Een uitgebreid vakgebied
Plaats een reactieKlinische chemie samen met laboratoriumgeneeskunde
De Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie heeft onlangs Laboratoriumgeneeskunde aan haar naam toegevoegd. Artsen die zich willen specialiseren in die richting kunnen terecht binnen de opleidingsstructuur van deze wetenschappelijke vereniging.
Enige tijd geleden heeft de International Federation of Clinical Chemistry ervoor gekozen haar naamgeving uit te breiden met and Laboratory Medicine; de afkorting IFCC blijft gehandhaafd. De motivatie hiervoor was het gevoel dat het begrip clinical chemistry de lading van het vakgebied niet meer dekte. Ook de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie heeft haar naam aangepast met de toevoeging en Laboratoriumgeneeskunde; de afkorting blijft NVKC.
Het vakgebied van de klinische chemie is breed - zeker ook in Nederland. Naast de klinische chemie in engere zin: analyse van lichaamseigen stoffen in lichaamsvloeistoffen, zoals plasma, urine en liquor, heeft het ook betrekking op hematologische analyses, zoals telling van bloedcellen en onderzoek voorafgaand aan bloedtransfusie. De klinisch chemicus is betrokken bij de zorgverlening aan vrijwel elke patiëntencategorie en is eindverantwoordelijk voor het gehele proces van laboratoriumonderzoek in het kader van diagnostiek, prognose, monitoring, therapie en therapiecontrole en risicoprofilering.
Ontwikkelingen
Parallel aan ontwikkelingen binnen de laboratoriumdiagnostiek zijn er verschillende vakgebieden ontstaan en benoemd, zoals de klinische chemie, de hematologie en de medische microbiologie. Andere vakgebieden zijn bijvoorbeeld immunologie en toxicologie.
Uitbreiding van mogelijkheden heeft tot verdere subspecialisatie geleid. Zo valt binnen de hematologische laboratoriumdiagnostiek een onderscheid te maken in hemocytometrie en morfologie, onderzoek naar hemofilie en hemostase en bloedtransfusieonderzoek.
Afhankelijk van de grootte van het laboratorium dan wel het ziekenhuis waarvan het laboratorium deel uitmaakt, worden in de praktijk hele vakgebieden of delen daarvan ondergebracht in één afdeling. Zo is in vrijwel alle Nederlandse algemene ziekenhuizen de klinische chemie gecombineerd met de hematologie met inbegrip van het bloedtransfusieonderzoek, maar is de precieze invulling weer afhankelijk van de historie en de lokale situatie. Dit is voor de aanvragend arts soms verwarrend en vergt altijd enige gewenning van invallers en nieuwkomers.
In universitaire centra kent men van oudsher een ver doorgevoerde differentiatie van laboratoria. Enerzijds komt dit door een koppeling van het laboratorium aan een medisch specialisme, zoals gynaecologie, kindergeneeskunde, interne geneeskunde, neurologie enzovoort. Anderzijds werkt de schaalgrootte van dergelijke centra een splitsing in de hand. In een academisch centrum werken al gauw honderden analisten in de diagnostiek, hetgeen de vorming van één afdeling bemoeilijkt. Toch worden vanuit efficiëntieoverwegingen hier en daar stappen gezet die tot integratie (kunnen) leiden.
Te nauw
Binnen de klinische chemie was een gebied te onderscheiden dat werd aangeduid als nucleaire in-vitrodiagnostiek of (radioactieve) bindingsanalyse. De komst van niet-radioactieve immunoassays, veelal uitgevoerd op apparatuur vergelijkbaar met of zelfs identiek aan klinische chemische analyzers, heeft een nieuwe benaming noodzakelijk gemaakt. Onder de naam immunochemie is in de meeste gevallen het gebied ook opgegaan in de klinische chemie.
Soortgelijke ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de benaming klinische chemie te nauw is geworden. Een belangrijke ontwikkeling die hierbij ook dient te worden genoemd, is de moleculaire diagnostiek. DNA-analyses hebben een grote vlucht genomen en zijn niet meer weg te denken uit de klinische chemie. Genetisch onderzoek ontrafelt steeds verder de relatie tussen erfelijke constitutie en ziekte.
In lijn
De verandering van de naam van de NVKC in Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde is volledig in lijn met bovengenoemde ontwikkelingen. De NVKC is een 55 jaar oude beroepsvereniging met meer dan 600 leden, onder wie 270 registerleden en ongeveer 50 aspirant-registerleden. De vereniging heeft een duidelijk wetenschappelijk profiel (zie kader), goede (na)scholingsregelingen en internationale contacten.
Om recht te doen aan de uitgebreidheid en de diversiteit van het vakgebied zijn aanvullend op de opleiding tot (algemeen) klinisch chemicus vier aandachtsgebieden benoemd: erfelijke metabole ziekten, toxicologie, endocrinologie en hematologie waaronder de bloedtransfusie. Van ieder gebied is beschreven wat de aanvullende eisen zijn voor registratie.1 In grote lijnen vergt dit na de vierjarige opleiding tot klinisch chemicus een verdere verdieping gedurende twee jaar in een laboratorium met een voor het aandachtsgebied relevant analysepakket en intense contacten met de desbetreffende medische specialismen.
Onderdak
De naamsuitbreiding van de NVKC komt na het opheffen van het medisch specialisme klinische chemie;2 hierover is al eerder in blad geschreven.3 Er worden geen kandidaat-artsen klinische chemie meer toegelaten. Artsen die een specialisatie in de klinische chemie of laboratoriumgeneeskunde ambiëren, kunnen echter onderdak vinden binnen de opleidingsstructuur van de NVKC. Een aantal artsen klinische chemie heeft zich inmiddels bij de registratiecommissie van de NVKC laten registreren als klinisch chemicus. De Algemene Maatregel van Bestuur die de titel van de postdoctorale specialisatie klinisch chemicus de gewenste bescherming geeft en de opleiding inkadert, ligt momenteel bij de Raad van State.
dr. J. van Pelt,
klinisch chemicus, namens het bestuur van de NVKC
Literatuur
1. Willems JL. Aandachtsgebieden in de klinisch chemie. Ned Tijdschr Klin Chem 2002; 27: 193-201. 2. Opheffing van het medisch specialisme Klinische Chemie. CCMS-Besluit no. 4-1999. Medisch Contact 2000; 55: 598-9. 3. Baumgarten B, Goldschmidt HMJ, Péquériaux NCV, Oosterhuis WP. Opheffing klinische chemie vraagt om handelen. Medisch Contact 2000; 55: 810-3.
SAMENVATTING
l Omdat de aanduiding klinische chemie alleen de lading van dit vakgebied in de dagelijkse praktijk niet dekt, heeft de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie (NVKC) laboratoriumgeneeskundeaan haar naam toegevoegd.
l Artsen met interesse in laboratoriumdiagnostiek of laboratoriumgeneeskunde kunnen onderdak vinden binnen de opleidingsstructuur van de NVKC terecht.
l De titel klinisch chemicus zal op korte termijn worden beschermd door middel van een Algemene Maatregel van Bestuur.
Wetenschapsdomein klinische chemie
Klinische chemie integreert de (patho)biochemische en (patho)fysiologische kennis van de mens in de klinische praktijk door het leveren van klinisch relevante informatie over de moleculaire en cellulaire samenstelling van lichaamsmaterialen. Het wetenschapsdomein bestrijkt derhalve de (patho)biochemie en (patho)fysiologie van de mens voorzover ze zich manifesteren als afwijkingen in moleculaire en cellulaire samenstelling van lichaamsmaterialen als gevolg van ziekte of afwijking, en ze de vaststelling van aard en ernst van die afwijking of ziekte tot doel hebben. Deze oriëntatie impliceert niet slechts een inperking maar tevens een uitbreiding van het domein met dat deel van de analytische chemie dat zich specialiseert in de analyse van de moleculaire samenstelling van complexe biologische materialen. Tevens impliceert het een uitbreiding naar het domein van de organisatiekunde, waar zich dat bezighoudt met beleid en management van de consultatieve medische dienstverlening. Daarin zijn in het bijzonder van belang de elementen technology assessment, evidence-based (laboratory) medicine en kwaliteit van medische zorg.
Brieven:
2. dr. J.M.M. Rondeel, arts klinische chemie, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle
- Er zijn nog geen reacties
