De vechtscheiding is een mijnenveld voor huisartsen

Ook aan de huisartsenpraktijk gaat deze strijd niet ongemerkt voorbij. Het verlenen van goede zorg aan een minderjarige wiens ouders zijn verwikkeld in een vechtscheiding, is vaak spitsroeden lopen. Regelmatig leidt onduidelijkheid over de toestemming, het gezag of de informatie-uitwisseling tot ‘gedoe’ in de spreekkamer of zelfs tot een (tucht)klacht. Stel bijvoorbeeld dat maar één van de ouders met het kind op uw spreekuur verschijnt. Weet u wanneer u toestemming nodig heeft van de andere ouder voor een beoogde verrichting? En hoe gaat u om met ‘de ouder op afstand’ die van elk consult een verslag wil? Of met een ouder die zich beklaagt over het gedrag van de ex-partner en u om een geneeskundige verklaring vraagt die kan worden gebruikt in een rechtszaak over de omgangsregeling of de voogdij? Of u krijgt een telefoontje van een medewerker van Veilig Thuis die wil weten hoe u denkt over de gezinssituatie van een kind?

Onzorgvuldigheden

Tussen 2011 en 2021 hebben de medische tuchtcolleges ongeveer 75 keer een uitspraak gedaan over een huisarts die onzorgvuldig zou zijn geweest bij de behandeling van een minderjarig kind met vechtscheidende ouders. In 55 procent van deze zaken werd de klacht gegrond verklaard en meestal werd dan een maatregel opgelegd. Een opmerkelijk percentage, want slechts 12 procent van de bij medische tuchtcolleges ingediende klachten wordt gegrond verklaard. In het merendeel van deze zaken waren er onzorgvuldigheden bij het uitwisselen van informatie met diverse partijen, vaak in combinatie met, of veroorzaakt door, onduidelijkheid over de positie van de jongere in de geneeskundige behandelovereenkomst, het (ouderlijk) gezag en/of het toestemmingsvereiste.

Ik onderzocht voor een huisartsenpraktijk in Midden-Nederland hoe je als huisarts het best kunt omgaan met die vechtscheidingsperikelen. Een belangrijke bevinding is dat veel huisartsen onvoldoende op de hoogte zijn van de wet- en regelgeving en de richtlijnen die van belang zijn bij het behandelen van een minderjarige. Omdat deze kennis door de KNMG in diverse documenten is gepubliceerd, veronderstellen de tuchtcolleges deze als bekend. Een eerste vereiste om de valkuilen rond een vechtscheiding te overleven is dan ook dat u de inhoud van deze richtlijnen kent.

Goed overzicht

De KNMG-wegwijzer Toestemming en behandeling van minderjarigen geeft een goed overzicht van alle juridische haken en ogen bij de behandeling van minderjarigen. Hierin wordt uitgelegd wie er beslist over de behandeling van een minderjarig kind, hoe het gezag geregeld is, met wie en wanneer er informatie mag worden uitgewisseld en van wie toestemming nodig is voor een behandeling. Deze regels hebben betrekking op de ‘normale gezinssituatie’. Maar hoe heftiger de strijd tussen de ouders is, hoe belangrijker het is dat een arts zelf actief onderzoek doet naar de gezagssituatie en informeert naar toestemming voor een verrichting bij de afwezige ouder.

Welke informatie gedeeld mag worden, met wie en op welke termijn vindt u in de KNMG-richtlijn ‘Omgaan met medische gegevens’. Veruit het belangrijkste punt uit deze richtlijn is dat er geen geneeskundige verklaring ten gunste van de eigen patiënt wordt afgegeven. Juist rond een vechtscheiding gaat dit regelmatig mis. Met de beste bedoelingen geven huisartsen verklaringen af die worden ingebracht in een rechtszaak rondom de voogdij en de omgangsregeling. In tuchtzaken leidt dit altijd tot een maatregel.

Hoe gaat u om met ‘de ouder op afstand’ die van elk consult een verslag wil?

Verwijtbaar

Ten slotte is de Meldcode Kindermishandeling en huiselijk geweld van belang. Bij vechtscheidingen komt het geregeld voor dat een kind dermate in de knel komt dat een instantie als Veilig Thuis en/of de Raad voor de Kinderbescherming wordt ingeschakeld. Als u als huisarts een melding bij Veilig Thuis doet, is het stappenplan van de KNMG-meldcode ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’ een goede leidraad (zie kader). Bij een klacht toetsen de tuchtcolleges aan dit stappenplan. Als alle stappen zorgvuldig zijn gevolgd, worden de ingediende klachten altijd ongegrond verklaard. Vaak wordt echter de derde stap van de meldcode, het overleg met de betrokkenen, achterwege gelaten of wordt er helemaal niet volgens de meldcode gewerkt. Het tuchtcollege acht dit in alle gevallen verwijtbaar.

Ook een informatieverzoek vanuit de instanties levert vaker problemen op. Al in 2012 oordeelde het Regionaal Tuchtcollege in Den Haag dat een informatieverzoek van het AMK of de Raad voor de Kinderbescherming geen vrijbrief is om informatie te verstrekken en deze lijn wordt nog steeds gevolgd. Van belang is dat u zorgvuldig afweegt of u als huisarts wel degene bent die de gevraagde informatie moet verstrekken. Als dit het geval is, moet u die informatie zo beperkt mogelijk houden en moet u maximaal proberen om bij alle betrokkenen toestemming te krijgen voor het afgeven van de informatie.

Investeer in een goede relatie met beide gezagdragende ouders

Geen garantie

Helaas is kennis van al deze regels nog geen garantie dat u geen juridische problemen zult tegenkomen. Een vechtscheiding is een complexe situatie. Meestal speelt er meer dan één ding, zijn er meerdere belangen in het geding en er is bijna nooit één juist antwoord in een bepaalde situatie. Soms is ook het blindelings volgen van regels en protocollen niet gewenst. Alle stappen en beslissingen moeten in zo’n casus grondig worden beargumenteerd en gedocumenteerd. Blijkt dan achteraf dat de genomen beslissing niet de juiste was, dan is aan de hand van het medisch dossier de motivatie hierachter eenvoudig te achterhalen en dat zal, doorgaans, leiden tot een gunstiger verloop van een klachtenprocedure.

Daarnaast is een vechtscheiding ook nog eens een explosieve situatie waarin je als arts snel wordt meegezogen. Door met beide gezagdragende ouders in contact te blijven, uit te leggen hoe er in de praktijk wordt gewerkt en te stellen dat de zorg voor het kind vooropstaat, waar nodig hoor en wederhoor toe te passen, zorgvuldig af te wegen of en hoe uitspraken van ouders in het dossier worden genoteerd en geen geneeskundige verklaringen af te geven, kunt u ervoor zorgen dat u als huisarts geen pion wordt van de strijdende ouders.

Spitsroeden lopen

Hoewel een vechtscheiding altijd spitsroeden lopen blijft, kunt u met een aantal aanpassingen van uw werkwijze de kans op juridische problemen beperken. In de eerste plaats moeten de relevante richtlijnen bij alle praktijkmedewerkers bekend zijn en moeten deze de basis vormen voor het handelen. Pas standaardformulieren zodanig aan dat reeds bij het inschrijven van een eenoudergezin in de praktijk duidelijk is hoe het gezag is geregeld én dat de andere ouder instemt met de inschrijving. Als tijdens de behandelrelatie bekend wordt dat een echtscheiding speelt, dient u actief te informeren naar de gezagsregeling na de scheiding. De dossiervorming is zorgvuldig, objectief en geeft een duidelijk beeld van wat er besproken is, of er sprake is van toestemming en informed consent en wat eventueel de afwegingen zijn om af te wijken van een richtlijn. Om te bereiken dat ook de ouders zelf hun verantwoordelijkheid nemen en in het belang van het kind handelen, verschaft de huisarts op een laagdrempelige manier informatie over hoe er wordt omgegaan met de situatie dat ouders niet meer bij elkaar zijn. Dat kan via een brochure en/of door informatie op de website van de praktijk. Tot slot is het belangrijk dat u investeert in een goede relatie met beide gezagdragende ouders. Maak bij de inschrijving van een eenoudergezin in de praktijk of wanneer u wordt geïnformeerd over een echtscheiding een afspraak met beide ouders voor een gesprek. Hierin kunt u de werkwijze van uw praktijk uitleggen en afspraken maken over de frequentie en de wijze van informatie-uitwisseling. Ook kunt u informeren naar de afspraken die de ouders samen hebben gemaakt rondom de medische behandeling van het kind en kunt u zich een beeld vormen van de verhouding tussen de ouders. De tijd die dit gesprek kost verdient u uiteindelijk terug in een makkelijkere communicatie met de ouders en een kleinere kans op een klacht. 

auteur

Madelon Leenhouts, jurist

contact

madelonleenhouts@xmsnet.nl

cc: redactie@medischcontact.nl