Laatste nieuws
H. Maassen
10 minuten leestijd

Dick Swaab: 'Het brein is de baas'

49 reacties

Hersenonderzoeker Dick Swaab: Maakbaarheid van de mens is een illusie

Mensen zijn al heel vroeg in hun ontwikkeling ‘beschreven bladen’, zegt neurowetenschapper Dick Swaab. ‘Alleen een foetus heeft nog wat vrije wil, maar die kan er niks mee.’

Dat we maar 10 procent van het brein gebruiken, is een mythe. Dat we miljoenen hersencellen per dag verliezen, is een andere. En dat mensen met een positieve instelling langer zouden leven of, sterker nog, meer kans hebben hun ‘gevecht’ tegen een ernstige ziekte zoals kanker te winnen, is ook een fabeltje. De gedachte van ‘het brein als medicijn’ is, kortom, onzin. Behoudens dan het feit dat het brein ontvankelijk is voor placebo’s.

Dick Swaab is graag ferm in zijn uitspraken. ‘Deze mythen spelen een rol in allerlei modieuze, niet-gevalideerde therapietjes. Het verkoopt nu eenmaal beter als je je verzinsels een neurowetenschappelijke achtergrond geeft’, zegt hij afkeurend.

Dit jaar nam Swaab afscheid als hoogleraar neurobiologie aan de UvA. Hij blijft wel werken voor het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen, waarvan hij drie decennia lang directeur is geweest. Al zijn kennis over de werking van het gezonde en het zieke brein heeft hij bijeengebracht in het deze week verschenen boek Wij zijn ons brein. Van baarmoeder tot Alzheimer. Kritiek op lieden met onjuiste ideeën over het functioneren van de hersenen staat er overigens ook in.

Obductie
De moderne scantechnieken hebben de kennis over het brein gedurende Swaabs loopbaan aanzienlijk vergroot. Maar met een microscoop kom je nog altijd meer te weten, verzekert hij. ‘Je komt alleen maar achter de aard van het ziekteproces als je de hersenen van overleden patiënten kunt bestuderen.’ Reden waarom hij 25 jaar geleden met een neuropatholoog de Nederlandse Hersenbank oprichtte, die hersenweefsel verzamelt van mensen met neurologische en psychiatrische ziekten.

Ook na al die jaren merkt hij nog geregeld dat een obductie op weerstand kan stuiten, bij behandelaars en bij (ex-)patiënten. Niet zelden omdat mensen een onjuist beeld hebben van de werking van de hersenen of de aard van hersenziekten. Swaab vertelt over anorexiapatiënten die niet geloofden dat ze aan een hersenziekte leden, omdat ze weer genezen waren. ‘Alsof hersenziekten niet vanzelf over kunnen gaan. Een andere anorexiapatiënte wilde niets van een hersenziekte weten, omdat het erom gaat hoe je in het leven staat. Alsof dat niets met je hersenen te maken heeft!’

Materialisme
Swaab heeft de neiging om het om te keren: alles heeft met onze hersenen te maken. Wij zijn ons brein. Maar waaruit blijkt dat eigenlijk? ‘We hebben ons lichaam niet nodig om ons onszelf te voelen. Het beste model daarvoor is het locked-in syndrome. Door een laesie in de hersenstam is er geen neuronale communicatie met het lichaam meer mogelijk. Maar patiënten met dat syndroom zijn zich desondanks volkomen bewust van hun omgeving en van de toestand waarin ze verkeren. Ze kunnen alleen hun ogen bewegen, en als je codes met ze afspreekt, blijken ze met behulp van die oogbewegingen in staat tot normale communicatie.’

Swaab weet dat er filosofische bezwaren zijn tegen zijn stellingname. Maar hij meent dat de filosofie tot nu zo goed als niets heeft bijgedragen aan de verklaring van het functioneren van de hersenen, en dat het nu tijd is om de filosofie te injecteren met de kennis van de hersenwetenschappen (zie kader).

Bezwaren tegen de gedachte dat we samenvallen met ons brein komen vaak neer op een afkeer van materialisme. ‘Dat is kennelijk minderwaardig aan het geestelijke, wat dat ook is. Voor mij hangt het dicht tegen religie aan. En in dat geval is er weinig te bediscussiëren.’

Inprenten
Met religie, zo lijkt het, heeft hij niet veel op. Hij grinnikt: ‘Ik heb grote interesse in de culturele aspecten van alle godsdiensten. Overal waar ik kom, loop ik iedere kerk, moskee, tempel en sjoel in. Maar ze moeten mij de ruimte laten mijn eigen leven te leven.’

Hoe slimmer mensen zijn en hoe beter ze zijn opgeleid, hoe groter de kans dat ze niet geloven, weet Swaab. Des te merkwaardiger dat er toch ‘knappe koppen’ zijn die intelligent design – een theorie die stelt dat het universum te ingewikkeld in elkaar zit om door evolutie te zijn ontstaan – serieus nemen. Volgens Swaab bewijst dat eens te meer hoezeer we ons brein zijn. ‘Het is een kwestie van programmeren. Jonge kinderen hebben nog geen geloof, maar het wordt hen door christelijke, islamitische of joodse ouders ingeprent in de eerste jaren na de geboorte. Dat is de tijd dat je alles nog voor waar aanneemt wat je ouders zeggen. Zo worden religieuze ideeën van generatie op generatie overgedragen en vastgelegd in hersencircuits. Bij sommige mensen gebeurt dat op een sterke manier. Ook als ze buitengewoon intelligent zijn, kunnen ze daar later maar moeilijk afscheid van nemen.’

Strafrecht
Zo bezien heeft de onstuitbare opmars van de neurowetenschap niet alleen gevolgen voor de gezondheidszorg, maar ook bredere, maatschappelijke implicaties. In het strafrecht bijvoorbeeld. Dat zou, vindt Swaab, uitsluitend van toepassing moeten zijn op mensen met een gezond brein. ‘Kun je bijvoorbeeld een pedofiel moreel verantwoordelijk stellen voor zijn seksuele oriëntatie, die het gevolg is van een combinatie van genetische eigenschappen en een atypische hersenontwikkeling? Morele verantwoordelijkheid is moeilijk in dit soort situaties, en de vrije wil een illusie.’

Maar straf is niet zinloos. ‘We hebben behoefte aan duidelijke grenzen en regels, want die hebben een evolutionair voordeel. Ze houden de groep in stand. Verder is voor sommige criminelen opsluiting de enige oplossing; het voorkomt herhaling. Maar zoals je geneesmiddelen op een gecontroleerde manier moet toetsen, moet je ook straffen toetsen op hun effectiviteit. Rechters redeneren vaak nog zoals dokters dat honderd jaar geleden deden: elk individu verdient een individuele behandeling. Dokters verlieten die gedachte toen ziektes in categorieën werden onderverdeeld en trials mogelijk werden. Op basis van de uitkomsten daarvan werd duidelijk dat je juist niet ieder individu een aparte behandeling moet geven; je weet alleen wat goed is voor de groep. Zo zouden rechters ook moeten redeneren.’

Swaab ziet dat de belangstelling voor deze denkwijze toeneemt. Zeker onder kinderrechters. ‘Die lopen voorop. In de puberteit gaat een derde van alle kinderen wel eens over de schreef. Hormonen hebben in die ontwikkelingsfase invloed op zowat ieder hersengebied, dus is het helemaal niet gek dat er soms iets misloopt. Kinderen die iets strafbaars hebben gedaan, moet je daarom niet plaatsen in een gevangenis. Daar worden ze alleen maar beïnvloed door beroepscriminelen en dan zijn ze voor de rest van hun leven verpest. Dat maakt de vraag wanneer het volwassenenrecht moet ingaan zeer relevant. Het geblaat van de VVD dat die leeftijd naar beneden moet, naar 16 jaar, slaat nergens op. De ontwikkeling van prefrontale cortex – het gebied dat impulsen beheerst en morele grenzen stelt – zet pas laat in. De grens van het volwassenenrecht zou daarom minstens boven de 20 jaar moeten liggen.’

Maakbaarheid
Ofschoon hij nooit lid is geweest van een politieke partij, heeft Swaab altijd links van het politieke midden gestaan (‘zeker van het huidige midden!’). Toch stonden veel van zijn ideeën haaks op het overwegend ‘linkse’ maakbaarheidsgeloof van de jaren zestig en zeventig.

‘Mijn boek is een afrekening met dat maakbaarheidsdogma. Dat bijvoorbeeld het typische gedrag van jongens en meisjes door de maatschappij zou zijn opgedrongen, heb ik nooit geloofd. Wij hebben onze kinderen in de jaren zeventig systematisch auto’s én poppen gegeven. Onze zoon nam alleen de auto’s, onze dochter alleen de poppen.’

‘Hoe slimmer mensen zijn,
hoe groter de kans dat ze niet geloven’

De grote fout is volgens Swaab dat de politiek nooit tot de conclusie is gekomen dat maakbaarheid van onze hersenen ‘een onjuist concept’ is. Want vanaf de jaren tachtig kwam een nieuwe variant op: mensen zouden hun lot in eigen hand hebben. ‘Dat klopt evenmin met de vele studies die aantonen dat de capaciteiten van mensen grotendeels worden bepaald door erfelijke eigenschappen en invloeden uit de omgeving tijdens de vroegste ontwikkeling.’

Hij tamboereert in dat opzicht al drie decennia op het inzicht dat niet alleen maatschappelijke, maar ook chemische omgevingsfactoren cruciaal zijn voor de hersenontwikkeling. ‘Elke stof die het volwassen brein beïnvloedt, kan een permanent effect hebben op de foetus. Want als een stof de membranen van de hersenen kan passeren, kan die ook de placenta passeren.’ Hij vermoedt dat functioneel teratologische effecten aan de basis liggen van tal van psychiatrische ziektebeelden.

Neuropornografie
Swaab geeft toe dat hij een tamelijk deterministisch mensbeeld heeft. Alleen een foetus heeft nog wat vrije wil, zegt hij gekscherend, maar die kan er niks mee. ‘Kort daarna ben je een beschreven blad. Omdat we in een chaotische wereld leven, zijn we daarmee niet volledig gedetermineerd. Maar waar het gaat om ziekte en gezondheid wel.’

Misschien kan dat de in zijn boek nogal ostentatief beleden afkeer van sport verklaren. Heeft bewegen om zo lang mogelijk gezond te blijven inderdaad geen zin? Hij lacht. ‘De belangrijkste determinant van je levensduur is de levensduur van je ouders, dus je genetische constitutie. Ik denk dat sport juist behoorlijk schadelijk kan zijn.’ Het ergst vindt hij boksen. Elke bokser loopt hersenschade op. Wie ernaar kijkt, verlustigt zich aan ‘neuropornografie’, vindt Swaab.

Het bewustzijn
Ondanks het feit dat neurowetenschappers inmiddels een goed idee hebben van de wijze waarop de menselijke hersenen functioneren, zijn er volgens Swaab nog tal van harde noten te kraken. Eén daarvan is het bewustzijn. Swaab ziet veel in de ideeën van zijn Amsterdamse collega Victor Lamme. Voor het ontstaan van bewustzijn sturen neuronen van de prefrontale en pariëtale hersenschors informatie terug naar de hersenschors, via de thalamus. Dat heet recurrente verwerking. Selectieve aandacht ontstaat doordat slechts enkele voorwerpen in onze omgeving zo’n verwerking ondergaan. De rest van wat zich in onze omgeving afspeelt, ontgaat ons. Swaab: ‘Dat komt overeen met mijn idee dat bewustzijn een emergente eigenschap is van een enorm netwerk.’

‘Mijn boek is een afrekening
met het maakbaarheidsdogma’

Een andere, zeer harde noot is alzheimer. Swaabs idee is dat de ziekte de manifestatie is van een vervroegde en versnelde veroudering van het brein. ‘Als je alzheimer wilt oplossen, moet je dus het verouderingsproces tegengaan, en dat is geen kleinigheid.’ Daar komt nog iets bij. ‘Als een medewerker werkt aan een diermodel voor alzheimer, roep ik wel eens: “Ga maar eens drie maanden in een verpleeghuis werken, dan weet je wat alzheimer is.” Ik zeg dat, omdat vooral biologen het onderzoek doen. Er zijn te weinig artsen bij betrokken. Biologen werken aan betrekkelijk eenvoudige modellen van ziektebeelden die ze niet uit ervaring kennen. En artsen die de ziektebeelden wel kennen, worden niet opgeleid tot onderzoeker. Het is nog altijd moeilijk om praktijk en onderzoek te combineren, zelfs in de academische ziekenhuizen.’

Zelf is Swaab, ooit opgeleid tot arts – een uitzondering. Hij lacht breeduit: ‘Je kunt ook zeggen dat het mijn bijdrage aan de volksgezondheid is geweest dat ik niet als arts aan de slag ben gegaan, maar als fulltime onderzoeker.’

Henk Maassen

Correspondentieadres: redactie@medischcontact.nl

Dick Swaab: ‘De gedachte van “het brein als medicijn” is onzin.’ Beeld: Tessa Posthuma de Boer, HH
Dick Swaab: ‘De gedachte van “het brein als medicijn” is onzin.’ Beeld: Tessa Posthuma de Boer, HH

Klik hier voor de link naar een eerdere MC-special over het brein

Jonge kinderen hebben nog geen geloof, vindt Swaab, het wordt hen door christelijke, islamitische of joodse ouders ingeprent in de eerste jaren na hun geboorte. Beeld: Corbis; onderste: Getty Images
Jonge kinderen hebben nog geen geloof, vindt Swaab, het wordt hen door christelijke, islamitische of joodse ouders ingeprent in de eerste jaren na hun geboorte. Beeld: Corbis; onderste: Getty Images
<strong>Klik hier voor een PDF van dit artikel</strong> Een eerder interview met Dick Swaab:

<!--Het brein is níet de baas
Filosoof, MC-columnist en specialist ouderengeneeskunde Bert Keizer betoogt in zijn boek Onverklaarbaar bewoond dat mensen niet hun brein zijn. Wetenschappers die dat denken, zoals Swaab, kwalificeert hij als ‘neurosofen’. Hij demonstreert zijn stelling aan de hand van de waarneming.
Door de lens van het oog valt een beeld op het netvlies. Dat wordt omgezet in impulsen die de nervus opticus doorstuurt naar de occipitale cortex. Daar worden ze omgezet in een visuele indruk, die we ‘zien’ noemen. ‘Zien’ maakt het mogelijk om bijvoorbeeld hard weg te rennen of iets te pakken, schrijft Keizer. ‘Daarom doen bomen er niet aan.’ Zien is dus geen gebeurtenis in de optische schors. ‘Het is een manier waarop een bewegend lichaam op succesvolle manier in de wereld kan zijn.’
Swaab begrijpt deze redenering niet. ‘Als het visuele systeem eenmaal is gevormd, dan betekent activiteit daarin niets anders dan: zien. Zoals in een ander deel van de hersenen neurale activiteit ruiken of horen betekent. Je kunt die sensaties zelfs opwekken door stimulatie ter plaatse. In scanexperimenten kun je aantonen dat de neurale activiteit varieert met de kleur die je ziet: als je rood ziet, is het activatiepatroon anders dan wanneer je groen ziet.’

Twintig gratis boeken
Speciaal voor lezers van Medisch Contact stelt uitgeverij Contact twintig exemplaren beschikbaar van het boek van Dick Swaab: Wij zijn ons brein. Van baarmoeder tot Alzheimer.
Ga naar dit artikel op onze website www.medischcontact.nl en plaats een reactie: Heeft Swaab gelijk dat we niet meer zijn dan ons brein? De meest originele reacties worden beloond met Swaabs boek.

Dick Swaab, Wij zijn ons brein. Van baarmoeder tot Alzheimer, Contact, 400 blz., 24,95 euro. -->

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Ik heb het boek "Wij zijn ons Brein" gelezen, en zelfs als neuroloog met een hardnekkige leesverslaving heb ik er toch veel van geleerd. Paradoxaal genoeg vind ik het boek inhoudelijk veel subtieler en complexer dan de titel suggereert. Ja, wij zijn ...ons brein, maar wel in samenhang met de omgeving in al haar chemische, biologische en sociale diversiteit. Ik heb het in stukjes gelezen, omdat ik regelmatig hetgene dat Schwaab schrijft moest laten bezinken en overdenken.

    In ieder geval is het een prachtig boek, dat een goed beeld geeft wat die grijze massa met ons en onze omgeving doet. Absoluut een aanrader, die ik ook patiënten en hun familie aanraad die iets meer van de inhoud van de bovenkamer willen begrijpen.

  • said fadaey otan

    wsw medewerker, lelystad

    Hallo
    Het is wel goed discuse maar ik geloof niet hoe mensen slimmer zijn hoe minder geloven ,als over reliege gaat ,meest wetenschapper van verleden waren uit de kerk en tempels opgestaan ,bij voor beeld Isak Netowen had meest zijn ontdekeing uit bi...jbel geinsprerd enz ,maar het kan klopen dat slim mensen kunnen niet geloven dat iets uit de niets wordt gemaakt en ontwiekeld .

  • said fadaey otan

    wsw medewerker, lelystad

    Hallo
    Het is wel goed discuse maar ik geloof niet hoe mensen slimmer zijn hoe minder geloven ,als over reliege gaat ,meest wetenschapper van verleden waren uit de kerk en tempels opgestaan ,bij voor beeld Isak Netowen had meest zijn ontdekeing uit bi...jbel geinsprerd enz ,maar het kan klopen dat slim mensen kunnen niet geloven dat iets uit de niets wordt gemaakt en ontwiekeld .

  • h maassen

    U reageerde met velen op de oproep van MC uw licht te laten schijnen over de stelling van prof. Swaab: 'Wij zijn ons brein'. En dat kunt u uiteraard blijven doen. Maar inmiddels is het tijd de 20 beloofde boeken te vergeven. Na rijp beraad koos de ju...ry voor de volgende winnaars:
    P.J. Slootweg, BENNEKOM, J.H.C. Voormolen, OEGSTGEEST, H.E. Fokke, AMSTERDAM, J.M. Keppel Hesselink, BOSCH EN DUIN, J.J.H. van Gestel, HEEZE, J.A. Swinkels, AMSTERDAM ZUIDOOST, A. Bos, AMSTERDAM, P.L.P. Brand, ZWOLLE, G.M. Woerlee, LEIDEN, E.E.O. Hagebeuk, HILVERSUM, Judith Dekker, HOUTEN, M. Peters, UTRECHT, J.G.W. Gispen, VOORSCHOTEN, E.J.W. Keuter, FLUITENBERG, P. van Eijsden, AMSTERDAM, H.J. Docter, DOORN, J.C. van der Molen, AMERSFOORT, Kitty Gokkel-Egyedi, BLOEMENDAAL,
    H.B. Louwrink, GORREDIJK, Maaike Kunst-Pol, VRIEZENVEEN

    Uitgeverij Contact zal deze week de boeken versturen.

    Henk Maassen, redacteur Medisch Contact

  • Ph. Oosterhout

    , 'S-GRAVENHAGE

    Als ik dit artikel lees bekruipen mij twee gevoelens. Ten eerste fatalisme, maar de foto van Swaab geeft mij niet het idee dat hij daar zo over denkt.
    Ten tweede een niet pluis gevoel, maar dan zal ik zijn boek moeten lezen om dat te kunnen onderbouw...en.
    De vrije wil is een zeer interessant onderwerp en voorshands geloof ik niet dat een en ander al beschikt is. We hebben altijd de keuze iets ook NIET te doen.
    En waar in de hersenen activiteit aantoonbaar is bij specifieke processen is leuk voor hersenonderzoekers, maar zegt m.i. niets over hoe het "ik" uiteindelijk beslist of voelt.
    Maar altijd leuk als iemand zulke expliciete stellingen heeft. Lezen dus.

  • F. Harmanny-Wiersma

    , DAARLERVEEN

    Dick Swaab presenteert een nogal deterministische levensvisie maar geeft er wel een grondige onderbouwing bij gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Tot op zekere hoogte vind ik het overtuigend, aan de andere kant begrijp ik er niet veel van. Er is... heel veel onbekend over het functioneren van de hersenen. Hoe komt het bijvoorbeeld dat ik denk dat ik besta, dat ik gedachten heb, deze gedachten om kan zetten in woorden. Dat het veel te maken heeft met het brein geloof ik wel, maar de directe, concrete relatie tussen neurotransmitters en hersenstructuren en bijvoorbeeld een gedachte van een mens is volkomen onbekend. Er is nog een enorm gebrek aan kennis. Het is zelfs de vraag of wij als mensen met ons beperkte denkvermogen dit kunnen bevatten.
    Ik citeer hierbij Lyall Watson: “If the brain were so simple we could understand it, we would be so simple we couldn’t.”
    Fetsje Harmanny, kinder- en jeugdpsychiater

  • EA Verloop

    , Amsterdam

    Hier in de bibliotheek heb ik ze keurig op een rijtje staan: Op reis door je brein, Uw brein als medicijn, en andere boeken met een "neurowetenschappelijk sausje". Nu lees ik in dit artikel dat ik onze arme studenten dus al die tijd gezellige onzin ...voorgeschoteld heb...

    Red mijn studenten van onwetendheid - stuur me een exemplaar van het boek!

  • Mw. M.J.M Lubbers van den Belt

    , Nijmegen

    In medisch contact las ik dat u 20 boeken beschikbaar stelt voor een originele reactie over het boek van D. Swaab.

    Bij de side van medisch contact lukte het niet ,omdat ik geen lid meer ben maar mijn familie.

    Ik zou graag een exemplaar ontvangen om... "Wij zijn ons brein"te vergelijken met het boek van A Damasio "Het zelf wotdt zich bewust", die juist schrijft over het grote belang van ons menselijk bewustzijn.

    Het is misschien geen originele reactie,maar voor mij zou het heel interessant zijn.

    Gaarne Uw reactie.

    Met vriendelijke groet,

  • K. Gokkel-Egyedi

    , Bloemendaal

    Een Spinozistische kijk op het artikel van D. Swaab "Het brein is de baas".

    Aan het verstand, aldus Spinoza in zijn aan de Ethica voorafgaand maar onvoltooid gebleven "Vertoog over de verbetering van het verstand" liggen andere natuurwetten ten gro...ndslag dan aan de verbeelding. Het eerste wordt in beide werken tot het wezen van de mens gerekend. Een wezen, dat aan de aanleg van ons uit delen bestaand, lijfelijk bestaan voorafgaat en dan ook niet aan het (nog niet gevormde) brein kan worden toegeschreven. Als onderdeel van het prille stadium van ons bestaan - een stadium dat in het artikel van prof. Swaab als "vrij" omschreven wordt - is het verstand tijdens ons later leven een belangrijk hulpmiddel om de voorschriften der Rede in de praktijk te brengen. Dat laatste is vanuit de Ethica beschouwd, de enige vrijheid waarover de mens bij wie de verhouding tussen draagkracht en draaglast niet teveel tegenzit, beschikt.
    Vanuit de beide genoemde werken bekeken, is het brein echter wel de baas over de verbeelding, dus over onze zintuiglijke waarnemingen, herinneringen, dromen en alle daarmee samenhangende (passieve) gemoedsaandoeningen - processen die zich in het lichaam afspelen en waarvan we ons via beelden bewust worden.
    Deze verbeelding heeft echter wel de actieve ondersteuning nodig van het verstand om ons heldere en duidelijke kennis te verschaffen over de te beoordelen zaken. Omgekeerd is het brein een belangrijk hulpmiddel om de abstracte voorstellingen van het verstand aan de waarneembare realiteit te toetsen (zie Ethica I, Ax.6, en Eth.II, Opm.St.29).

    K. Gokkel-Egyedi Bloemendaal

  • ,

    Over dit onderwerp zijn bibliotheken gevuld en ik heb niet de illusie hier nog iets zinvols aan te kunnen toevoegen.
    Echter, ik wil er wel iets over zeggen: Dick Swaab en Bert Keizer hebben ieder binnen hun eigen domein gelijk:

    Swaab behandelt in zi...jn boek de neurofysiologie tot aan de grens die hij terloops overschrijdt als hij spreekt over -het bewustzijn als emergente eigenschap van een netwerk- dit zou eventueel kunnen betekenen dat ook computers bewustzijn ervaren.
    Ja maar, hoe werkt dat dan? Dat is de crux!

    Keizer betreedt het gebied voorbij deze grens. De waarneming van de qualia (de kwaliteit van de waarnemingen in het bewustzijn) zijn niet te verklaren door de neurofysiologie die hier echter wel obligaat mee is verbonden.(Het neuronen-netwerk als substraat voor het bewustzijn.) Een dove wetenschapper kan alles weten over hoe geluid in het brein wordt verwerkt, maar alleen als hij kan horen (b.v. na een medische ingreep)weet hij wat geluid is.

    Eigenlijk kunnen wij niet zinvol (in proposities spreken) spreken over de qualia, want deze zijn alleen kenbaar voor het individu.
    Ludwig Wittgenstein leert ons in een dergelijke situatie: "Whereof one cannot speak, thereof one must be silent."

    Zijn wij ons brein? Een beter en mooier antwoord dan in Shakespeare's "Tempest" door Prospero gegeven bestaat er m.i. niet:'
    "We are such stuff as dreams are made on and our little life is rounded with a sleep.

    Henk Louwrink, Specialist Ouderengeneeskunde en student (wetenschaps)filosofie RUG.

  • P.R. Janzen

    , Middelburg

    Van zintuigelijk waarnemen via associaties, rangeren & opslag naar zintuigelijk handelen ,genetisch gecodeerd: ons brein (met eventueel aangeboren of verworven gebreken).
    Alle andere niveaus zijn niet genetisch gecodeerd dus méér dan ons brein.
    Swaa...b 's brein is dus minder dan hij zelf denkt. Hij zag twee beren broodjes smeren ,o wat was 't een wonder .............................. hi, hi, hi,..........ha, ha, ha, hij stond erbij en hij keek ernaar!

    12.10.2010

  • Pol

    ,

    Het verhaal gaat, dat Swaab op een dag langs het strand bij de zee wandelde, toen hij een man zag die met een theelepeltje water uit de zee schepte en dat in een kuiltje op het strand liet lopen. Swaab was te zeer verdiept in het overpeinzen van de r...eacties op zijn boek om er aandacht aan te schenken, maar toen hij zag hoezeer de man in zijn spel verdiept was, werd hij toch wel nieuwsgierig: wat is hij aan het doen? De man liep naar de zee, vulde zijn theelepeltje, bracht het naar de kuil en liep weer terug....
    Swaab kon zich niet langer bedwingen en zei: wacht eens even! Ik wil u niet storen, maar wat bent u aan het doen? U maakt me erg nieuwsgierig. De man zei: Ik wil de hele zee in dit kuiltje gieten. Swaab barstte in lachen uit. Hij zei: Bent u gek geworden? Dat kan niet. U bent krankzinnig, u verknoeit uw leven! Kijk toch eens hoe klein uw kuil is vergeleken bij de uitgestrektheid van de zee en met een theelepeltje wilt u de hele zee in het kuiltje gieten? U bent gek! U kunt beter naar huis gaan en wat tot uzelf komen. De man lachte en zei: Ik ben niet gek maar ik ben mijn brein. ja, ik ga al, want mijn werk is gedaan! Swaab vroeg: wat bedoelt u? De man zei: ik bedoel dat ik hetzelfde doe als u, en wat u doet is nog gekker. Kijk uw hoofd eens, nog kleiner dan dit kuiltje en kijk eens hoe onmetelijk het goddelijke, het bestaan is, uitgestrekter dan de zee. En zijn uw gedachten groter dan mijn theelepeltje?

  • A.Ph. Booij

    , VELDHOVEN

    Calvijn had het in zijn tijd al goed begrepen, de predestinatie theorie of geloofs overtuiging,is zo gek nog niet. Swaab zegt het nu zelf.Zou het brein ook weten waar en wanneer we onder de tram lopen?

  • J.I.M. Osse

    , SITTARD

    Eeuwen geleden hield Calvijn ons reeds voor dat wij allen gepredestineerd zijn.Nu komen dezelfde geluiden uit het kamp van de dokter.

  • M.G.W. Barnas

    , AMSTERDAM

    Ik wacht met spanning op het onderzoek van CZ of er verschillen zijn tussen het brein van de specialist in loondienst en de vrijgevestigd medisch specialist. Als er één Swaab over de dam is.....

  • P.J.J.M. Rompa

    , BUSSUM

    op een van de eerste congressen die ik bezocht zag ik een lange rij mensen langzaam schuifelen in een bepaalde richting. ik liep langs de rij om te kijken wat er aan het eindpunt te zien was. er kon daar een gratis sporttas worden opgehaald. 50 ortho...peden in een rij voor een gratis sporttas. 50 mensen met een meer dan modaal inkomen geduldig in een rij voor de heb. die gedachte krijg ik nu ook als ik zie hoeveel mensen gereageerd hebben op het boek van dr Swaab. waar ik anders een enkele reactie aantref op een artikel nu ineens 4 bladzijden vol; allemaal geweldig geinteresseerd in het functioneren van de hersenen of toch gewoon in het gratis boek aan het eind? volgens mij zijn wij gewoon ons voorgeprogrammeerde brein: halen als er iets te halen valt. dr Swaab heeft gelijk

  • C.H.J.M. Ticheler

    , DEURNINGEN

    Zijn wij niet meer dan ons brein?
    Oordeelt u zelf: als uw brein wordt getransplanteerd in mijn lichaam, ben ik er dan nog of bent u er dan nog?

  • B. Nap

    , GOUDA


    Iedere patiënt is meer dan zijn ziekte
    en ik voel me meer dan mijn brein.

  • J.G.W. Gispen

    , VOORSCHOTEN

    Wij zijn ons brein.

    Ben ik echt niets meer dan mijn brein?
    Die gedachte vind ik niet zo fijn
    De ziel als blijvend deel der mens
    Is dan niets anders dan een wens
    Geen straf of loon aan het eind van het leven
    Voor goeden of kwaden het is om het even
    V...olgens Dick Swaab is dood, gewoon dood
    Geen plaats voor wat een godsdienst troostend bood
    Maar is er dan wel goed of kwaad
    Als alles werkelijk zo gaat
    Is iedereen dan soms misschien
    Niet meer dan een automatische machien
    Dan moeten we alleen nog leren
    Dat ding wat beter te programeren
    Wordt de aard dan toch een paradijs
    Of maak ik mezelf nu weer iets wijs
    Ach wat doet het mij verdriet
    Die mooie hemel is er niet
    Niet hier en ook niet na dit leven
    Ook Swaab kan mij geen troost meer geven

  • ,

    Het onvoorstelbare is het MEER dat collega Swaab helaas niet kan meten in of met ons brein.
    Daarvoor zijn wij mensen in het multiversum helaas te klein. Blijf meten om steeds meer te weten.
    Met respect en groet A. Terstappen
    Steyl

    ps. Ik ben in een ...baarmoeder gevormd en misvormd.
    Toch mag ik misschien een reactie geven op uw geweldige visie op ons zijn.

  • ,

    Geachte heer Swaab,

    U beweert dat `mensen al vroeg in hun ontwikkeling beschreven bladen zijn` en `worden bepaald door erfelijke eigenschappen en invloeden van de omgeving tijdens de
    vroegste ontwikkeling.`
    Zelf geeft u al aan,dat chemische omgevi...ngsfactoren cruciaal zijn voor de ontwikkeling van de hersenen.Ik zou daar nog aan willen toevoegen geboorte en andere traumata,
    infecties,nieuwvormingen,kortom ziektes.
    Maar dan zijn er ook nog andere uitwendige factoren zoals affektiviteit,opvoeding en leermomenten.
    Daarnaast bestaat er het lot,dat je niet kunt voorspellen en niet kunt beinvloeden,maar dat wél veel bepaalt.
    Volgens u valt het ` mens - zijn ` samen met de levensduur van het brein,dus vanaf zo`n 20 weken na de conceptie totdat de mens is overleden of hersendood aan catheters
    ligt te vegeteren.Dit althans in uw materialistische visie.Maar of deze visie alleenzaligmakend is,zoals u beweert, betwijfel ik..
    Er zijn nogal wat grote denkers geweest die hier toch een andere opvatting over hadden.Ik zal er twee bespreken:
    1.Het Monisme.In deze filosofie is de ziel een onderdeel van de natuur.Bij de conceptie begint voor de mens het `mens - zijn ` en bij de lichamelijke dood wordt de ziel weer
    onderdeel van de natuur.De duur van het `mens - zijn `is hierbij ook min of meer van materialistische aard,omdat het Monisme zich niet richt op een eeuwig leven daar
    het eeuwig voortbestaan van de natuur niet zeker is.
    2.Het Dualisme.Bij deze opvatting ontstaat de ziel/`mens - zijn ` bij de conceptie.Bij de dood verlaat de ziel het lichaam en herenigt zich weer met het lichaam na de verrijzenis
    op de Dag des Oordeels.Daarna blijft de ziel eeuwig leven, in hemel,vagevuur of hel.Afgezien van de tijd die verstreken is vóór de conceptie bestaat de ziel / `mens - zijn ` hier eeuwig,
    want eeuwig minus een zekere tijd is óók eeuwig.
    Tijdens mijn opleiding op een Jezuïtencollege liet een van de paters mij eens door een sterrenkijker kijken. `Kijk jungske,`zo sprak hij, `door deze telescoop zie je veel meer dan
    je met het blote oog kunt zien.Maar des te meer je kijkt en hoe verder je ook onderzoekt des te meer vragen rijzen er die je niet kunt beantwoorden.En dát nu is het bewijs voor
    het bestaan van God.` Nooit heb ik deze stelling kunnen weerleggen.
    U diskwalificeert uzelf door te beweren,dat hoe `slimmer mensen zijn,hoe groter de kans is dat ze niet geloven.`
    Van zo`n slim persoon als u ongetwijfeld bent zou ik niet verwachten dat u zou beweren dat er buiten het brein niets is.
    Want zó zeker iets menen te weten getuigt niet van wetenschappelijke nieuwsgierigheid...

    Peter van Rijn, huisarts `72 - `09

  • ,

    Een interview geeft de informatie uit de tweede hand en wordt gemakkelijk karikaturaal, dus ik kan bijna niet wachten om een en ander in zijn eigen woorden te lezen. Toch doe ik dat in de hoop dat ik een exemplaar van het boek van professor Swaab win... met mijn reactie. Een mens is zijn hersenen, want alles wat je doet wordt beleefd in de hersenen. Toch mis ik iets als we zo naar mensen kijken. Je bent ook je lichaam. Niet zozeer voor jezelf, want de beleving van je lichaam is op zichzelf een hersenproces, als wel voor je omgeving. Professor Swaab is niet alleen zijn hersenen. Hij is ook de manier waarop hij praat, beweegt, zich kleedt, ruikt. Hij is ook de foto die van hem is afgedrukt. Hij is onderdeel van medisch Nederland. Hij is iemand op wie wij trots zijn. Dat zijn allemaal geen hersenprocessen van hem, dat is meer een maatschappelijk equivalent van de persoon Dick Swaab. Professor Swaab is dus niet alleen zijn hersenen, maar, wellicht ongewild, ook iemand die in de buitenwereld staat als een lichaam en wat daar omheen hangt (zou dat een aura zijn?) door zijn sociale interactie.
    Wie niet erkent dat sociale interactie een belangrijke rol speelt bij wie je bent, mist een deel van het begrip voor ziekte. Het is niet medisch praktisch om alles te zien als een individueel hersenproces. Slachtoffers van een klassiek whiplash ongeval in de tachtiger jaren in Litouwen ontwikkelden nooit langdurige klachten terwijl Nederlanders en Amerikanen minstens 25 procent kans hadden om nooit meer aan het werk te komen. Hetzelfde ongeval, maar andere gevolgen. Waarschijnlijk andere hersenprocessen als gevolg van een andere sociale interpretatie. Het is dus niet zozeer dat professor Swaab ongelijk heeft als hij zegt dat wij onze hersenen zijn, maar ik hoop dat hij in het boek dieper ingaat op de manier waarop onze hersenen en ons lichaam als interface daarvan te plaatsen zijn in hun maatschappelijke context.

    Emile Keuter, neuroloog

  • M. Peters

    , UTRECHT

    Als medisch student geconfronteerd met de bewijzen uit de neurologie en neurowetenschappen blijft er voor mij vrij weinig van de dualistische scheiding tussen lichaam en geest over. Ik heb het altijd vervelend gevonden dat een dergelijke scheiding oo...k altijd zo absoluut aanwezig moet zijn. Materie is blijkbaar in staat om zeer complexe geestelijke toestanden op te roepen. het feit dat wij hier een etiket 'geestelijk' op plakken hoeft toch geen absoluyte scheidslijn in te houden met het materiële. Zoals Gilbert Ryle, een beroemd filosoof, al eens zei, betekent het volhouden van een dergelijke scheiding een categorische fout. Zoals een universiteit de verzameling is van zijn departementen en hier niet als zodanig tussen te identificeren is, zo is de geest/ziel een samenspel van de materiële processen in het brein en niet als zodanig tussen deze materie te identificeren. Daarnaast moet ik mijn voortdurende verbazing uitspreken over het feit dat het demystificerend en demotiverend gevonden wordt door velen om materiële processen aan de basis te plaatsen van ons functioneren. Voor mij worden mentale processen zoals emoties en gedachten des te mooier als ze zo wonderlijk voort kunnen komen uit een materieel substraat.

    Max Peters,
    Medisch student te Utrecht.

  • H.J. Docter

    , DOORN

    Het boek “Wij zijn ons brein” heb ik nog niet en dus nog niet gelezen. Wel heb ik verschillende van de collumns van Dr Swaab in NRC Handelsblad gelezen.Uit de uitzending van Pauw en Witteman van 7 oktober j.l. citeer ik (uit het hoofd): “Ons karakter..., alles wat we zijn, kunnen en ook onze beperkingen zijn vastgelegd in ons brein. De rest van ons lichaam dient er uitsluitend voor om ons brein te voeden, van zuurstof te voorzien en nieuwe breinen te maken”. Het was misschien zijn bedoeling met zo’n korte, wellicht te bondige uitspraak reacties uit te lokken. Maar het is mijns inziens echt te kort door de bocht, als je tenminste bij “ons brein” alleen denkt aan de hersenen. Maar de hersenen zijn toch met zenuwen verbonden met het hele lichaam. Zenuwen sturen onze levensprocessen, wat we voelen met onze zintuigen, de bewegingen die ons lichaam maakt onder invloed van de spieren enz. Ook gaan er zenuwbanen vanuit dat hele lichaam terug naar de hersenen en lokken weer allerlei waarnemingen en reacties uit. Het bloed brengt niet alleen zuurstof naar de hersenen maar ook talloze stoffen die chemische reacties teweegbrengen in de hersencellen. Het “brein” lijkt mij dan ook niet los te denken van dit geheel, het gaat een nauwkeurig samenwerkende eenheid. En de bovengeciteerde uitspraak van Swaab doet mij meer denken aan de afschrikwekkende aliens uit bijvoorbeeld de film “Independance day”, waarvan er één gevangen wordt en diepgaand onderzocht. Wat blijkt, er zit een lelijk klein embryoachtig mormeltje in dat het hele machtige en afschrikwekkende monster stuurt; fysiek tot vrijwel niets in staat maar met grote telepathische kracht. Dat hele grote monsterlijke wezen dient er alleen voor om het kleine intelligente wezentje te dienen en van alles wat benodigd is te voorzien. Ach, zo zal Swaab het ook niet bedoeld hebben, en ik moet maar eens gauw de kans krijgen om zijn boek te lezen.

  • M. van Leeuwen-Groznik

    , SCHEEMDA

    Is het niet juist de lijn te volgen die de evolutiebioloog Richard Dawkins heeft aangegeven in zijn beroemde boek "The Selfish Gene" van 1976 waarin wij dan ons brein beschouwen als de regel-unit van de overlevingsmachine 'mens' die zich zo presentee...rt als resultaat van zijn aanwezige genenpakket.

  • P. van Eijsden

    , Amsterdam

    Ik wil ik mij graag mengen in de discussie over de vraag: “Zijn wij meer dan ons brein?”. Mijn antwoord op deze vraag spiegelt het antwoord van professor Swaab en is een volmondig “nee”, waarvoor alle argumenten ook al door Professor Swaab zijn gegev...en. Ik wil echter een stap verder gaan dan professor Swaab door te zeggen: “Ons brein is meer dan onszelf.”

    Ik kwam voor het eerst op dit idee toen ik bij mijn oma op bezoek was enige weken na het overlijden van mijn opa. Mijn oma was 61 jaar met hem getrouwd geweest en had het moeilijk met het alleen zijn. Ze vertelde dat ze hem soms nog hoorde spreken en zijn stok soms hoorde op de gang. “Zo levendig, dat ik toch ga kijken of hij er is, terwijl ik weet dat het niet kan”. Ik vermoed dat mijn oma leed aan een fantoomopa. Haar brein is in al die jaren met mijn opa zo ingesteld op het ontvangen van impulsen die van zijn lichaam afkomstig zijn, dat zij daar een deel van háár cerebrale cortex voor heeft gereserveerd. Nu mijn opa is weggevallen, valt ook de regulatie van dit klompje cellen weg en gaan zij onwillekeurig vuren, wat een levendige hallucinatie tot gevolg heeft, vergelijkbaar met het fenomeen van een fantoomledemaat. De conclusie zou dus kunnen zijn dat het lichaam van mijn opa, en daarmee bedoel ik dus ook zijn geest, deels gerepresenteerd zijn in de hersenen van mijn oma. Misschien mag je dus zelfs zeggen dat mijn opa op meer dan spreekwoordelijke wijze voortleeft in de hersenen van mijn oma. Wij weten echter van andere fantoomfenomenen dat zij over het algemeen een kort leven beschoren zijn. Ongebruikte hersencellen worden ingezet voor andere en nieuwe processen. Nu vijf jaar later, heeft mijn oma geen hallucinaties meer, maar leeft mijn opa wel voort in haar herinneringen. (die overigens ook in haar hoofd zitten, maar op een andere wijze).

    Het neurowetenschappelijke substraat van zo’n fantoompartner ligt mogelijk in de vrij recent ontdekte spiegelneuronen. Dit zijn neuronen in de premotore en parietale cortex die vuren bij het uitvoeren van een handeling, maar ook bij het waarnemen van diezelfde handeling uitgevoerd door iemand anders. Zij hebben waarschijnlijk een functie bij het aanleren van nieuwe kunstjes, maar ook bij empathie en sociaal inzicht. Zij zorgen er dus voor dat ons brein meer is dan alleen onszelf.

  • J.C. van der Molen

    , AMERSFOORT

    Het is opvallend hoe dicht de visie van prof. Schwaab aankomt tegen de traditionele christelijke leer dat een mens `in zonde wordt ontvangen en geboren` en nooit in staat zal zijn om zelf een wezenlijke keer te brengen in zijn zondige zielleroerselen... om daar zijn redding mee te bewerken. Voor deze bekering is Goddelijk ingrijpen nodig. Zou dit traditionele geloof nu dan toch enige wetenschappelijke steun hebben gekregen?

  • G.M. Woerlee

    , LEIDEN

    Wat Dick Swaab vertelt in zijn boek spreekt mij enorm aan als scepticus. Zijn ideeën over subtiele intrauterine teratogene veranderingen van hersenstructuur en chaotisch determinisme vinden gewillige oren bij mij. Toch, voor mij, faalt het centrale t...hesis in zijn boek – dat wij zijn wat onze hersenen zijn.

    Goed uitgevoerde enquêtes in meerdere landen tonen aan dat ongeveer 70% van alle mensen geloven in een onzichtbare, onsterfelijke en onstoffelijke ziel die elke emotie, gedachte en beweging van het lichaam aanstuurt. Sceptische materialisten zijn duidelijk een minderheidssekte!

    Vergelijk het lichaam en ziel met een op afstand bestuurd vliegtuig, waarop een centraal computer die de opdrachten van de bestuurder verwerkt, interpreteert en tot uitvoer brengt, zowel as informatie van sensoren voor video, geluid, beweging, positie en snelheid verwerkt en door naar de bestuurder seint. Afwijkingen en programmeer problemen op het bordcomputer zorgen ervoor dat het aansturen van het vliegtuig niet geheel verloopt zoals door de bestuurder gewenst. Zo een model is rechtstreeks toepasbaar op het besturen van de hersenen door een onstoffelijke ziel, waar nu de hersenen de bordcomputer is.

    Het bewijs aangevoerd in “Wij zijn ons brein” is verklaarbaar met beide modellen. Dus claimen de dualisten onder ons terecht dat het dualistische model is even zo goed als dat van de materialisten zoals van Dick Swaab en ondergetekende. Sterker nog, dualisten voeren uittredingen en bijna-dood ervaringen aan als sluitende bewijzen van het dualistische model. Jammer dat dit boek dit uitgeputte en simplistische dualistische model niet weg heeft kunnen schoffelen.

    Groet,

    Gerry Woerlee, Leiden

  • J.W.C. de Ridder

    , AMSTERDAM

    Terloops staat er: "behoudens dan het feit dat het brein ontvankelijk is voor placebo's" Heel interessant, dat zou betekenen dat je met verwachtingen, opgeroepen met de juiste beelden en woorden, via het brein je lichaam en leven kunt (bij)-sturen. E...en oceaan van leuke onderzoeken voor je opvolgers.
    Dank voor alle mooie onderzoek en scherpe formuleringen.
    Jankees de Ridder

  • P.L.P. Brand

    , ZWOLLE

    Swaab heeft recht van spreken, na zijn originele, baanbrekende en uitvoerige onderzoek. Dat onderzoek toont volgens de gebruikelijke maatstaven dat ons gedrag in belangrijke mate bepaald wordt door erfelijke factoren en invloeden tijdens zwangerschap... en het vroege leven. Allemaal robuust, reproduceerbaar en statistisch significant aangetoond.
    Maar toch. Statistiek is vooral geschikt om verschillen tussen groepen personen aan te tonen. Gemiddelden tussen twee groepen verschillen significant,en dus is de factor die de twee groepen onderscheidt van belang. Klopt. Maar dat geldt voor GEMIDDELDEN, maar niet voor ieder invididu. Ook als het gemiddelde statistisch significant verschilt is er vaak grote overlap tussen twee groepen. Mannen zijn gemiddeld langer dan vrouwen; toch kennen we allemaal in onze omgeving wel een stel waar de vrouw langer is dan de man. Dat geldt ook voor de factoren die Swaab in zijn onderzoek heeft gevonden. Dus om uit een statistisch significant verschil in hersenontwikkeling (en het gedrag) tussen twee groepen af te leiden dat die factor de hersenontwikkeling en het gedrag bepaalt is een onjuiste extrapolatie, die geen rekening houdt met de overlap tussen groepen.
    Mensen hebben dus wel degelijk een keuze als het om hun gedrag gaat. Voor degenen met de "factoren van Swaab" zal het moeilijker zijn om hun gedrag aan te passen dan voor degenen zonder die factoren. Maar dat het kan bewijzen de uitzonderingen op de regel, de uitbijters in de frequentie-verdeling.
    Geen reden voor nihilisme dus. Wij zijn ons brein, en wij zijn dus ook onze keuzes. Tenslotte komen die ook uit ons brein. Heeft Swaab toch weer gelijk.

  • R.B. Wetzels

    , MAASBOMMEL

  • E.E.O. Hagebeuk

    , HILVERSUM

    Het brein is een kameleon;
    Ondanks dat het handelen van de mens voor een groot gedeelte genetisch bepaalt is, is de mens ook in staat zich aan te passen aan het leven. Immers niet elk kind, waarvan de ouders alcoholist was, wordt zelf ook een alcoho...list (ook al is die kans vergroot). Ook bij jonge kinderen (< 2 jaar) zijn de hersenen voor een deel nog plastisch en kunnen ze de schade van een perinatale beroerte (deels)opvangen.
    Dus ik pleit ervoor, ondanks de nature and nurture invloeden,ook nog te geloven in het aanpassings vermogen van de mens/ het brein, ook al zal dat niet voor iederen gelden. Een Kameleon is immers ook een zeldzaam dier.

  • P. Vonk

    , AMSTERDAM

    Is het Brein de baas? Ons collectief bewustzijn, noem het "tijdgeest" heeft (helaas) een grote invloed op het brein, en daarmee op ons "zijn" hetgeen zich uit in hoe we ons voelen en in ons gedrag. Tegen deze "geest" kan men zich slechts wapenen door... educatie. Daarom is onderwijs ook zo erg belangrijk voor ons allemaal.

  • J.A. Dekker

    , HOUTEN

    Het is goed te volgen dat ‘wij’ ons brein ‘zijn’. Daaruit volgt echter nog niet dat alleen de foetus nog wat vrije wil zou hebben. Een mens heeft geen invloed op omstandigheden voor zijn geboorte en ook geen invloed op in wat voor nest hij opgroeit. ...Wanneer je van de ‘vrije wil’ een heel beladen begrip maakt, dan heeft alleen god vrije wil: want van een god wordt aangenomen dat hij almachtig is en daarmee alles kan beïnvloeden. Dit soort vrije wil is niet iets waar de mensen iets aan hebben. Mensen hebben geworpen vrijheid en kunnen in gegeven omstandigheden tussen alternatieven kiezen. Niet waar mensen vrijwillig voor kiezen is onhoudbaar maar de manier waarop Swaab het woord ‘vrije wil’ gebruikt. Juist daarom kunnen individuele mensen door vrijwillig te kiezen voor een bepaald gedrag (roken, autorijden, bergbeklimmen, comazuipen) een doorslaggevende invloed hebben op hun levensduur (en heeft preventie zin).

  • J.M.J. Sporken

    , NIJMEGEN

    Zowel uit dit helder artikel als uit het prima radioverslag op 2 oktober 2010 blijkt maar: "het brein is ons domein". Het boek is een "must" op mijn boekenplank

  • A. Fintelman

    , ZEIST

    Mijn brein wil het boek wel lezen, maar mijn psyche protesteert...

  • J.C. Koetsier

    , AERDENHOUT

    Beste Dick, uiteraard heb ik ook jouw nieuwste boek aangeschaft. Ik geniet nog steeds van jouw heldere stijl, in herinnering aan onze gemeenschappelijke activiteiten bij de oprichting van de Hersenbank en in de medische adviesraad van de MS-Stichting.... Het ga jou goed. Johan

  • A.M.J.C. Quiel-Koopman

    , AMSTERDAM

    in de laatste fase van ons leven bepaalt onze levenslust, strijd/allerlei neurofysiologische processen, of we het langer of korter vol houden...veel meer dan de pillen van de dokter....ook dat is onze wil en zo hebben we wel degelijk invloed op ons l...even en is er dus zoiets als persoonlijke invloed op leven.

  • R.M.V. van Cauter

    , VEGHEL

    Ja, Ons brein is uniek. Van zelfreflectie(cognitief)tot atrofie
    (a-cognitief)

  • H.E. Fokke

    , AMSTERDAM

    Ik ben een fan van Dick Swaab, omdat zijn wetenschappelijke houding mij aanspreekt en omdat hij zelfstandig nadenkt en geen modieuze trend volgt. Maar ik sta kritisch tegenover zijn determinisme. Daar zou ik graag eens met hem over van gedachten wiss...elen. Ik doe hier vast een voorzet.
    (1) Een uniek kenmerk van onze hersenen is dat we kunnen denken over ons denken terwijl we tegelijkertijd daar ook weer over kunnen nadenken. Ons hersenen kunnen leren, plannen maken, beslissingen en ons gedrag bijsturen. Dat blijft vaak niet makkelijk te zijn, maar het is wel mogelijk.
    (2) Het verleden ligt vast, daar is niets aan te veranderen. De toekomst ligt open. Tussen beide ligt het heden, het hier en nu. In dat hier en nu kunnen wij (onze hersenen) beslissingen nemen, zoals simpele als het schrijven van dit stukje, maar ook ingewikkelde, zoals het doorzetten van een bepaalde onderzoekslijn waarin je ondanks tegenslagen (pijnlijke ervaringen) toch perspectief en toekomst blijft zien. De vrijheid een beslissing te kunnen nemen, maakt onze hersenen uniek. Denken over denken terwijl je denkt.
    Erik Fokke, Amsterdam

  • J.A. Swinkels

    , AMSTERDAM ZUIDOOST

    De kern van de gedachte van Swaab begrijp ik. We worden met ons genen boek geboren, het ene boek is dik het andere dun, en al vanaf de conceptie wordt er via de epigenetica in dat boek geschreven. Dunne boeken zijn snel vol, bij andere is meer ruimt...e om in te schrijven. De kern vraag is of de basis tekst (het dunne of dikke boek) veranderd kan worden. Volgens Damasio wel. De hardware kan, binnen grenzen veranderen. De context is daar wezenlijk in. Veel vroege stress kan het affectregulatie systeem binnen de genetische grenzen veranderen. Genen kunnen aan en uit gezet worden. Natuurlijk is het genenboek eral maar de context maakt mede uit hoe dat boek er uiteindelijk gaat uitzien. Alles is materie maar materie is niet alles

  • C.Th. van de Bunt

    , 'S-GRAVENHAGE

    Beste Dick,

    Je zegt dat je iedere kerk, moskee, tempel en sjoel binnenloopt. Maar ze (de bewoners van die huizen) moeten jou de ruimte laten je eigen leven te leven.

    Helemaal mee eens. Nu vraag ik je: waar moeten ze die ruimte vandaan halen? De ges...chiedenisboeken vertellen ons hoe moeilijk dat is. Je spreekt, in een ander verband, van neuropornografie. Mooi woord!

    Ik heb een vraag. Zou het bewustzijn die ruimte kunnen zijn? En zou het bewustzijn die ruimte ook willen geven, als het bewustzijn zich maar bewust was van zichzelf?

    Hier ligt naar mijn mening nog een groot onderzoeksterrein braak.

    Met dank voor je werk op het gebied van de neurowetenschap,

    vriendelijke groet,

    Kees van de Bunt

  • J.J.H. van Gestel

    , HEEZE

    Niet bepaald eens met Prof. Swaab.
    Het brein is niet geevolueerd tot wat het is om mee te kunnen begrijpen, maar om te kunnen overleven.
    Dat het om te overleven nodig is om bepaalde dingen te begrijpen, wil niet zeggen dat alles met dat brein begr...ijpbaar is of zal worden. Voorzover niet noodzakelijk voor onze overleving zal ons brein ons in de steek laten. Gevolg is dat we een aantal dingen absoluut niet kunnen begrijpen (of zo u wil doorgronden, ervaren) en waarschijnlijk ook nooit zullen begrijpen.
    Ons brein is onze rijkdom, maar ook per definitie onze beperking.
    Om met collega Keizer te spreken: Een boom kan niet begrijpen wat het is om te zien. Een boom heeft dat niet nodig en daarmee valt het buiten de belevingswereld en wordt het onbegrijpelijk. maar naar wij weten niet onbestaanbaar.
    Iets wat wij niet kunnen bedenken kan nog wel bestaan.

  • A.A. van Rijn

    , NIEUW-VENNEP

  • J.M. Keppel Hesselink

    , Bosch en Duin

    Natuurlijk zijn wij niet meer dan ons brein ons mogelijk maakt. Wat voor 'meer' zouden we dan kunnen zijn? De geest zweeft al geruime tijd niet meer over de wateren, en de echte Zenmeester weet dat de essentie te vinden is in wat er IS. Vrij simpel e...n overzichtelijk. Geen vage spiritualiteit dus. En de essentie is dus niet in wat er zou kunnen zijn, of waar we behoefte aan hebben.

    Nu is de mens als homo symbolicus ook genetisch geprogrammeerd om zinvolle en betekenisvolle samenhangen te zien in de chaos om ons heen. Dat we door patroon herkenning die samenhang en zin van de wereld dan ook ervaren, hangt samen met de structuur van ons eigen neuronale netwerk en zegt weinig over de waargenomen natuur en wereld om ons heen.

    Denk maar eens na over hoe een teek de wereld ervaart: als vibratie (er loopt een gastheer onder mijn tak), als temperatuur (het is een warmbloedige gastheer) en als geur (boterzuur in de lucht, aha nu laat ik mij vallen). Zo ervaart en structureert de teek haar wereld. Voor haar geen zin of betekenis anders dan 'hier moet ik nu mij laten vallen'.

    Het eindeloze gevecht van de voorstanders van alternatieve geneeskunde om aan te tonen dat er 'meer' is, een soort vormgevend veld dat intentie draagt van de genezing, kan dan ook gezien worden als een uitvloeisel van de programmering van ons eigen brein. We willen namelijk graag betekenissen zien, en door onze culturele imprenting moeten die betekenissen ook indrukwekkend zijn, en een relatie hebben met het hogere.

    Accepteren dat de geest in de materie huist en niet over de wateren zweeft is ook voor de 21ste eeuwse homo symbolicus een 'von Münchhausen' opdracht. Het onszelf optrekken uit het moeras aan onze eigen haren blijft onmogelijk. Vandaar dat Schwaab gelijk heeft.

  • A. Bos

    , AMSTERDAM

    Wat vindt Swaabs brein ervan dat mijn brein het niet met hem eens is? Is mijn brein minder goed? Wie zegt dat? Swaabs brein? En moet mijn brein zich daar iets van aantrekken? Dat kan mijn brein volgens Swaab eigenlijk niet meer. Dan is zijn boodschap... dus aan dovemans brein gericht.

  • J.H.C. Voormolen

    , OEGSTGEEST

    Deze denkwijze van collega Swaab spreekt mij als neurochirurg erg aan. Ook de wijze waarop hij aangeeft hoe beperkt onze kennis eigenlijk is als je bijvoorbeeld kijkt naar het bewustzijn. Veel politici maken het veranderen van mensen impliciet onderd...eel van hun beleid, terwijl je de mens als gegeven moet zien en aanpassing aan die mens het beleid zou moeten bepalen. Een volgroeid mens -inderdaad liever 20 dan 16 jaar- verander je niet. Belnagrijk blijft natuurlijk wel een goede diagnose: komt dit gedrag voort uit zijn wezen -zeg maar brein- of is het een gevolg van gebrek aan informatie van een in principe goed werkend brein die anders zou reageren als voldoende informatie aanwezig zou zijn geweest. Intelligente mensen zijn beter in het vaststellen of informatie voldoende en betrouwbaar is. Zo kun je nog heel ver door redeneren. Ik beperk mij.

  • P.J. Slootweg

    , BENNEKOM

    Swaabs uitgangspunt dat de maakbaarheid van onze hersenen ‘een onjuist concept’ is, lijkt me enigszins strijdig met de elders in het zeer lezenswaardige interview door hem geuite gedachte dat ideeën worden vastgelegd in hersencircuits. Wordt het brei...n daardoor dan niet "omgebouwd"?

  • R.T. van Uum

    , UTRECHT

    Geschiedenis leert dat elk indrukwekkend en complex rijk, geregeerd door één dictator, vroeg of laat genadeloos ten onder gaat. Waarom zou iets dat zo indrukwekkend en complex als ons lichaam is, dan kunnen worden bestuurd door alleen het brein?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.