‘Euthanasie zonder communicatie kan niet’

‘De indruk is ontstaan dat euthanasie nu ook kan worden toegepast bij mensen met dementie die evident wilsonbekwaam zijn en niet meer over hun wilsverklaring kunnen praten. Dat is onjuist.’ Zo reageert Cees Hertogh, hoogleraar ethiek van de zorg voor kwetsbare ouderen aan het VUmc, op de berichtgeving van afgelopen week over euthanasie bij een vrouw met vergevorderde dementie.

‘Demente patiënten die al jaren in een verpleeghuis verblijven, behoren tot een heel andere groep dan de patiënte uit deze casus. De suggestie is dat ook deze patiënten nu onder handbereik liggen voor levensbeëindigend handelen, maar dat is allerminst het geval’, zegt Hertogh. ‘In deze casus zie je consistentie in het gedrag en de uitlatingen van de patiënt en continuïteit in de relatie met de arts. De positieve uitspraak van de toetsingscommissie bevestigt dat er sprake moet zijn van een communicatieve relatie tussen arts en patiënt, waarbinnen de patiënt met woorden of gedrag een appèl kan doen op de arts om te helpen. Alleen een wilsverklaring, zonder enige vorm van communicatie, dat is onvoldoende.’

In 2009 publiceerde Hertogh over de euthanasie verleend aan een 85-jarige patiënte met vasculaire dementie in een vergevorderd stadium. ‘Op de afdeling was zij apathisch, maar in gesprekken met mij en haar kinderen kon zij duidelijk maken dat zij de zeven jaar eerder getekende wilsverklaring herkende als iets van haar.’

De regionale toetsingscommissie die oordeelde over de patiënt die afgelopen week in het nieuws kwam, stelt vast dat de arts zeker wist dat zijn patiënte haar situatie als ondraaglijk ervoer, omdat deze, zij het op gebrekkige wijze, ‘vlak voor de uitvoering van de euthanasie nog enkele malen uitte dat zij dood wilde’. Zo had zij op de dag voor de levensbeëindiging nog tegen de arts gezegd: ‘Niet tussen die demente deuren, ik wil dood, doe nou wat’. Ook concludeert de commissie dat de patiënt ‘tot op het laatst meestentijds nog wel in staat was om door haar gedrag en uitingen haar eerdere wilsverklaringen te ondersteunen’.

Constance de Vries-Ekkers, die als SCEN-arts betrokken was bij het euthanasieverzoek van de dementerende patiënte, is van mening dat de patiënt wel degelijk wilsonbekwaam was, althans gedeeltelijk. ‘Zij was zich ervan bewust dat zij niet dement wilde zijn en niet in het verpleeghuis wilde worden opgenomen. Had de huisarts haar echter in de laatste minuut voor de euthanasieverlening nog een keer gevraagd of dat werkelijk was wat zij wilde, dan had zij dat niet meer kunnen bevestigen.’

Joost Visser

Uitspraak van de regionale toetsingscommissie euthanasie

Lees ook:

• Zwaar dement, wilsonbekwaam en euthanasie
• Meer nieuws