‘De overgang is een echte carrièrekiller’

‘Na de motie leek er weinig te gebeuren’

‘Heel bijzonder’, zegt gynaecoloog Dorenda van Dijken (OLVG), voorzitter van de Dutch Menopause Society. Al jaren zet zij zich in voor betere zorg en kennis rond de overgang, maar niet eerder was ze gevraagd om informatie te leveren voor een motie. Dat was het geval vorig jaar: Kamerlid Corinne Ellemeet (GroenLinks) diende een motie in met als doel het taboe op de overgang te doorbreken. ‘De motie was dezelfde avond al aangenomen, ik liep thuis te stuiteren door de kamer.’ Daarna leek er weinig te gebeuren. ‘Het blijkt dat een motie aannemen nog niet direct betekent dat er iets gebeurt.’

Burn-out

Aandacht vanuit de politiek is hard nodig, zegt Van Dijken, want het ‘bespreekbaar maken’ van de overgang is nog niet doorgedrongen in alle geledingen van de maatschappij, zoals de werkvloer. ‘Er wordt nog vaak lacherig over gedaan, en kennis van leidinggevenden gaat vaak niet verder dan iets over opvliegers en nachtelijk zweten.’

Dat beaamt Mariëlle van Aalst, sinds 21 jaar bedrijfsarts in Friesland en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). Op haar spreekuur krijgt ze vaak genoeg vrouwen die dreigen uit te vallen in hun werk. Ze komen dikwijls met uiteenlopende klachten – zoals overbelasting, vermoeid zijn, stemmingswisselingen, slecht slapen. ‘Zelf koppelen ze dit vaak niet aan de overgang, en hun huisarts soms ook niet.’ Sinds 2010 heeft Van Aalst het standaard opgenomen in haar vragen bij vrouwen boven de 40: ‘Hoe gaat het thuis, hoe gaat het op je werk, en: heb je misschien klachten die te maken hebben met de menopauze? De klachten overlappen soms met iets anders, bijvoorbeeld een burn-out. Maar als je als arts op dat spoor blijft, kom je soms niet verder. Terwijl er veel mogelijk is als je het boven tafel krijgt.’

Nascholing

Het voornaamste, zegt Van Aalst, is om het bespreekbaar te maken op de werkvloer. ‘Dat haalt de stress eraf. Een vrouw die last heeft van opvliegers, heeft er baat bij als de mogelijkheid bestaat om te ventileren, om even een pauze te nemen, om zich eventueel te verkleden. Misschien kan ze wat later beginnen, omdat ze ’s nachts geen oog dicht kon doen. Vaak zijn ze al enorm geholpen met advies over voeding en leefstijl. Ik merk dat mensen het fijn vinden als ik ernaar vraag. Soms zijn ze bij eerdere zorgverleners naar huis gestuurd met de mededeling: “Mevrouw, dit hoort erbij.” En dat is doodzonde. Vrouwen tobben er vaak mee, het belemmert ze in hun werk, zodanig dat het hun werkplezier en functioneren kan verstoren.’ Ze haalt eerder onderzoek aan dat berekende dat verzuim door de overgang 504 miljoen euro per jaar kost. Dat is los van het ‘grijs verzuim’, waarbij werknemers wel op hun werk verschijnen maar minder productief zijn. ‘De overgang is dan ook een echte carrièrekiller. Terwijl dat niet zo hoeft te zijn. Dat probeer ik mijn collega-bedrijfsartsen bij te brengen in nascholingen. Gelukkig dringt dat besef door. Een nieuwe richtlijn – mét de overgang daarin – is in de maak, deze wordt binnenkort voorgelegd aan de NVAB. Maar we zijn er nog niet.’

Ook andere dokters mogen hun kennis over de overgang bijspijkeren. Van Aalst: ‘Het is fijn dat de menopauze nu is opgenomen in het curriculum voor gynaecologen in opleiding, het zou wenselijk zijn als basisartsen het al eerder in de opleiding meekrijgen. Zodat élke arts even bewust in zijn achterhoofd heeft: is dit niet…?’

Eerste lijn

‘We moeten het vooral niet medicaliseren’, vindt gynaecoloog Van Dijken. ‘Voor gezonde vrouwen is dikwijls het geven van informatie al voldoende.’ Zij pleit voor de inzet van de menopauzeverpleegkundige, een officieel verpleegkundig overgangsconsulent. ‘Verreweg de meeste vrouwen zijn gebaat bij hulp in de eerste lijn. Een huisarts kan dat doen, maar heeft beperkt tijd, terwijl een menopauzeverpleegkundige in een consult van drie kwartier uitstekend preventief werk kan verrichten. Zij geeft advies over leefstijl en voeding, en kan voorwerk verrichten voor huisarts en specialist. Deze zien uiteraard de moeilijker gevallen. Helaas is de inzet van deze BIG-geregistreerde menopauzeverpleegkundige niet opgenomen in het basispakket. Zonde.’

Verder is de lage dbc-vergoeding voor overgangsgerelateerde problematiek wat haar betreft een obstakel voor goede zorg. ‘De groep vrouwen met echt ernstige klachten, vaak met comorbiditeit, zien we in het ziekenhuis. Momenteel dekt de dbc 194 euro, daarmee kun je nauwelijks iets uitrichten.’ Ze hoopt dat overheid en zorgverzekeraars dit willen aanpakken.

In haar eigen ziekenhuis OLVG-West heeft ze goede ervaringen met een nieuw multidisciplinair team, met onder meer een psychiater, internist, neuroloog, seksuoloog, cardioloog en klinisch neuropsycholoog. ‘Alleen de relevante specialisten zijn aanwezig bij het consult, en de patiënt hoeft niet langs alle loketten te sjouwen. Multidisciplinaire consulten als deze zijn declarabel. Het gaat per specialisme, dus elke specialist heeft een eigen dbc. Op deze manier, met korte lijntjes, kunnen we in korte tijd zoveel betere zorg leveren aan de kleine groep die ernstige klachten heeft.’

Biologieles

De politiek heeft een taak om het taboe op de overgang weg te nemen, vindt Van Dijken, een oproep die tijdens het Haagse rondetafelgesprek breed werd gedeeld. ‘Het zou mooi zijn als de overheid een publiciteitscampagne initieert, met posters in abri’s, boegbeelden en al.’ Van Aalst voegt toe: ‘Het zou helpen als kinderen in de biologieles erover horen. Net zoals het gegeven dat meisjes beginnen met menstrueren, is het net zo normaal dat dit eindigt. De menopauze hoort bij het leven, maar in biologieboeken ontbreekt het, dat is toch raar?’.