Dauwworm, ringworm, haarworm, baardworm

Twee weken geleden bleek dat de worm in lintworm eigenlijk een draak was. Maar hoe zit het met de worm in dauwworm, ringworm en haarworm? Deze woorden duiden alle drie op een bepaalde vorm van eczeem of huiduitslag, en dat is ook precies wat worm in deze woorden betekent. In het verleden veronderstelde men dat ziekten onder andere werden veroorzaakt door wormen. Met het woord worm werden niet alleen aardwormen of pieren aangeduid, maar ook insecten in het algemeen. Overdrachtelijk werd de veroorzaker van de ziekte, worm, gebruikt ter aanduiding van de ziekte zelf, en worm ging met name ‘huiduitslag’ aangeven, omdat uitslag langzaam voortschrijdt en voortkruipt, zoals een worm. Vandaar ook dat de wetenschappelijke benaming van de ziekte in het Latijn herpes luidt, wat letterlijk ‘kruiper, worm’ betekent.

Het eerste deel van de samenstellingen ringworm, haarworm en baardworm is eenvoudig te verklaren: ringworm is kringvormige uitslag, bij haarworm valt het haar uit, en baardworm bevindt zich in het gezicht. Het eerste deel in dauwworm is minder duidelijk; waarschijnlijk gaat het hier om het woord dauw in de betekenis ‘uitslag’, dat ook voorkomt in meeldauw ‘honing’. Dauw, dat als meest bekende betekenis ‘waterdamp’ heeft, is verwant met het Griekse the : ‘ik loop snel’; het is afgeleid van een werkwoord dat ‘lopen, vloeien, stromen’ betekende.

Nicoline van der Sijs