Effectief vaccin tegen gordelroos

Een experimenteel vaccin kan gordelroos in meer dan de helft van de gevallen voorkomen en de ernst en de complicaties van de ziekte dramatisch de kop indrukken. Dat blijkt uit een zeer grote trial waarvan de resultaten zijn gepubliceerd door M.N. Oxman c.s. in  The New England Journal of Medicine van 2 juni.

Gordelroos (herpes zoster) wordt veroorzaakt door reactivatie van het virus dat ook waterpokken op zijn geweten heeft. Als een waterpokkeninfectie achter de rug is, betekent dat niet de eliminatie van het betrokken virus. Dat trekt zich terug in clusters van sensorische zenuwcellen ter hoogte van  het ruggenmerg, waar het een slapend bestaan leidt. Maar als met het vorderen van de leeftijd het immuunsysteem zwakker wordt, kan het virus weer actief worden, zich gaan vermenigvuldigen en de zenuwcellen waarin het is gehuisvest, beschadigen. Dat geeft pijn. Bovendien migreert het virus naar de huid, waar het gordelroos veroorzaakt. Iedereen die waterpokken heeft gehad (dus de meeste volwassenen) kan gordelroos krijgen, maar bij lang niet iedereen gebeurt dat ook.  De twee belangrijkste risicofactoren zijn: toenemende leeftijd en afnemende immuniteit. Ongeveer de helft van alle mensen die de 85 halen, krijgt een keer te maken met de ziekte.

Tussen november 1998 en september 2001 namen aan de dubbelblinde, gerandomiseerde multicenter trial ruim 38.500 mannen en vrouwen van 60 jaar en ouder deel. De helft van hen kreeg een injectie met het experimentele zostervaccin, dat wil zeggen met een levende maar verzwakte vorm van het varicella-zostervirus dat waterpokken veroorzaakt. De andere helft kreeg een placebovaccin. Het vaccin is overigens een krachtiger variant van het al langer bestaande waterpokkenvaccin.

Gedurende de follow-up van gemiddeld drie jaar bleek dat het vaccin een afname van 51 procent van het aantal gevallen van gordelroos gaf: 642 gevallen in de placebogroep tegen  315 gevallen in de gevaccineerde groep. Bovendien was de last die de ziekte veroorzaakte maar liefst 61 procent minder bij degenen die ‘echt’ waren ingeënt. Belangrijk gegeven was ook dat het zostervaccin de incidentie van postherpetische neuralgie, de chronische zenuwpijn die geldt als de meest voorkomende ernstige complicatie van gordelroos, met tweederde terugbracht vergeleken met het placebovaccin. Deze neuralgie is doorgaans moeilijk te behandelen.

Het vaccin gaf zelden ernstige bijwerkingen, de lokale reacties waren voornamelijk mild. De tot nog toe gebruikte antivirale middelen kunnen het genezingsproces bij gordelroos weliswaar  versnellen en de ernst van de zenuwbeschadiging afremmen, maar alleen als ze binnen een tijdsbestek van drie dagen na de eerste tekenen van de aandoening  worden toegediend.  

Wordt het nieuwe middel goedgekeurd door de FDA en komt het op de markt, dan zal, zo schatten de onderzoekers, het vaccin jaarlijks 250.000 gevallen van gordelroos in de VS kunnen voorkomen en jaarlijks in nog eens 250.000 gevallen de ernst van de ziekte danig kunnen verminderen. << HM