Coördinatie en communicatie knelpunt bij terreur

Bij de terroristische aanslagen in de landen om ons heen lag de grote uitdaging in de coördinatie van de zorg. De communicatie via de bestaande kanalen was lange tijd niet mogelijk bij de gebeurtenissen in Londen (2005), Utoya (2011), Parijs (2015) en Zaventem (2016). Artsen en verpleegkundigen die de aanslagen als professional hadden meegemaakt, vertelden gisteravond op het congres Terrorism & Disasters van MCH-Bronovo hoe ze improviseerden en wat ze ervan hadden geleerd.

Op het immense filmdoek van de grote Haagse bioscoopzaal, waarnaar de organisatie was uitgeweken wegens enorme belangstelling, vertonen de sprekers foto’s  van verwondingen. De drukgolf van een ontploffing is schadelijk voor holle organen. Hij veroorzaakt een ‘blast lung’ en scheurt de trommelvliezen. De terroristen gebruikten zelfgemaakte bommen waaraan moeren en andere metalen delen waren toegevoegd. Opvallend zijn de foto’s van corpora aliena in patiënten, zoals een stoelpoot, een opener, moeren, een stuk systeemplafond, maar ook menselijk weefsel.

De 35-jarige SEH-arts Youri Yordanov had dienst op de avond van de aanslagen in Parijs. Zes minuten na de eerste aanslag op een kroeg kwam een slachtoffer lopend aan bij zijn Hospital Saint-Antoine in het centrum van Parijs. Binnen tien minuten volgden er nog drie en toen werd duidelijk dat er wat aan de hand was. Ook in Parijs was het communicatiesysteem van de hulpdiensten overbelast. Het ziekenhuispersoneel zag op televisie dat er veel patiënten waren in het theater Bataclan en bereidde zich voor op hun komst.

Yordanov nam de leiding in de coördinatie en richtte zijn spoedeisende hulp in voor grote groepen slachtoffers. Medisch personeel kwam spontaan naar het ziekenhuis en nam zijn reguliere patiënten over, want in het begin kwamen die ook nog naar zijn afdeling. Ook in Parijs was geen gebrek aan materiaal en mankracht. Zijn afdelingsleider kwam op de fiets aangesneld. ‘Ben je gek, er wordt buiten geschoten’, had Yordanov tegen hem gezegd.

De sprekers die in de ziekenhuizen hadden geopereerd, kregen achteraf de koude rillingen van het idee dat ze volledig onbeschermd hun werk deden. Wat als de dader met de slachtoffers naar het ziekenhuis was gekomen? Een spreker noemde de ziekenhuizen die de slachtoffers van de bomaanslag in Boston om veiligheidsredenen alleen ontkleed tot het ziekenhuis toelieten, als voorbeeld van een beveiligingsmaatregel.

Waren het niet de haperende communicatiesystemen, dan waren het de twijfels over veiligheid die het reddingswerk bemoeilijkte. In alle gevallen wisten de hulpverleners op de plek van de aanslag niet of ze veilig waren of dat er nog schutters rondliepen. De Noorse ambulanceverpleegkundige Kjell Syversen vertelde dat de hulpverleners lange tijd niet naar het eilandje Utoya mochten waar Anders Breivik 69 jongeren doodschoot. Syversen toonde een rij van veertig ambulances die werkeloos staan te wachten aan de oever van het meer.

Medische hulp was er ook bij de aanslagen op luchthaven Zaventem genoeg. ‘We hebben zelfs ambulances teruggestuurd’, vertelde SEH-verpleegkundige en militair Jan Vaes. De vraag was vooral naar welke medische centra al die van heinde en verre aangesnelde ambulances moesten rijden en of ze de weg er naartoe kenden. Vaes coördineerde het vervoer van de patiënten vanaf de rampplek. Dat deed hij zonder hulp van de meldkamer – alle communicatie lag eruit. Vaes kon de zwaarste gevallen, T1’s, op de juiste plek krijgen door de kennis die hij bij eerdere oefeningen had opgedaan. Advies van Vaes: ‘Ken niet alleen de hospitalen in uw stad, maar ook in de regio en weet  wat ze aankunnen.’

Eva Nyst

MCHaaglanden: Indringende verhalen op drukbezocht symposium Terrorism and disasters