Laatste nieuws
psychiatrie

Een borderline­patiënt is geen aansteller

Misvattingen over borderline­persoonlijkheidsstoornis zijn funest

3 reacties
Getty Images
Getty Images

Mensen met een borderline­persoonlijkheidsstoornis wekken nog weleens irritatie. Hun zelf­beschadiging en suïcidepogingen zouden ‘een roep om aandacht’ zijn. Onjuist! En daarmee slecht voor de behandeling van deze patiënten.

Een borderlinepersoonlijkheidsstoornis is een ernstige ziekte die gepaard gaat met een hoge lijdens­druk, zowel voor de patiënt zelf als voor naastbetrokkenen. Helaas bestaan er echter diverse misverstanden, ook bij hulpverleners, over patiënten met deze aandoening, die een juiste bejegening en behandeling in de weg staan. Borderlinepatiënten kunnen met hun gedrag mensen, ook hulpverleners, van zich afstoten. Maar dat doen zij niet met opzet. Het besef dat deze patiënten vaak ernstig getraumatiseerd zijn en forse problemen hebben met het reguleren van emoties kan helpen om hen met open vizier te benaderen, onjuiste aannames los te laten en hen toe te leiden naar juiste behandeling. Want behandeling is mogelijk.

De drie belangrijkste misvattingen ruimen wij hieronder graag uit de weg.

1.‘Gedragsproblemen bij mensen met een borderline­persoonlijkheids­stoornis zijn niet zozeer een uiting van een ziekte; die mensen moeten zich beter gaan gedragen.’

Of, vergelijkbaar: ‘Ze vertelt zo rationeel over haar stemmen dat ze die niet echt zal ervaren.’

Dergelijke stigmatiserende reacties zijn niet verwonderlijk, aangezien kortstondig contact met mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis kan worden gekleurd door sterke overdrachts- en tegenoverdrachtsgevoelens. Klachten kunnen aanvoelen als aandachttrekkerij of manipulatie, terwijl dit niet het geval is. De borderlinepersoonlijkheidsstoornis is een ziekte. Naar schatting lijdt 1 tot 2 procent aan deze diagnose. De genetische basis voor de aandoening is aanzien­lijk en sterker dan die voor een depressieve stoornis. De samenwerking tussen genen en omgevingsfactoren is veel complexer, maar tweelingonderzoek laat zien dat de erfelijke kwetsbaarheid voor een depressieve stoornis ongeveer 40 procent en die voor een borderlinepersoonlijkheidsstoornis ongeveer 50 procent bedraagt. Daarnaast zijn mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis veelvuldig getraumatiseerd op de kinderleeftijd. Seksueel en emotioneel misbruik op de kinderleeftijd komen voor bij 40 à 76 procent en respectievelijk 92 procent van deze patiënten. Eigen data laten zien dat 97 procent ten minste één vorm van misbruik of verwaarlozing op de kinderleeftijd heeft ervaren. Door deze combinatie van factoren zijn zij kwetsbaar voor het ontwikkelen van ernstige psychiatrische ziektes. Ongeveer 90 procent van de patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis binnen de specialistische ggz heeft dan ook ten minste één comorbide psychiatrische stoornis. Ongeveer een kwart van deze patiënten ervaart auditieve verbale hallucinaties die qua fenomenologie en lijdensdruk vergelijkbaar zijn met die bij schizofrenie. Tot slot is de levensverwachting van mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis gemiddeld achttien jaar korter dan die binnen de algemene bevolking. Het betreft daarom een ernstige psychiatrische ziekte.

Deze patiënten reageren met meer stress op gebeurtenissen en verliezen daarom sneller de controle

2. ‘Behandeling van een borderline­persoonlijkheidsstoornis is niet mogelijk.’

Naast twijfels over de aard en ernst van symptomen bij een borderlinepersoonlijkheidsstoornis bestaat dikwijls twijfel, zelfs soms bij psychiaters, over de mogelijkheden voor behandeling. Inmiddels zijn hiervoor echter verschillende effectieve psychotherapeutische behandelingen beschikbaar. Sterker nog, na een behandeling met psychotherapie waaronder dialectische gedragstherapie en schemagerichte therapie voldeed respectievelijk 46 en 67 procent niet meer aan de criteria voor een borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Dit geldt ook voor adolescenten met persoonlijkheidsproblematiek zoals blijkt uit twee studies waarin mentalisatie bevorderende behandeling positieve veranderingen teweegbrachten in de ernst van borderlinekenmerken en algemene symptomen. Daarnaast komen steeds meer studies beschikbaar die aantonen dat psychotherapie met een kortere duur net zo effectief is als een langer durende psychotherapie. Een voorbeeld hiervan is de studie van Mc Main en collega’s waarin dialectische gedragstherapie met een duur van zes maanden even effectief is als dezelfde therapie met een duur van twaalf maanden (resultaten gepresenteerd tijdens het ISSPD-congres, 2019).

3. ‘Zelfbeschadiging en suïcide­pogingen zijn een roep om aandacht.’

Hoe komt het dat patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis tot zelfbeschadiging of een suïcidepoging komen? Voor ons allemaal geldt dat wanneer de stress steeds verder oploopt er op een gegeven moment een grens wordt overschreden waarbij we de controle verliezen, niet meer goed weten wat we moeten doen en tot acties kunnen komen die niet goed voor ons of onze omgeving zijn. Bij gezonde mensen is het basale stressniveau laag en loopt de stress minder sterk op als er iets gebeurt. Hierdoor zullen zij minder snel de controle verliezen. Patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis hebben een hoger basaal stressniveau en reageren met meer stress op gebeurtenissen. Zo verliezen zij sneller de controle en kunnen zij eerder tot destructieve acties komen zoals zelfbeschadiging. Door zichzelf te beschadigen neemt de stress af en ervaren zij weer controle. Met deze zelfbeschadiging reguleren zij hun heftige emoties, maar wel op een destructieve manier. Ook kunnen zij zich zodanig wanhopig voelen dat zij een poging doen om zichzelf van het leven te beroven. Psychotherapie voor een borderlinepersoonlijkheidsstoornis is er dan ook op gericht om op een gezonde manier emoties te reguleren.

Verruim de consulttijd, wees duidelijk en consequent, en kom uw afspraken na

Mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis ver­dienen meer begrip. Ons advies zou daarom luiden om minder te oordelen en meer te luisteren en te vragen. Daarmee krijgt u meer informatie en het stressniveau van de patiënt zal afnemen omdat deze zijn gedachten beter kan ordenen en zich gehoord voelt. Realiseert u zich dat deze patiënten – ook naar hulpverleners – wantrouwend zijn, uit angst om opnieuw te worden gekwetst.

Ook helpt het de patiënt om meer rust te ervaren bij het ontvangen van de informatie die u geeft. Verruim eventueel de consulttijd. Vraag de patiënt om iemand mee te nemen naar het gesprek. Wees duidelijk en consequent, en kom uw afspraken na.

Meer interventies die het stigma van mensen met een psychiatrische diagnose kunnen verminderen zijn te vinden op samensterkzonderstigma.nl

Dit artikel is onderdeel van de oratie die Karin Slotema op 11 september heeft gegeven in het kader van haar bijzondere leerstoel persoonlijkheidsstoornissen. De toespraak is terug te zien op YouTube. De trailer en meer informatie vindt u bij dit artikel op medischcontact.nl.

auteurs

prof. dr. Karin Slotema, psychiater, programma persoonlijkheidsstoornissen, PsyQ, Parnassia Groep, Den Haag

dr. Kirsten Hauber, psychotherapeut, Youz

Ineke de Bruin, psychiater, Youz

contact

c.slotema@psyq.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Lees meer

psychiatrie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Het artikel is me uit het hart gegrepen. De neiging om psychische problematiek neer te zetten als aandachttrekkerij en gedrag waarvoor je iemand volledig verantwoordelijk moet stellen is me een doorn in het oog. Mensen, die last hebben van automutila...tie ontmoeten vaak ronduit vijandigheid.

    Dus bedankt voor dit pleidooi

  • Siep de Groot

    Huisarts, niet praktiserend, Eelderwolde

    Een borderliner hoeft niet te rekenen op adequate hulp. Borderliners hebben vaak complexe, meervoudige problematiek zoals angststoornissen, PTSS, depressie.
    Een psychiater ziet liever enkelvoudige problematiek en laat een borderliner aan zijn/ haar ...lot over. Enkelvoudige problematiek is lucratiever in de zorg waar marktwerking met resultaatverbintenis aan de orde is. Stigmatisering van borderliners is enorm. Vaak worden zij gemakshalve met dwang opgenomen en worden dan onderworpen aan regels. In de kliniek is nauwelijks sprake van face to face contacten, zij duren te lang. Een psychiater is in de eerste plaats iemand die bureaucratische regelgeving moet volgen en dient een uitgebreid dossier aan te leggen. Een gemiddelde met dwang opgenomen patient levert 8 pagina’s per dag op en bijna 900 euro. In het dossier worden alleen de negatieve aspecten van de betrokkene belicht, successen en verwezenlijkingen worden nooit gemeld. Een psychiater besteedt in de kliniek niet meer dan 10 minuten per week aan een met dwang opgenomen patient. Het geven van cocktails met medicatie ( SSRI’s off label voor de angst, anxiolitica voor het slapen en antipsychotica om rustig te blijven) is usance. Bijwerkingen worden op de koop toe genomen.
    De leegloop in de psychiatrie is groot. Als cliënt in de horeca word je vriendelijker behandeld dan in de geestelijke gezondheidszorg. In deze online aflevering van Medisch Contact staan 175 vacatures voor psychiaters. Een teken aan de wand.

  • Maarten klatte

    Revalidatiearts, Ambt Delden

    Helder stuk.
    Goede adviezen en helemaal mee eens.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.