht bij kinderen. Daarom is een gezonde omgeving nodig, een omgeving die het gemakkelijk maakt om gezonde keuzes te maken. De overheid kan hierin een rol spelen, bijvoorbeeld door te bepalen dat die gezonde keuze goedkoper wordt dan de ongezonde keuze. Om deze reden raadt zowel de Gezondheidsraad als de WHO de suikertaks aan.1 2
Van de suikertaks is de frisdranktaks de meest bekende maatregel. Hiermee worden dranken belast die meer dan 80 gram toegevoegde suiker per liter bevatten. Dit geldt ook voor energydrinks en vruchtensappen. De WHO raadt een prijsverhoging van 20 procent aan (of 20% prijsverschil tussen de ongezonde en gezonde keuze); dat is ongeveer 8-16 eurocent per liter. Nederland is een van de grotere frisdrankconsumenten en -producenten in Europa: gemiddeld drinken wij 85 liter frisdrank per jaar.3 Naast frisdrank kunnen ook snoep en ijsproducten worden belast. Een stapje verder gaat de aanpak van sluipsuikers – suikers in voeding waar je het niet direct verwacht. Op dit moment bestaat er in 29 landen een frisdrank- en/of suikertaks.
Succes
Het succes van de frisdranktaks is het meest onderzocht en blijkt veelvoudig. In de eerste plaats daalt de verkoop en consumptie van frisdranken erdoor, variërend van 16 tot 36 procent in de landen waar dit gemeten is.4 Daarnaast verdient de staat aan de opbrengsten van deze belasting. In Nederland zou dat op zo’n 100 miljoen euro neerkomen, hoewel hierbij nog geen rekening is gehouden met de daling van de verkoop.5 Critici noemen dat ‘de staatskas spekken’, maar met dat bedrag kunnen vervolgens weer zinvolle programma’s gefinancierd worden, om gezonde voeding en beweging te stimuleren. Ook leidt de taks ertoe dat producenten hun producten gaan aanpassen naar een lager, onbelast suikergehalte. Dat gebeurde in het Verenigd Koninkrijk vrijwel meteen na een succesvolle lobby van Jamie Oliver.
‘Een appel is nog altijd duurder dan een reep chocola’
Maar uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat de taks tot minder suikerconsumptie leidt en daarmee gezondheidswinst oplevert. Deze zal vooral liggen in het terugdringen van de (chronische) ziektelast van ziektes zoals diabetes en gevolgen van overgewicht. Het is nog moeilijk om hieraan cijfers te verbinden; waarschijnlijk zal het net als bij het antirookbeleid jaren duren voordat de resultaten te meten zijn. Uit een Australische kostenbatenanalyse van het invoeren van een suikertaks bleek de gezondheidswinst uitgedrukt in disability-adjusted life years (DALY’s: de maat voor ziektelast) voor de suikertaks alleen al zo’n 270 duizend op een bevolking van 22 miljoen mensen.6 Ter vergelijking: de ziektelast van coronaire hartziekten in Nederland was in 2015 260 duizend DALY’s.
Tegenstrijdig beleid
In april van dit jaar zei staatssecretaris Blokhuis nog dat hij de suikertaks een ‘heel interessante optie’ vond.7 Maar helaas zijn deze hoopvolle woorden niet verzilverd in het Nationaal Preventieakkoord. Cruciaal in dezen is dat de levensmiddelenindustrie, tegenstander van de suikertaks, een flinke vinger in de pap heeft gehad bij de totstandkoming van dit akkoord. Wel is er een daling in verkochte calorieën van 25 à 30 procent in 2020 en 2025 voorzien, maar dat is een veel minder strenge maatregel dan een suikertaks, want dat valt ook te bereiken met een grotere verkoop van water en lightproducten aan een populatie die toch al een gezonde keuze maakt.
Er is binnenkort een prijsdaling te verwachten van waterdranken en lightproducten, doordat de verbruikerstaks op deze producten wordt afgeschaft. Dit is in gang gezet door VWS om de consumptie van deze producten te stimuleren en de suikerhoudende varianten minder goedkoop te laten lijken. Op dit moment zijn lightproducten minstens 10 eurocent duurder dan de reguliere suikerhoudende varianten, en binnenkort worden ze dan ongeveer 8 eurocent goedkoper. Met deze aanpak worden de lightproducten, en sommige waterdranken, nu even duur als de suikerhoudende producten. Maar dat is nog steeds geen financiële prikkel om de suikerhoudende versies te laten staan. Een appel is nog altijd duurder dan een reep chocola, merkt Henk Beltman, de oprichter van Tony Chocolonely en voorstander van een suikertaks, terecht op.8 Een treffend voorbeeld overigens, want de btw op groenten en fruit zijn juist verder verhoogd. De overheid voert dus een zeer tegenstrijdig beleid, waarin de gezondheid van de burger minder zwaar telt dan de stem van de levensmiddelenindustrie en de retailbranche.
Imago
Natuurlijk is ook het imago van de politiek een kwetsbaar punt in de discussie over de suikertaks. Het invoeren van wetten om mensen te sturen naar een gezondere keuze, wordt als betuttelend ervaren. Maar met het invoeren van de suikertaks wordt de consument niet in zijn vrije keuze beperkt. Iedereen blijft vrij om te kiezen wat hij wil kopen en drinken. Alleen maak je er als overheid wel een statement mee: dit is gezond en dat is minder gezond. De oplopende accijns op sigaretten in combinatie met de rookvrije omgeving heeft geleid tot een dalend aantal rokers. Van een gezonde omgeving en een suikertaks zal hetzelfde effect te verwachten zijn.
Is dat betutteling? In het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind staat expliciet genoemd – in artikel 3 – dat na de ouders, de maatschappij tevens verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en gezondheid van kinderen. Het is een gemiste kans dat de staatssecretaris aan de onderhandelingstafel over het Preventieakkoord aan dit artikel zo weinig waarde heeft gehecht.
auteurs
Jeanne-Marie Hament
jeugdarts en stafarts STMR, Rivierenland
Paul van Velpen
adviseur publieke gezondheid, Bureau Publieke Gezondheid
Mascha Kamphuis
arts maatschappij en gezondheid/jeugdarts KNMG niet-praktiserend
contact
jeannehament@hotmail.com
cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoten
1. WHO: www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
2. Dranken met toegevoegd suiker: Achtergronddocument bij Richtlijnen goede voeding 2015, Advies van de Gezondheidsraad 4 november 2015.
3. Consumptiecijfers van de Nederlandse Vereniging voor Frisdranken, Water en Sappen (FWS). http://www.frsdrank.nl/onze-themas/cijfers-wetgeving/consumptiecijfers.
4. Sanchez-Romero et al. Projected impact of Mexico‘s sugar sweetened beverage taks policy. PLOS Medicine, 1 nov 2016
5. Consumptie 85 liter per jaar, 8 cent verhoging (taks), 15 miljoen mensen samen 102 miljoen euro opbrengst indien mensen biet minder gaan consumeren.
6. Taxes and Subsidies for Improving Diet and Population Health in Australia: A Cost-Effectiveness Modelling Study. Linda J. Cobiac et al. PLOS Medicine: Febr 2017.
7. https://www.telegraaf.nl/nieuws/1936893/blokhuis-suikertaks-serieuze-optie?utm_source=bing&utm_medium=organic
8. We zijn veel te aardig geworden. Interview met Henk Jan Beltman. Retails News September nr 9
Bernadette Van Klink
Arts Maatschappij en Gezondheid, orthomoleculair arts, Amsterdam
Wat ik zo jammer vind, is dat wanneer mensen op hun suiker willen minderen, er vaak overgestapt wordt op light producten en dit ook nog, door gezondheidsmedewerkers en overheid, gestimuleerd wordt. Terwijl al lang bekend is dat de suikervervangers ju...ist overgewicht veroorzaken.
menno oosterhoff
psychiater, Thesinge
Wat ik van leefstijlgeneeskunde begrijp helpen op het individu gerichte maatregelen niet lang om gedragsverandering te bewerkstelligen. Daar ligt toch een taak voor de overheid.
De verplichting autogordels te dragen heeft veel bijgedragen aan het t...erugdringen van verkeersslachtoffers. Volgens mij ervaart bijna niemand dat nog als bemoeizucht van de overheid.
Dus ik ben wel voor zo'n suikertaks. Bij AH staat het er nu soms op hoeveel suiker erin zit. De door mij als gezond beleefde Cruesli bleek er stijf van te staan.
Maarten Vasbinder
médico familiar e comunitario (Huiarts in Spanje), Ubon Ratchathani
Suikertaks, bergbeklimmertaks, wielrennertaks, skitaks, schaatstaks, rijsttaks, vrijtaks, voetbaltaks, voetbalpubliektaks, algemene sporttaks, taks voor niet sporters, taks op nog niet bestaande taks, taks op in leven zijn en doktersbezoektaks. Dat l...aatste lijkt me urgent, want verkeerde diagnoses en overbodige behandelingen kunnen tot een snelle dood lijden.
Onze collegae Mascha Kamphuis, Jeanne-Marie Hament en Paul van Velpen krijgen het nog druk. Daarvoor hebben we dan gelukkig nog de druktetaks.
Jan Keppel Hesselink
arts-pijnbehandelaar, Bosch en Duin
Als je suiker op je radar zet, dan dien je ook verder te kijken dan de cocacolabril toelaat: laatst bij de groenteboer een verse zelfgemaakte groente schotel meegenomen, niet te eten zo zoet. Volgende dag bij de groenteboer: nee de groentevrouw had e...r geen suiker in gedaan. Maar wel de erbij geleverde zak saus...even op het etiket kijken- stampvol met suiker, een soort suiker saus dus, want laten we eerlijk zijn, suiker is een smaakversterker.
Dan pindakaas, de gewone weet je wel, even voor de grap kijken, want eigenlijk smaakt dat ook wel zoet - en ja hoor veel suikers toegevoegd (maltodextrine). Suiker zit zo ongeveer overal in, in de Chinese hap, in de worst, in de tomaten puree (12 %), in de Gado Gado saus (bevat suiker, bruine suiker, gebrande suikerstroop, melksuiker en maltodextrine...). Nou ja, ga je gang met de suiker takse......