Een dag op het strand van Lesbos

OVER DE GRENS

In november verbleef Agnes Prins twee weken op Lesbos om als vrijwilliger in het medische team van Stichting Bootvluchteling te werken. Hieronder een overzicht van een willekeurige dag.

Om zeven uur gaan we met de jeep de onverharde weg op om langs de kust van Lesbos bootjes te spotten. Het is nog rustig, het regent. Na een uurtje klaart het op en krijgen we bericht over de portofoon dat er tien rubberboten zijn gesignaleerd aan de Turkse kust. Het is nog onduidelijk waar ze zullen aankomen: in de buurt van Eftalou op het stukje kust waar onze groep van Stichting Bootvluchteling zit, of verderop in Skala waar het medische team van IsraAID, een Israëlische hulporganisatie, actief is.
Als de boten dichterbij komen verplaatsen alle jeeps zich naar de plek waar ze lijken aan te komen. In een mum van tijd staan vrijwilligers van verschillende ngo’s, journalisten, fotografen, medische teams en Griekse handelaren klaar op het strand om de vluchtelingen te ontvangen.

Lifeguards

In deze chaos proberen we systematisch te werk te gaan. Eerst gaan de Spaanse en Griekse lifeguards het water in om de boten vast te houden in de hoge golven. Vervolgens maken de vrijwilligers een soort doorgang van de boot naar het strand door tegenover elkaar te staan en elkaars handen vast te houden. De lifeguards proberen alle vluchtelingen hier doorheen te loodsen. In het midden van de haag staat een verpleegkundige van ons medische team voor de triage: zij bepaalt wie van de vluchtelingen medische hulp nodig heeft. De mensen met een goede gezondheid stuurt zij links het strand op, degenen met medische problemen gaan naar rechts waar een groepje artsen met geïmproviseerde medische tassen klaar staat. Achter de haag staan een paar Grieken die vliegensvlug de rubberbootjes lekprikken en de bruikbare onderdelen op hun jeep gooien. De vluchtelingenstroom zorgt immers ook voor goede handel. Ten slotte staan verspreid over het strand de fotografen. Sommigen helpen met het dragen van kinderen, anderen hangen over ons heen voor een foto terwijl we een patiënt behandelen. Als je het van een afstandje bekijkt is het een bizar tafereel, een vorm van samenwerking te midden van de vele arriverende boten.

De patiënten die rechts bij de medici terechtkomen, variëren van hoogzwangere vrouwen, mannen met oorlogswonden, gehandicapte kinderen, vrouwen die flauwvallen en mensen met dreigende onderkoeling.

Verlamd door de oorlog

Een achtjarige jongen komt de boot af, terwijl hij wordt ondersteund door wat oudere mannen. Hij staart voor zich uit en kan niet lopen. In gebrekkig Engels zegt een begeleider dat de jongen verlamd is door de oorlog. Ik probeer het te begrijpen: is hij gewond aan zijn rug of hoofd? Waarom is hij verlamd? We vinden iemand die Engels en Arabisch spreekt. De ‘tolk’ legt uit dat deze jongen heeft gezien hoe bijna zijn gehele familie omkwam tijdens een bombardement. Sindsdien communiceert hij nauwelijks en kan hij niet goed lopen. Letterlijk verlamd door de oorlog. We geven hem wat te eten en te drinken en al snel vervolgen ze hun tocht naar het eerste registratiekamp op het eiland.
Een vijftienjarige jongen wordt de boot afgedragen, er zit een groot verband op zijn buik. Het gaas wordt verwijderd en een grote buikwond wordt zichtbaar, die gedeeltelijk ontstoken is. De jongen heeft 12 dagen geleden een laparotomie ondergaan in verband met een schotwond. Collega’s maken de wond schoon, doen er Fucidin op en verbinden hem opnieuw. Hopelijk wordt hij ergens op zijn route naar Europa nog een keer door een arts gezien. 

Een 25-jarige Syrische man komt drijfnat het strand op. Hij zat in een overvolle rubberboot die honderd meter voor de kust niet meer verder ging. De motor begaf het en er spongen mensen het water in om de boot te duwen. Uiteindelijk werd de boot met een touw naar de kust gesleept. Op het strand zit hij te rillen, grauw in zijn gezicht. Te koud om zichzelf uit te kleden. Een Noorse arts en ik helpen hem. Een Arabische man die door twee westerse vrouwen wordt uitgekleed op het strand. Privacy bestaat hier niet. Gelaten laat hij het toe. Als hij een thermodeken om heeft en warme kleding heeft aangetrokken, komt er weer wat leven in zijn ogen. Hij gaat op zoek naar zijn vrienden en bagage. In de chaos is hij zijn paspoort kwijtgeraakt.

Geen dialyse

Ik word een van de boten ingeroepen voor een zestigjarige vrouw die onwel is geworden. Ze draagt een katheter bij zich. Haar zoon legt uit dat ze nierpatiënt is en al een week geen dialyse heeft gehad. Van wat planken uit de boot wordt een brancard geknutseld en met een aantal vrijwilligers en fotografen dragen we haar naar de bus. Mijn collega’s bellen het dichtstbijzijnde ziekenhuis om haar daar te laten dialyseren.

Na een korte pauze begint de middagshift op de medische post. De eigenaren van een restaurant op het strand waren zo vriendelijk hun overdekte terras beschikbaar de stellen voor ons medische team. Er staan bakken met instrumenten, medicatie en kleding, en twee onderzoeksbedden.

Al snel komt een Syrisch stel met hun vier weken oude baby’tje binnen. De man en de vrouw zijn net van de boot gekomen en willen het meisje laten controleren. Ze is alert, roze en ademt rustig. Aan de overkant voorafgaand aan hun overtocht schijnen kinderen gesedeerd te worden, zodat ze in de bossen waar ze moeten wachten niet te veel gaan huilen. Het meisje lijkt gespaard te zijn. Ze lacht en kijkt verbaasd om zich heen. Haar ogen rusten op een plaat met vissen die naast de onderzoekstafel hangt; ze blijft er gefocust naar kijken. We kijken haar na; ze is kerngezond. De ouders lopen na een kwartier tevreden naar de bus die hun naar het eerste registratiekamp zal brengen. Ik denk na over de tocht die hen te wachten staat en over wat deze ouders het meisje later zullen vertellen over haar eerste levensmaanden.

Een veertigjarige Afghaanse man loopt kalm de medische post binnen en vraagt of wij zijn wonden kunnen verbinden. Op beide enkels zit aan de buitenkant een ronde wond van zo’n vijf cm breed. In gebrekkig Engels vertelt dat hij vastgeketend heeft gezeten. Hij reist alleen, zijn hele familie is omgekomen. Hij hoopt naar Duitsland te kunnen en daar als schilder te werken. We behandelen zijn wonden en wensen hem veel sterkte op de rest van zijn tocht. Wat kunnen we verder nog zeggen?

In de verdrukking

Een hoogzwangere vrouw komt ondersteund door haar man de medische post in. Ze is negen maanden zwanger en het is een tweeling. Op de boot zat ze in de verdrukking en nu maakt ze zich zorgen om de kindjes. We leggen haar op de onderzoeksbank; alle controles zijn goed. Met een doppler onderzoeken we de buik, en inderdaad de harttonen van beide baby’s zijn goed te horen. Haar ogen lichten op en we zien een grote lach. Ze gaat weer verder met haar man, ergens op deze tocht zal ze gaan bevallen.
De werkdag is bijna voorbij, als we tijdens het avondeten horen dat er een boot is omgeslagen. Met twee auto’s, zuurstof en twee ‘crash’-tassen haasten we ons naar het strand. In de auto kijken we snel het reanimatieplan na dat onze voorgangers gemaakt hebben nadat er een paar weken geleden op het strand gereanimeerd moest worden. We komen aan en het blijkt gelukkig loos alarm. We turen nog een half uur over het water naar de lichtjes aan de Turkse kust maar besluiten dan toch naar huis te gaan.

Schrijnende situatie

Op mijn eerste dag moest ik slikken toen het eerste bootje aankwam. Het oorlogsgeweld, de enorme stroom mensen, het verdriet en de hoop, het was nu opeens werkelijkheid. Maar na twee dagen was het al routine. Er arriveerden boten, je verleende de beste hulp die op dat moment mogelijk was, je besprak heftige gebeurtenissen snel met het team, en dan ging je weer verder. Nu ik weer thuis ben dringt pas door hoe schrijnend deze hele situatie is en hoe beperkt de hulp is die je als vrijwilligers kunt bieden. Het is een druppel op de gloeiende plaat, of een drop in the ocean, zoals onze Noorse collega’s hun ngo treffend hebben genoemd. De extreme dankbaarheid van de vluchtelingen voor een glimlach, warme kleding, of een stripje paracetamol maakt duidelijk hoe verschrikkelijk het aan de overkant moet zijn. De wilskracht en de hoop van deze mensen zal ik niet snel vergeten. Het was een voorrecht hulp te kunnen bieden in deze humanitaire ramp.

Auteur:

Agnes Prins, waarnemend huisarts

Contact:
agnes_prins@yahoo.com
cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling

Met dank aan Pieter Waardenburg, huisarts en medisch coördinator Stichting Bootvluchteling

Stichting Bootvluchteling is hard op zoek naar artsen die de komende tijd als vrijwilliger willen helpen op Lesbos. Interesse? Stuur een mail naar imke@bootvluchteling.nl.

Lees ook: