Euthanasieverzoeken op termijn in vijf jaar verdubbeld

Vergeleken met 2010 deden in 2015 twee keer zoveel mensen in Nederland een euthanasieverzoek ‘te zijner tijd’. Het aantal overlijdens door euthanasie steeg de afgelopen vijf jaar met twee derde en ook het aantal verzoeken op korte termijn nam toe. Dit blijkt uit het derde evaluatieonderzoek van de euthanasiewet dat vandaag is aangeboden aan de Tweede Kamer. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS met subsidie van ZonMw.

De euthanasiewet uit 2002 werd ook in 2005 en 2010 geëvalueerd. De evaluerende wetenschappers, onder aanvoering van Bregje Onwuteaka-Philipsen, hebben onder andere een ‘sterfgevallenonderzoek’ onder artsen uitgevoerd. Was er in 2010 nog sprake van ongeveer 3850 euthanasiegevallen, in 2015 is dat opgelopen tot ongeveer 6550, 4,5 procent van alle overlijdens.

In die vijf jaar is ook het aantal euthanasieverzoeken dat artsen kregen, gestegen van 9100 tot 12.200. Niet alle verzoeken worden ingewilligd, maar het percentage euthanasieverzoeken waaraan werd voldaan, liep ook op: 37 procent in 2005, 45 procent in 2010 en 55 procent in 2015. Oorzaak voor de stijging wijzen de onderzoekers niet aan, wel bevelen ze aan hier onderzoek naar te doen.

Wat niet steeg zijn de gevallen die de onderzoekers wel als euthanasie classificeerden, maar waarbij niet de reguliere euthanatica zijn gebruikt en waarbij de artsen hun handelen niet omschreven als euthanasie of hulp bij zelfdoding, maar bijvoorbeeld als palliatieve sedatie. Gevallen die over het algemeen niet worden gemeld bij de RTE’s en die ongeveer een vijfde vormen van de euthanasiegevallen die het onderzoek beschrijft. Duidelijk is ‘dat er nog steeds een “grensgebied” is tussen levensbeëindiging enerzijds en reguliere pijn- en/of symptoombestrijding anderzijds’, concluderen de onderzoekers. Geneeskundestudenten en aiossen moeten hierover worden geschoold. ‘Overdosering van morfine met bespoediging van het levenseinde als doel dient vermeden te worden’, stellen de onderzoekers nadrukkelijk.

Uit publieksonderzoek blijkt dat 88 procent van de Nederlandse bevolking het goed vindt dat er een euthanasiewet is en 76 procent zich kan voorstellen zelf ooit gebruik te maken van deze wet. Een op de vijf Nederlanders denkt dat er een recht op euthanasie bestaat. De onderzoekers roepen de overheid op duidelijk te maken dat artsen niet verplicht zijn euthanasie uit te voeren. Ook zou de overheid burgers meer moeten voorlichten over het belang van de wilsverklaring en het actualiseren ervan.

Een derde van de ondervraagde artsen geeft aan zich de afgelopen vijf jaar weleens onder druk gezet te hebben gevoeld. Bijna de helft voelde druk van een patiënt of naaste om de euthanasie zo snel mogelijk uit te voeren. De stelling ‘Ik ervaar druk vanuit de maatschappij om euthanasieverzoeken in te willigen’ werd bevestigd door een kwart van de medisch specialisten en door bijna de helft van de huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde.

De euthanasiewet voldoet, concluderen de wetenschappers. Maar ‘er lijkt een toegenomen maatschappelijk en (vooral) politiek draagvlak te zijn’ voor legalisering van levensbeëindiging op basis van een gevoel van voltooid leven, constateren ze daarnaast. Als besloten wordt zo’n wet te maken, dan moet veel aandacht worden besteed aan goede afstemming met de euthanasiewet, om het risico op ondermijning hiervan zo klein mogelijk te houden, bevelen ze aan.