Ernstige twijfel rosiglitazon

De Europese registratieautoriteit EMA en de Amerikaanse FDA hebben willens en wetens het diabetesmiddel rosiglitazon op de markt toegelaten.

De organisaties hadden tien jaar geleden ernstige twijfels over rosiglitazon (Avandia), maar lieten het, na aanvankelijke Europese afwijzing, toch toe op de markt. British Medical Journal (BMJ) komt tot deze conclusie na het opvragen van documenten met de Freedom of Information Act in de hand, de internationale variant van de Wet openbaarheid van bestuur.

Experts waarschuwden de registratieautoriteiten dat rosiglitazon weliswaar de bloedsuikers verlaagt, maar dat onbekend was of het middel een gunstig effect heeft op harde eindpunten, zoals een hartaanval of overlijden. Silvio Garattini, destijds lid van het EMA-panel, vond de documentatie voor rosiglitazon mager en de studies te kortdurend. Het is beter te wachten op nieuw onderzoek, voordat dit middel de markt op gaat, adviseerden verschillende experts met hem. Toch is het besluit van de EMA om het middel af te wijzen teruggedraaid na protest van GlaxoSmithKline, toen nog Smithkline Beecham, zonder nieuw bewijs, aldus Garattini tegen BMJ.

Deskundigen waren kritisch over de opzet van de Record-studie die de cardiovasculaire veiligheid aantoonde, maar ook hier kwam de fabrikant mee weg. Een onderzoeker van de FDA deed een eigen analyse met de studiedata en vond een aantal cruciale fouten in het onderzoek. ‘Een enorme uitdaging om deze paar naalden te vinden in de hooiberg, te veel werk voor de Europese regulator met zijn beperkte middelen’, aldus de onderzoeker.

De twijfel bleek terecht, want in de loop der jaren hebben meta-analyses laten zien dat rosiglitazon hart- en vaatziekten veroorzaakt. Het bekend worden daarvan heeft geleid tot een aanpassing van de bijsluiter in 2006, maar niet verhinderd dat het middel op grote schaal voorgeschreven en verkocht bleef worden. Het is het tweede middel van GlaxoSmithKline, is goed voor 3 miljard dollar per jaar en verkoopt beter dan pioglitazon.

Volgens BMJ is de EMA bij de registratie gezwicht voor de druk van fabrikant GlaxoSmithKline. Een anoniem EMA-lid geeft bijvoorbeeld toe dat gerespecteerde mensen uit de diabeteswereld hem destijds hebben benaderd om dit ‘wondermiddel’ goed te keuren. Het nieuwe werkingsmechanisme wekte hoge verwachtingen in wetenschappelijke kringen en dat had juist tot extra voorzichtigheid moeten leiden bij de autoriteiten, vindt Gale, adviserend expert voor de EMA. Verder gold het argument dat dokters een nieuw antidiabeticum nodig hadden. Oud EMA-lid Garattini was hierdoor niet overtuigd: ‘Er waren al genoeg middelen met ongeveer gelijk effect.’ Na het van de markt halen van troglitazon vanwege levertoxiciteit, moest er een veilig tiazolidinedion op de markt komen in de vorm van rosiglitazon, zo zette ook de Amerikaanse Diabetes Association de FDA onder druk.

De onderzoeksjournalisten vragen zich af of de rosiglitazon-casus het failliet betekent van het huidige toelatingssysteem van geneesmiddelen. De geslotenheid van de EMA wekt geen vertrouwen, en staat in contrast met de veel opener houding van de FDA met mediatoegang en publicatie van een dik evaluatierapport over rosiglitazon met interne veiligheidsinformatie van GlaxoSmithKline. Zowel in Europa als de Verenigde Staten mag het middel tot op de dag van vandaag nog op de markt blijven. Beide registratieautoriteiten beraden zich nog op intrekken van de markttoelating.

Heleen Croonen

Het hele artikel is hier te lezen:

BMJ 2010; 341: c4848: Rosiglitazone: what went wrong?

BBC1 besteedde op 9 september aandacht aan de kwestie in Panorama.
Lees ook:

• Meer nieuws