Een vergeetachtige autospuiter

In de aflevering ‘Een vergeetachtige autospuiter’ van de artikelenreeks ‘Onbegrepen lichamelijke klachten’ konden de MC-lezers kennismaken met alweer een nieuw ziektebeeld: chronische toxische encefalopathie (CTE), ook wel schildersziekte of OPS genoemd (

MC 50/2002: 1859

). De anonieme auteurs, kennelijk verbonden aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, presenteerden een casus waaruit moet blijken dat CTE een echte ziekte is. Opvallend is dat de symptomen van de betreffende patiënt (concentratiezwakte, moeheid, vergeetachtigheid en prikkelbaarheid) de bekende symptomen zijn die veel worden gevonden bij lijders aan onbegrepen klachten en die pas als afwijkend van de norm worden beschouwd en ervaren als zij binnen een heus syndroom kunnen worden ondergebracht. Ze worden daarmee echter ook vrijwel onbehandelbaar en gaan het dagelijks leven van de patiënt geheel en diepgaand beïnvloeden. Voorbeelden van dergelijke syndromen kwamen eerder in MC uitgebreid aan de orde: fibromyalgie, ME, chronisch whiplashsyndroom, amalgaamziekte, hypoglykemie, Bijlmersyndroom et cetera.

De aanhangers van het idee dat CTE een echte ziekte is, kunnen niet verklaren waarom slechts een minieme fractie van al diegenen die zijn blootgesteld aan de concentraties oplosmiddelen die het ziektebeeld zouden kunnen oproepen, het ziektebeeld ook werkelijk krijgen. De enige uitweg is, aan te nemen dat er bij die ongelukkigen een overgevoeligheid bestaat voor zeer lage concentraties gif, zoals door aanhangers van het multiple chemical sensitivity-syndroom ook wordt verondersteld. De Gezondheidsraad heeft echter al in 1999 vastgesteld dat dat laatste ziektebeeld niet bestaat.

Eenzelfde conclusie kan ook terzake van CTE worden getrokken. Deze patiënten hoeven dan niet meer als ‘slachtoffer’ en ‘patiënt’ door het leven, maar kunnen in een psychosociale context worden begeleid. Zij zijn dan ongetwijfeld beter af. En de Solvent Teams? Die kunnen gewoon worden ontbonden.

Hoorn, december 2002

Brieven

Een vergeetachtige autospuiter (2)

Enige scepsis ten aanzien van de ‘substraatloze ziektebeelden’ is zeker op haar plaats. Collega Renckens gaat in zijn reactie (MC 58/2003: 86) op ons stukje over een patiënt met chronische toxische encefalopathie (CTE) (MC 50/2002:1859) ons inziens te ver door alle substraatloze ziektebeelden zoals het Bijlmer syndroom, de amalgaamziekte, multiple chemical hypersensitivity samen met CTE op één hoop te gooien.

Er is op basis van dierexperimentele en arbeidsepidemiologische studies voldoende bewijs dat na langdurige hoge blootstelling aan oplosmiddelen lange termijneffecten op het centraal zenuwstelsel kunnen ontstaan. (review Lancet 1997;349:1239-1243). Het feit dat niet iedere autospuiter cognitieve stoornissen ontwikkelt is geen valide bewijs van het niet bestaan van CTE, maar raakt het probleem van de individuele gevoeligheid. Zoals ook bij infectieziekten, geldt voor lange termijn effecten van toxische stoffen (bv. asbest) dat niet ieder die wordt blootgesteld een ziekte ontwikkelt. Verschillen in het metabolisme en een vroeger doorgemaakte contusio cerebri of meningitis zijn mogelijke verklaringen voor verschil in individuele gevoeligheid voor de effecten van oplosmiddelen.

Het voorstel van collega Renckens om de infrastuctuur voor beoordeling en begeleiding van patiënten met een mogelijke CTE, de Solvent Teams, op te heffen, doet geen recht aan mensen als de vergeetachtige autospuiter in de casus c.q. de gezondheidsproblemen die door werk met neurotoxische stoffen kunnen ontstaan. Door het werk van de multidisciplinaire teams wordt het kaf van het koren gescheiden (Ned T Neurologie 1999: 307-313). Ook worden preventieve activiteiten gegenereerd, waardoor de blootstelling aan oplosmiddelen op de werkplek gereduceerd wordt. Het werk van de Solvent Teams zal op deze wijze, mede door haar eigen inspanningen, verminderen.

Amsterdam, Enschede januari 2003

G. van der Laan, klinisch arbeidsgeneeskundige, Ned C v Beroepsziekten AMC.

Dr. G. Hageman, neuroloog, Medisch Spectrum Twente