De wet overtreden? ‘Het mag nu van de minister’
Kuipers staat medicatie voorschrijven toe aan patiënten die je nooit hebt gezien
4 reacties
Online geneesmiddelen voorschrijven zonder dat de voorschrijvend arts de patiënt óóit heeft ontmoet. Van minister Ernst Kuipers mag dat voortaan. Goed nieuws voor patiënten, zeggen voorstanders, maar critici waarschuwen voor onlinevoorschrijfpoli’s met als motto: u vraagt, wij draaien.
De Geneesmiddelenwet is onverbiddelijk. Een arts of een verpleegkundig specialist met voorschrijfbevoegdheid mag géén medicatie voorschrijven als hij of zij de patiënt nooit persoonlijk heeft ontmoet, niet kent of de medicatiehistorie niet beschikbaar heeft.
Desondanks stond de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) online voorschrijven in deze situaties oogluikend toe tijdens de coronapandemie. Nood breekt immers wet. Maar met het wegebben van de laatste besmettingsgolf, meldde de IGJ dat ze vanaf 1 juni 2022 weer als vanouds gaat handhaven.
Idioot
Dit tot ergernis van chirurg Marlies Schijven, Amsterdam UMC. Zij postte destijds op LinkedIn: ‘Idioot. Echt. Nou hébben we eindelijk voor elkaar dat patiënten die dat willen, kunnen videobellen met het ziekenhuis – ook als ze er nog nooit geweest zijn – moeten ze alsnóg weer langskomen als ik ze medicijnen wil voorschrijven.’ En zij was niet de enige arts die aan de bel trok. De Artseninfolijn van de KNMG kreeg vragen van artsen ‘die zich voor problemen gesteld zagen nu deze regeling werd gestopt’.
Onlangs kwam minister Ernst Kuipers deze artsen tegemoet. Vanaf 11 april gedoogt de IGJ online voorschrijven weer, onder iets andere voorwaarden dan volgens de oude gedoogmaatregel. Schijven reageerde via LinkedIn meteen enthousiast: ‘De wet overtreden! Het mag nu! Want soms is dat in de zorg gewoon beter, c.q. is het echt nodig de zorg met minder regeltjes een beetje beter en toegankelijker te maken.’
Gedoogperiode
De beleidsregel – ‘Voorschrijven via internet’ – die de gedoogconstructie mogelijk maakt, geldt voor ‘alle vormen van communicatie via internet’, aldus de publicatie ervan in de Staatscourant. In een persbericht zegt Kuipers: ‘Het is niet meer van deze tijd dat een patiënt per se fysiek contact moet hebben gehad met zijn voorschrijver.’ Volgens hem liet de coronapandemie zien dat internetcontact kan volstaan. Hierbij baseert de minister zich onder andere op informatie van de IGJ. Die liet weten geen ‘meldingen over problemen met het voorschrijven via internet’ te hebben ontvangen tijdens de gedoogperiode.
Wel stelt Kuipers in de beleidsregel twee voorwaarden. Allereerst gaat het alleen om geneesmiddelen die de arts kan voorschrijven zonder dat een fysiek consult of onderzoek nodig is. Daarnaast moet de voorschrijvend arts beschikken over de actuele medicatiehistorie en die raadplegen.
Zuurremmer
‘Het is prettig als je medicatie waar je goed bekend mee bent en waarvoor je de patiënt niet hoeft te onderzoeken, via een videoconsult mag voorschrijven’, licht Schijven telefonisch haar LinkedIn-posts toe. ‘Het was een oude achterhaalde regel, alleen bestond die nog. Met mijn post heb ik een slinger gegeven aan iets dat volledig uitlegbaar is – en wat in praktijk al werd gedaan – maar niet mocht. De vorm waarin je contact hebt met de patiënt, maakt voor veel medicatie niet uit. Als chirurg, met als aandachtsgebied onder andere reflux en achalasie, schrijf ik meestal een zuurremmer of andere medicatie van die orde voor. Bij een patiënt die voor me in de spreekkamer zit, knijp ik niet opeens wel in dat buikje.’
De twee voorwaarden die de minister stelt, vindt Schijven terecht, meer zijn er wat haar betreft niet nodig. ‘Ik moet als dokter inschatten of ik verantwoord voorschrijf, en dat valt niet helemaal in regeltjes te vangen. Daar hoort wel bij dat het dossier op orde is en dat je als dokter de voorgeschiedenis en de medicatiegeschiedenis kent. Het verhoudt zich ook tot de ingreep die je doet. Voor mij als chirurg is dat weer anders dan voor een internist of psychiater, het blijft maatwerk. Maar waar het om draait is: is het uitlegbaar wat je doet en is het goed zorgverlenerschap?’
‘Het was een oude achterhaalde regel’
Absoluut verbod
Uit de Kamerstukken over de modernisering van de Geneesmiddelenwet (2007) blijkt dat de drempel voor het voorschrijven via internet met opzet hoog is gehouden. Zo vreesde oud-minister Hans Hoogervorst onder meer voor het voorschrijven van medicijnen – zoals opiaten – aan onbekenden via internetapotheken en gaf hij aan dat bij internet-voorschrijven de identiteit van de patiënt niet altijd gecontroleerd kan worden. Ook gaf de IGJ toen wél aan enkele keren te hebben moeten optreden tegen artsen die online voorschreven.
Sinds die tijd is veel veranderd op het gebied van digitale zorg. Zo is videobellen inmiddels gemeengoed geworden. Daarom is een aanpassing van de wet nodig, aldus Kuipers. ‘De afgelopen jaren heeft de digitalisering en modernisering in de zorg een vlucht genomen. Het absolute verbod uit artikel 67 van de wet strookt daardoor niet meer met de praktijk en met wat onder goede zorg wordt verstaan.’
Meerderheid integer
Het valt Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM), op dat positieve reacties op de gedoogmaatregel vooral gaan over het online voorschrijven van medicatie bínnen een bestáánde behandelrelatie. ‘Dat is niet waar deze beleidsregel over gaat. Die gaat over contact met patiënten die je nog nooit gezien hebt en van wie je geacht wordt een goed beeld te kunnen vormen.’ Dat kan nu zélfs na alleen een chatconsult. Volgens de nieuwe beleidsregel kan het internetcontact namelijk verlopen via video, audio (bellen) óf tekstberichten.
‘Dit is een prima systeem als je volledig kunt vertrouwen op integere artsen, patiënten en organisaties. Gelukkig is de overgrote meerderheid integer, maar een deel is dat niet.’
Verdienmodel
De IVM-directeur maakt zich zorgen over patiënten die online shoppen om populaire geneesmiddelen in handen te krijgen en bedrijfjes die puur vanuit financieel gewin in die behoefte voorzien. ‘Als je online mag voorschrijven aan onbekenden en je weet dat er niet op gehandhaafd gaat worden, dan kun je er donder op zeggen dat er meer shoppers komen voor populaire medicatie waarvoor mensen liever niet naar een arts gaan of die de arts niet wil voorschrijven.’
Hij merkt dat het aantal organisaties dat online recepten aanbiedt stijgt – hoewel harde cijfers hierover ontbreken – en hij verwacht dat ruimere regelgeving deze trend zal versterken. Als voorbeeld noemt hij organisaties die online patiënten helpen om met roken te stoppen en waar artsen recepten voorschrijven aan patiënten die ze niet kennen en die hooguit ‘online een paar vragenlijsten invullen’. Een andere ontwikkeling is de obesitasmedicatie. ‘Werkelijk de ene website na de andere komt in de lucht. In de afgelopen maand hebben we er al zo’n elf geteld. Die verleiden mensen om recepten voor populaire obesitasmedicijnen te vragen. Daar zit wel degelijk een verdienmodel achter’.
Strikte randvoorwaarden
De minister heeft aangegeven aan een wetsvoorstel te werken waarin voorschrijven via internet wordt verankerd. Zo’n proces duurt jaren, want dat verloopt via de Eerste en Tweede Kamer. Tot de wet is aangepast, geldt de gedoogmaatregel. Welke voorwaarden uiteindelijk in de wet komen te staan, besluit de minister in overleg met verschillende beroepsorganisaties, zoals de KNMG. Hoewel Coolen van Brakel de komende modernisering van de Geneesmiddelenwet toejuicht, pleit hij wel voor duidelijke randvoorwaarden die zo geformuleerd zijn dat de inspectie er daadwerkelijk op kan handhaven.
Is een wetswijziging onnodig?
De Geneesmiddelenwet blinkt op dit punt niet uit in duidelijkheid, zegt gezondheidsjurist Marie-Hélène Schutjens, specialist in farmaceutisch recht. Zo staat in artikel 67 van de Geneesmiddelenwet: ‘Het is een ieder verboden via internet geneesmiddelen voor te schrijven aan personen die de voorschrijver nog nooit persoonlijk heeft ontmoet, of die de voorschrijver niet kent of van wie de voorschrijver de medicatiehistorie niet beschikbaar heeft’. Het woord ‘of’ suggereert dat slechts aan één van deze drie criteria hoeft te worden voldaan. Dat maakt de gedoogmaatregel en wetswijziging overbodig, reageren enkele critici online. Bovendien staat er ‘persoonlijk heeft ontmoet’, maar nergens staat dat de arts en patiënt zich hierbij in dezelfde fysieke ruimte moeten bevinden. Dat staat alleen in de KNMG-richtlijn ‘Omgaan met medische gegevens’.
Schutjens, die de totstandkoming van de Geneesmiddelwet destijds volgde, wijst erop dat artikel 67 pas aan het eind van de behandeling van het wetsontwerp door middel van een amendement is toegevoegd. Uit de toelichting op dit amendement blijkt echter dat de indieners ervan het onwenselijk vonden dat artsen via internet geneesmiddelen voorschrijven aan patiënten die zij niet kennen, die zij nog nooit hebben gezien én waarvan zij ook geen medische geschiedenis tot hun beschikking hebben. Dit zijn dus kennelijk cumulatieve vereisen.
En hoewel inderdaad niet letterlijk in de wet staat dat ‘persoonlijk ontmoeten’ inhoudt dat de arts en patiënt zich hierbij in dezelfde fysieke ruimte moeten bevinden, is dat volgens Schutjens wel een logische interpretatie in de context van de totstandkoming ervan. ‘Toen bestonden mogelijkheden om elkaar via internet te ontmoeten, zoals nu via Teams of Zoom, nog nauwelijks, althans werden zelden ingezet voor contact tussen arts en patiënt.’ Internet-voorschrijven verwees toen dus vooral naar e-mail of contact via websites. ‘Ik zou het raar vinden als ik zeg: “ik heb iemand persoonlijk ontmoet”, en dat dan blijkt dat ik diegene nooit “live” heb gezien.’
auteur
Eva Kneepkens
contact
e.kneepkens@medischcontact.nl
@medischcontact
Lees ook:
C.F.M. Bocken
MD, Beek
Gezondheidszorg is geen computerspelletje en moet dit ook niet worden. Een dd, diagnose en therapie bereik je door te luisteren naar een patiënt, fysiek te onderzoeken door middel van goed te kijken, voelen, desnoods ruiken en proeven en dat gecombin...eerd met hopelijk een goed stel hersens van de dokter. Hierin “u vraagt wij draaien” geen plaats. Het pleidooi van collega Schijven en de beslissing van minister Kuipers introduceren een opening voor het voorschrijven van medicatie (altijd nog vergiften!) door kwaadwillende commerciële partijen en incompetenten. En helaas moet ik me in deze wereld al meer dan genoeg met die laatsten omgeven.
J.K. Bruins
Huisarts, Appelscha
De internetvoorschrijver beheert natuurlijk ook de herhalingen van de voorgeschreven medicatie, bewaakt interacties en bijwerkingen en is altijd laagdrempelig beschikbaar voor overleg met de apotheek
O. Lopes Cardozo
rustend oogarts
De reactie van Coll Schijven betreft patiënten die ze kent en die voor verdere medicatie via internet bediend worden, maar binnen een bestaande behandelrelatie. Daarbuiten zou het wat mij betreft verboden moeten blijven. Het is onwenselijk dat er beh...andelrelaties gaan ontstaan buiten de huisarts om. Tevens valt dan de hele medicatiebewaking weg, wat het beroep van de apotheker verder uitholt. Nu staat de poort wijd open voor allerhande dure en mogelijk onnodige medicatie. De kosten zullen dus ook toenemen. Hoe is de vergoeding geregeld? Van wiens budget gaat dit af?
Dit is een duidelijk ondoordacht besluit van onze minister.
E. Hajdarbegovic
algemeen betweter, Rotterdam
Helemaal niet moeilijk om deze regeling te fixen. Valt misschien zelfs binnen bestaande wetgeving.
Extra paragraafje: iedere zorgaanbieder die online recepten uitschrijft moet net zo laagdrempelig live consulten kunnen bieden. Ter vervanging of te...r opvang van de complicaties.