‘Eén op de drie dementiegevallen vermijdbaar’
1 reactieEen door The Lancet ingestelde commissie van 24 experts concludeert dat dementie in één op de drie gevallen vermijdbaar is. Gill Livingston e.a. analyseerden de bestaande evidentie en komen op grond daarvan tot een lijst met negen factoren die in verschillende perioden van het leven het risico op dementie in ongunstige zin kunnen beïnvloeden en die gezamenlijk ongeveer 35 procent van de kans op dementie uitmaken en dus modificeerbaar zijn. Waarmee 65 procent dus alsnog een onzichtbaar zwaard van Damocles blijft.
In de vroegste levensfase is slecht onderwijs goed voor 8 procent van het risico, op middelbare leeftijd gehoorverlies (9%), hypertensie (2%) en obesitas (1%), en op latere leeftijd roken (5%), fysieke inactiviteit (3%), sociale isolatie (2%), depressie (4%) en diabetes (1%).
De meeste van deze factoren zijn bekend, maar gehoorverlies is een betrekkelijke nieuwkomer. Een elftal cohortstudies heeft de laatste jaren laten zien dat het wel degelijk een risicofactor is – overigens vonden twee studies geen verband. Mogelijk dat gehoorverlies bijdraagt aan de ‘cognitieve last’ van een toch al kwetsbaar brein, oppert de commissie. Of misschien is er sprake van een indirect effect en werkt het door via sociale isolatie of depressie.
Dat laat al zien dat het niet steeds makkelijk is te bepalen hoe oorzakelijke verbanden liggen. Zo kunnen sociale isolatie of depressieve symptomen zowel veroorzaakt worden door cognitieve achteruitgang als zelf die cognitieve achteruitgang stimuleren. In die zin worden de ‘risicofactoren’ mogelijk overschat, relativeren Livingston e.a. hun bevindingen.
De commissie komt verder tot de mismoedige conclusie dat tot op heden alle farmacologische interventies om het proces van dementering te stoppen zijn mislukt. Alle aandacht gaat nu uit naar de ontwikkeling van medicijnen die aangrijpen op de vroegste stadia van de ziekte (preklinische alzheimer), waarin er nog geen sprake is van symptomen. De onderzoekers Eric Dade en Randall Bateman deden in dat verband onlangs in Nature een oproep nog eerder dan tot dusver is gebeurd experimentele medicatie los te laten op de vorming van amyloïd-bèta-plaques. ‘De beste manier om de rol daarvan te testen is te verhinderen dat ze zich kunnen vormen’, stellen ze.
In een commentaar in The Lancet benadrukt Martin Prince dat de Lancet-commissie intussen voldoende handvatten biedt om gesteund door evidence vol in te zetten op tijdige diagnose, toepassen van advance care planning, het – op indicatie – gebruik van cholinesteraseremmers, cognitieve stimulatie en casemanagement. Wat dat eerste betreft maken twee Lancet-redacteuren, onder wie Lancet-baas Richard Horton, zich boos over het feit dat diagnose vaak te lang op zich laat wachten: ‘Omdat dementie ten onrechte wordt gezien als een natuurlijk gevolg van veroudering of omdat mensen te laat hulp zoeken voor hun geheugenproblemen.’ Een te late diagnose maakt dat patiënten geen weloverwogen keuzes meer kunnen maken over de wijze waarop ze behandeld willen worden, stellen beide redacteuren.
Momenteel hebben 47 miljoen mensen wereldwijd een vorm van dementie. In 2030 zullen dat er 66 miljoen, in 2050 115 miljoen zijn.
http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(17)31363-6
http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(17)31756-7
Leny van Dalen
Psychiater & gezinstherapeut, Amsterdam
De kop van het artikel is misleidend en klopt niet met de inhoud van het verhaal. Risicofactoren -waarbij voor de meeste factoren de vraag of het de kip of het ei is nog volop speelt- vertalen met het voorkómen van 1/3 gevallen van dementie is een r...eductionistische conclusie.