Laatste nieuws

Doof door bof

Plaats een reactie

Met spoed verwijzen naar kno-arts bij slechthorendheid

Bof is bij jongvolwassenen geen bijzondere aandoening meer. Huisartsen moeten zich realiseren dat het bofvirus rondwaart in Nederland – met name onder studenten – en invaliderende gevolgen kan hebben voor het gehoor.

Op het kno-spreekuur verschijnt een 22-jarige patiënte (tevens coauteur van dit artikel) met een doof linkeroor sinds zes weken. Ze studeert psychologie in Leiden en heeft twee weken voorafgaand aan deze doofheid – net als meer studenten in haar directe omgeving – een dubbelzijdige parotitis gehad, door een vervangend huisarts geduid als bof. Er is toen geen laboratoriumonderzoek verricht ter bevestiging en er is niet gemeld bij de GGD.

Twee weken later bezocht patiënte haar eigen huisarts vanwege toenemende slechthorendheid links zonder oorpijn. De arts zag rode trommelvliezen en stelde de diagnose vochtophoping in het linkermiddenoor. Dit is behandeld met xylometazoline en een afwachtende houding. Omdat de doofheid niet verdween, meldde patiënte zich drie weken later weer bij haar huisarts. Die zag toen geen vocht meer en verwees haar naar een kno-arts.

De kno-arts doet routinematig onderzoek, maar vindt geen afwijkingen bij otoscopie en aan de parotis. De weberproef lateraliseert naar het gezonde rechteroor. De bárányproef links is negatief. Het linkeroor is bij de bárányproef doof. Aanvullend onderzoek in de vorm van toon- en spraakaudiometrie bevestigt de diagnose. De kno-arts legt het verband tussen de klinisch doorgemaakte bof en de doofheid.

beeld: Getty images
beeld: Getty images

Epidemie

Bofvaccinatie werd in Nederland in 1987 ingevoerd in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), als onderdeel van de BMR-vaccinatie met 14 maanden en op 9-jarige leeftijd. De incidentie van bof, en van bofcomplicaties, nam vervolgens snel af. Bof keerde terug in Nederland met een grote epidemie onder ongevaccineerden in de lage-vaccinatiegraadregio’s, tussen 2007 en 2009. Deze epidemie was verwacht, omdat een aanzienlijk deel van de kinderen in deze regio’s niet gevaccineerd is op grond van religieuze bezwaren van de ouders. Sinds het najaar van 2009 verspreidt bof zich echter onder gevaccineerden, vooral onder studenten in de leeftijd van 19 tot 24 jaar, van wie de meesten tweemaal gevaccineerd zijn. Ook in het buitenland doet zich dit voor. Personen met bof die in het verleden gevaccineerd waren, hebben minder ernstige symptomen dan ongevaccineerde bofpatiënten.

Vanaf het begin van de epidemie eind 2009 tot 10 april 2012 werden ruim 1300 bofgevallen gemeld. Waarschijnlijk is dit slechts het topje van de ijsberg, omdat veel patiënten met bof niet naar de huisarts gaan, en niet alle gevallen gemeld worden. Van de gemelde gevallen hadden er 107 een complicatie, waarvan 95 orchitis (12% van de gemelde mannen met bof). Eenzijdige doofheid door bof is in de huidige epidemie driemaal gemeld: eenmaal bij een kind dat ongevaccineerd was op grond van levensovertuiging van zijn ouders, eenmaal bij een ongevaccineerde 58-jarige vrouw, en eenmaal bij de persoon in de hier beschreven casus.

Intensief contact

Mogelijke redenen voor de epidemie zijn afnemende vaccingeïnduceerde immuniteit over de tijd (‘waning immunity’), intensief contact op bijvoorbeeld studentenfeesten en in studentenhuizen, en mogelijk een wat minder goede bescherming door het vaccin tegen de huidige bofvirusstam. In januari 2011 gaf het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) het advies de oorzaken en toekomstige scenario’s voor de bofepidemie verder te onderzoeken. Onvolledig of niet-gevaccineerde studenten werd aangeraden een BMR-vaccinatie te halen. Een derde BMR-vaccinatie werd niet aangeraden, onder andere omdat de ziektelast van de bofepidemie niet erg groot leek, en omdat de effectiviteit van een derde BMR nog niet goed was aangetoond. Om een dergelijke risicoanalyse van voldoende en juiste informatie te voorzien, is het van groot belang dat de ziektelast van de huidige bofepidemie goed wordt gedocumenteerd. Bof is sinds eind 2008 weer meldingsplichtig als het is bevestigd door laboratoriumonderzoek, en/of de patiënt contact heeft gehad met iemand bij wie dit het geval is (‘epi-link’). In de hier beschreven casus was laboratoriumonderzoek naar bof geïndiceerd, om de ernstige diagnose te bevestigen. Bij gevaccineerden is de IgM-serologie tegen bof vaak fout-negatief. Het advies is dan ook om tevens een PCR op speeksel of een keeluitstrijk te laten uitvoeren.

Complicatie

De patiënt was volgens het Rijksvaccinatieprogramma ingeënt tegen bof in 1991 en 1999. Bij het eerste huisartscontact is geen serologisch onderzoek naar bof gedaan. Om de recentelijk doorgemaakte bofinfectie alsnog via laboratoriumonderzoek te kunnen onderzoeken, werd zo’n twee maanden na de eerste ziektedag serum afgenomen en hierbij is gekeken naar de aanwezigheid van bof-IgM- en IgG-antistoffen. De bof-IgG-titer bleek hierbij extreem hoog te zijn, terwijl verrassend genoeg ook nog bof-IgM-antistoffen aantoonbaar bleken, wat bevestigt dat er sprake is geweest van een recente bofvirusinfectie. Op grond van deze laboratoriumbevestiging is de casus alsnog meldingsplichtig.

Perceptieve doofheid (meestal eenzijdig) door een bofinfectie bij een niet-ingeënte patiënt is een zeldzame, maar bekende complicatie (1:15.000). Doofheid bij een bofgevaccineerde is geen bekende complicatie. Stemvorkonderzoek door de huisarts had aan kunnen tonen dat de slechthorendheid perceptief van aard was en dat verwijzing naar een kno-arts met spoed geïndiceerd was.

Wanneer de patiënte op de eerste dag van haar slechthorendheidsklacht gezien zou zijn door een kno-arts, dan zou antivirale medicatie en prednison zeker zijn overwogen. Onderbouwing van deze therapie kan in de literatuur echter niet worden gevonden, omdat dit de eerst beschreven bofdove is bij een tegen de bof gevaccineerde patiënt.

Jan van der Borden jr, kno-arts, BovenIJ ziekenhuis, Amsterdam

Susan Hahné, medisch epidemioloog, RIVM

Bente Rogmans, student psychologie, Leiden

Correspondentieadres: j.vanderborden@bovenij.nl; c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld.

Samenvatting

  • Als bij bof complicaties optreden, zoals doofheid, is snelle verwijzing naar de tweede lijn geboden, vanwege het gevaar voor ernstige schade.
  • Bof is meldingsplichtig als het is bevestigd door laboratoriumonderzoek en/of als de patiënt direct contact heeft gehad met iemand bij wie dit het geval is.
  • Ter bevestiging van bof bij gevaccineerden heeft een PCR op speeksel of een keeluitstrijk de voorkeur.

Literatuur

Berichtgeving over bof bij studenten:
- http://www.Care4Cure.nl (casus 239 en 243)
- http://www.mareonline.nl/archive/2011/12/07/bof (december 2011)
- http://www.gelderlander.nl/voorpagina/nijmegen/9991108/Uitbraak-bof-bij-studentencorps-Carolus-Magnus.ece (december 2011)
- http://medischcontact.artsennet.nl/Nieuwsartikel/81739/Bofvaccin-voor-Groningse-coassistenten.htm (juli 2010)
- http://www.telegraaf.nl/binnenland/6391683/__Bof_waart_rond_onder_studenten__.html?sn=binnenland (maart 2010)
- http://www.mareonline.nl/artikel/0910/25/0102/ (maart 2010)

Algemeen:
- http://www.sciencedaily.com/releases/2010/08/100824161509.htm (augustus 2010)
- Seroprevalence of Antibody to Mumps Virus in the US Population, 1999–2004, P.K. Kutty, D.M. Kruszon-Moran, G.H. Dayan, J.P. Alexander, N. J. Williams, P.E. Garcia, C.J. Hickman, G.M. McQuillan, W.J. Bellini (http://jid.oxfordjournals.org/content/202/5/667.full)
- http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Ziekten_Aandoeningen/B/Bof
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Bof
- http://en.wikipedia.org/wiki/Unilateral_hearing_loss
- http://en.wikipedia.org/wiki/Parotitis
- http://www.zorgatlas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/infectieziekten/bof-2011/
- http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Professioneel_Praktisch/Richtlijnen/Infectieziekten/
LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Bof_parotitis_epidemica#diagnostiek
- http://www.ggdhm.nl/HoofdMenu/Infectieziekten/Bof
- http://www.kno.nl/publiek/voorlichting/eenorigheid

Download artikel in PDF
KNO vaccinatie bof doofheid
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.