Laatste nieuws
ouderenzorg

‘Dokter, ik ben zo eenzaam’

1 reactie
Rijksstudio
Rijksstudio

Als mensen klaar met leven zijn, moet je niet hun euthanasieverzoek inwilligen maar iets aan hun eenzaamheid doen. Dat was in het kort de boodschap van de commissie-Schnabel. Maar is eenzaamheid te behandelen en welke rol speelt de dokter daarbij?

In het rapport ’Voltooid leven’ onderzocht de commissie-Schnabel de mogelijkheden van hulp bij zelfdoding aan mensen die klaar zijn met leven. Wat mankeert deze groep? Ze hebben volgens het rapport een ‘gevoel van pijnlijke eenzaamheid’ en ervaren ‘de pijn er niet toe te doen’. Schnabel concludeert februari dit jaar dat niet de wet moet worden opgerekt voor deze euthanasiekandidaten, maar dat de oplossing ligt in het bestrijden van hun eenzaamheid.

Eenzaamheid kan leiden tot gezondheidsproblemen

Ga er maar aanstaan. Door individualisering, veranderde sociale structuren en ontkerkelijking is eenzaamheid toegenomen. Sluitende verzorgingshuizen en de wens dat ouderen langer thuisblijven zal dit proces niet keren. Het CBS voorspelde deze maand dat het aantal alleenwonende vrouwen gaat verdubbelen van 655 duizend nu naar 1,2 miljoen in 2050, voor de mannen groeit dat aantal van 260 duizend naar 650 duizend. Bijna de helft van de ouderen voelt zich eenzaam en dat loopt rap op naarmate de leeftijd vordert. Als je ouder wordt, vallen dierbaren weg en heb je meer hulp nodig van mensen om je heen. Met een slecht gehoor is een praatje maken een beproeving, ook voor je gesprekspartner. Invaliditeit en incontinentie houden ouderen aan hun stoel of bed gekluisterd. Handicaps en chronische ziekte geven een extra risico op een teruggetrokken bestaan, net als recent partnerverlies, een sociaaleconomische achterstand en een immigrantenachtergrond.

Initiatieven tegen teruggetrokkenheid

OuderenOmbudsman onderzoekt sociaal praatje thuiszorg
De OuderenOmbudsman van het Nationaal Ouderenfonds hoopt eind juni de resultaten te presenteren van een onderzoek naar de signaleringsfunctie van de thuiszorg. Medewerkers skippen noodgedwongen steeds vaker het gezellige praatje met hun cliënt, waardoor dementie, eenzaamheid en depressie onopgemerkt dreigen te blijven. Uit een rondvraag naar het taboe op eenzaamheid van het fonds bleek eerder al dat acht op de tien ouderen het lastig vinden hun isolement te bespreken. De ouderenorganisatie startte in februari de Zilverlijn, een belservice door vrijwilligers die wekelijks contact opnemen met ouderen die zich hiervoor hebben aangemeld.

Zorg tegen eenzaamheid
September 2015 startten vijftien organisaties, waaronder GGZ Nederland en het Trimbos-instituut de website zorgtegeneenzaamheid.nl. Doel is medewerkers in de ggz, gehandicapten- en ouderenzorg en het sociaal werk te inspireren om meer aandacht te besteden aan het probleem bij cliënten en bewoners.

Welzijn op recept
In 2010 begon huisarts Jan Joost Meijs van gezondheidscentrum Roerdomp in Nieuwegein het project ‘Welzijn op recept’. Huisartsen verwijzen ouderen met psychosociale problemen naar activiteiten van welzijnsorganisaties. Het Trimbos-instituut publiceerde hierover in 2014 een handleiding voor de eerste lijn.

Zingeving

Filosofe Anja Machielse heeft als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek eenzaamheid en isolement bij ouderen als expertise. Als de beperkingen komen, moeten ouderen hun leven vormgeven op een manier die ze zinvol vinden en dat is meestal een andere dan ze gewend zijn. ‘Eenzaamheid gaat meestal over zingeving’, zegt Machielse. Ze is het met Schnabel eens dat euthanasie niet het antwoord moet zijn op gevoelens van machteloosheid en afhankelijkheid bij ouderen. We weten niet hoe kan worden voorkomen dat ouderen hun leven voltooid vinden en een actieve doodswens ontwikkelen, stelt de commissie-Schnabel, maar een actief en onafhankelijk leven helpt daar wel tegen. Ze pleit voor onderzoek en ‘belevings­gerichte’ zorg die recht doet aan iemands persoonlijkheid.

Machielse geeft college over eenzaamheid aan huisartsen in de NHG-kaderopleiding ouderengeneeskunde. Ze merkt dat huisartsen heel verschillend denken over de vraag of het hun taak is om eenzaamheid te bevechten. ‘Het hoort bij het leven en iedereen kan ermee te maken krijgen’, verdedigt Machielse het idee van sommige huisartsen dat dit geen artsentaak is. Maar gevoelens van eenzaamheid kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. Machielse: ‘De huisarts is vaak de enige die dit kan signaleren, maar dat betekent niet dat artsen er zelf iets aan kunnen doen.’ Ze kunnen wel verwijzen naar de praktijkondersteuner, vrijwilligersorganisaties, maatschappelijk werk of de kerk, zegt Machielse.

Medicalisering

Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) vroeg wijkverpleegkundigen vorig jaar waar ze richtlijnen voor zouden willen hebben. Rob van der Sande van de V&VN: ‘Eenzaamheid stond met stip bovenaan, dus na de zomer starten we met de ontwikkeling van de richtlijn Eenzaamheid voor de wijkverpleegkundige’. Veel medische consumptie door ouderen berust op eenzaamheidsproblematiek, aldus Van der Sande. Ook in de spreekkamer van de huisarts en de POH speelt het isolement vaak een rol. Het onderwerp krijgt aandacht in de nieuwe NHG-visie op huisartsenzorg voor ouderen en in de Landelijke Eerstelijns Samenwerkingsaf­spraak (LESA) Ouderenzorg, die eind dit jaar verschijnen.

In de spreekkamer van de huisarts speelt isolement vaak een rol

‘In toenemende mate wordt eenzaamheid als een ziekte, aandoening of stoornis beschouwd, die met pillen is te behandelen. Wat moeten we met deze medicalisering van eenzaamheid?’, vraagt socioloog Eric Schoenmakers, gepromoveerd op eenzaamheid, zich af in zijn blog op eenzaam.nl. Hij roept nog even de kosten-besparing door eenzaamheidsbestrijding van 1 à 2 miljard euro in herinnering, die voormalig VWS-minister Ab Klink in 2013 becijferde met zijn afdeling gezondheidszorg van Booz & Company. Schoenmakers betwist dat eenzaamheid een medisch verschijnsel is, maar juicht de toegenomen aandacht vanuit de medische hoek toe. Schoenmakers: ‘Een mens is immers niet alleen een biologisch, psychologisch of sociaal wezen, maar een combinatie van dit alles. Ik pleit dus niet voor medicalisering, maar voor multi­disciplinarisering van het verschijnsel eenzaamheid.

Download dit artikel (PDF)
ouderenzorg
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • E.F.G.M. van Glabbeek

    Bedrijfsarts, BAKEL Nederland

    Ik pleit ook voor depatronalisering. Wie zijn wij om te bepalen of iemand wel of niet genoeg van zijn leven heeft?
    Het is inderdaad zeker geen medisch probleem maar vooral maatschappelijk.
    Individualisering, ontkerkelijking, verminderde mantelzorg,... een terugtrekkende overheid, bezuiniging op ouderzorg en buurtwerk.
    Nu is behandeling in verpleeghuizen vooral gericht op sedatie omdat er te weinig personeel is om de mensen bezig te houden. Een goed gesprek, naar buiten gaan, activering door fysiotherapie, haptotherapie of andere vormen om mensen onafhankelijk te houden is te duur.
    Ouderen kosten alleen maar geld en leveren niks op. Wij zijn met zijn allen niet collectief bereid geld vrij te maken voor kwetsbaren in onze samenleving en door tijdgebrek en geldzucht bij burgers hebben we geen oog meer voor elkaar.
    Ik begrijp wel dat ouderen zich eenzaam voelen en uit het leven willen stappen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.