Frisse lucht rondom Nij Smellinghe

Maar dat was het dan ook wel. Je hoeft niet door een wolk tabakswalm heen om het ziekenhuis binnen te komen. Het aantal peuken op de grond en in plantenbakken is aanmerkelijk lager dan bij veel andere ziekenhuizen. De Drachtenaren zijn goed op weg met hun streven naar een rookvrij ziekenhuis. Maar er is meer nodig dan een sticker op een slagboom, vertellen longverpleegkundige Jellie Miedema, anesthesioloog José van Gelder, bestuurder Theo Hiemstra en longarts Ben Reitsma. Miedema is de oudgediende van het stel; ze werkt al 27 jaar in het ziekenhuis. Ze was betrokken bij de oprichting van de rookstoppoli in het ziekenhuis, en daar werkt ze nog steeds. In 2004 viel dat op, een rookstoppoli: ‘De lokale pers dacht dat het een 1 aprilgrap was.’ In de eerste jaren verwezen vooral cardiologen en longartsen naar Miedema, maar langzaamaan groeide de populariteit onder andere specialismen, vertelt Miedema: ‘Internisten, mdl-artsen en gynaecologen wisten mij steeds vaker te vinden. En nadat José van Gelder zich met het roken begon te bemoeien, kwamen ook orthopeden, vaatchirurgen en kinderartsen daarbij.’ Van Gelder is anesthesioloog en pijnspecialist. Het frustreerde haar dat de boodschap over de gevaren van roken niet altijd doordrong tot patiënten: ‘Ik zie de gevolgen van tabaksverslaving op verschillende manieren terug. Vaatchirurgische ingrepen die niet nodig waren geweest als mensen nooit hadden gerookt, of kno-operaties bij kinderen van rokende ouders. Een deel daarvan was te voorkomen geweest. Ik vertel mensen ook over de extra risico’s die ze lopen: een grotere kans op complicaties tijdens en na de operatie, een slechtere wondgenezing. Vaak kreeg ik een holle blik terug.’ Longarts Ben Reitsma: ‘Omdat mensen eraan toe moeten zijn om te stoppen, anders landt die boodschap niet. En dat is jammer, want op zich is een ziekenhuisopname een goed moment om te stoppen. De patiënt is bezig met gezondheid, en kan tijdens de opname niet roken. Tenminste, dat vragen wij onze patiënten. Dat klinkt logisch, maar tien jaar geleden was dat nog heel anders. Ik spreek mensen er ook op aan, als ik zie dat ze toch buiten staan te roken. Maar we bieden ook hulp als het moeilijk is om te stoppen, bijvoorbeeld met nicotinevervangers.’ Miedema: ‘Het liefste zie ik deze patiënten vooraf al een keer, want vaak gaat het in het ziekenhuis best goed, maar als ze weer thuis zijn, vervallen ze in oud gedrag, omdat daar de sigaretten klaar liggen. Ik adviseer ze: zorg voordat je weggaat dat alle asbakken en sigaretten weg zijn.’

Rookvrij ziekenhuis

Om te zorgen dat die stoppen-met-rokenboodschap effect heeft, moet het hele ziekenhuis deze uitdragen, zegt Reitsma. Zie daar het idee achter het rookvrije ziekenhuis. Van Gelder is een van de mensen die zich daar hard voor maakt. Ze werd actief nadat ze hoorde van de rechtszaak die een longkankerpatiënte tegen de tabaksindustrie is gestart, onder de naam Sick of Smoking: ‘Die patiënte doet dat ook om te voorkomen dat kinderen gaan roken. Dat spreekt mij aan: zorgen voor een gezondere omgeving. Ik vond dat wij daar als ziekenhuis meer aan moesten bijdragen.’ Ze ging bij longverpleegkundige Miedema langs en samen gingen ze vrij letterlijk langs bij andere specialisten, met posters die patiënten moesten aanzetten tot stoppen met roken. De volgende stap was om het hele ziekenhuis mee te krijgen naar een rookvrije instelling. Ze kregen louter positieve reacties, zegt Van Gelder: ‘De tijd was er rijp voor; ik denk doordat er de afgelopen jaren veel maatschappelijke aandacht is geweest voor roken. Als we dit vijf jaar eerder hadden gedaan, was het lastiger geweest.’

De ziekenhuisleiding is enthousiast over het initiatief van een rookvrij ziekenhuis, zegt Theo Hiemstra, lid van de raad van bestuur: ‘Ik vind dat we als ziekenhuis een belangrijke rol in de regio kunnen spelen, door voorloper op dit gebied te zijn. Binnen het ziekenhuis betekent het dat iedereen die hier werkt moet meedoen: het is niet alleen een feestje van de longartsen; iedereen is actief om mensen met een rookverslaving te helpen, en dat gaat verder dan adviseren te stoppen of een rookstoppoli in te richten. Buiten ons huis betekent het dat we verbinding zoeken met andere partijen. Zodat patiënten ook in hun eigen omgeving hulp kunnen krijgen via de huisarts, via de GGD of via verslavingszorg. En dat we eraan bijdragen dat in onze samenleving roken niet langer normaal is.’

Geen gedoe

De Friezen waken ervoor te makkelijk te denken over stoppen met roken. Hiemstra: ‘We willen uitstralen dat we gaan voor positieve gezondheid, niet alleen op medisch-technisch gebied, maar op alle dimensies zoals Machteld Huber die omschrijft (zingeving, kwaliteit van leven, mentaal, dagelijks functioneren, sociaal-maatschappelijk en lichamelijk functioneren). Daarbij hoort ook dat we ons realiseren dat stoppen met roken ook nadelen heeft voor mensen.’ Miedema: ‘Je moet geïnteresseerd zijn in de mens achter de roker. Soms is iemand heel bang om depressief te worden. Dat moet je naar boven krijgen, want daar kun je bij helpen.’ Van Gelder: ‘Die positieve boodschap, dat we er als ziekenhuis niet alleen zijn om mensen te helpen als ze lichamelijk ziek zijn, maar ook om hen te helpen om gezond te worden, te zijn en te blijven, die moet het hele ziekenhuis uitstralen, niet alleen de dokters.’

Het klinkt allemaal logisch. Als open deuren. Reitsma: ‘Maar dat zijn het niet. Ik was pas bij de opening van een rookvrij speelterrein, daar verscheen een bericht over op internet. De reacties die daarbij staan, zijn veelzeggend. De rokers voelen zich weggezet: ‘O, wij hebben het weer gedaan’. Dat hoor ik hier in het ziekenhuis eigenlijk niet, mensen snappen waarom wij hier zo actief mee zijn. Als ik tegen patiënten zeg dat ik verwacht dat ze niet roken tijdens de opname, dan snappen ze dat: dat is logisch in een ziekenhuis.’ En nooit wordt iemand boos? Reitsma: ‘Tot nu toe zei maar één iemand: dan ga ik naar huis. Oké, goed. Dan zijn de klachten blijkbaar niet zo erg, denk ik dan.’

Op de vraag waar je tegenaan loopt bij het streven naar een rookvrije instelling, blijft het even stil. Van Gelder: ‘Misschien dat je niet te snel moet willen gaan, en dat je ook niet moet denken dat dit een project is waar je op een gegeven moment mee klaar bent.’ Nog een nuchtere Friese afsluiter van Miedema: ‘Geen gedoe van maken. Niet te hard gaan, en gewoon doen.’

Volg de onlinenascholing van Medisch Contact over de behandeling van tabaksverslaving. Deze gratis, geaccrediteerde nascholing bestaat uit casuïstiek, waarin artsen laten zien hoe u het gesprek over roken kunt aangaan, en een discussie-uitzending waarin experts het over de nieuwste inzichten op dit gebied hebben.

Ga naar medischcontact.nl/nascholing