Comateus maar niet heus

Een klein deel van alle patiënten die in een vegetatieve staat of in een staat van minimaal bewustzijn verkeren, vertoont hersenactiviteit die duidt op een zekere mate van omgevingsbesef en intacte cognitieve functies. Onderzoek van de groep van Steven Laureys uit Luik heeft dat al meermalen aangetoond (zie MC 7/2009: 272). Vorige week publiceerde NEJM nieuw onderzoek van deze groep (Martin Monti c.s.) dat daarop wijst.

54 patiënten met ernstig hersenletsel (23 in vegetatieve toestand en 31 in een minimaal bewuste staat) ondergingen een fMRI, terwijl ze een motorische en een ruimtelijke taak kregen. In de eerste taak moesten ze zich voorstellen dat ze aan het tennissen waren, in de tweede taak werd hun gevraagd door hun huis of een bekende stad te lopen. De bijbehorende hersenactiviteit vergeleken de onderzoekers met de neurale activiteit zoals gemeten bij gezonde proefpersonen.

Vijf van de 54 patiënten gaven, aldus Monti c.s., blijk van enige vorm van bewustzijn, en waren in staat te reageren op beide verbeeldingstaken door hun ‘hersenactiviteit te moduleren’. De gevonden hersenpatronen stemden in hoge mate overeen met die van de gezonde proefpersonen die op dezelfde taken reageerden. Wonderlijker nog was dat van vier van deze patiënten was aangenomen dat ze in een vegetatieve staat verkeerden. 

Een van de patiënten bleek zelfs in staat te ‘antwoorden’ op eenvoudige autobiografische vragen, door te denken aan een van beide verbeeldingstaken. De bijbehorende hersenpatronen stonden dan respectievelijk voor ‘ja’ of ‘nee’.

Monti c.s. concluderen dat gedragsmatige kenmerken onvoldoende zijn om vast te stellen of een patiënt in een vegetatieve staat verkeert, of zich in een staat van minimaal bewustzijn bevindt of is terechtgekomen. Daar is MRI-diagnostiek voor nodig.

In een commentaar waarschuwt neuroloog Allan Ropper voor overinterpretatie en sensatiezucht. Het is altijd veel moeilijker om het gebrek aan mentale activiteit aan te tonen dan de aanwezigheid ervan te demonstreren. We zijn nog niet toe aan de stelling: ‘Ik heb breinactiviteit, dus ik ben’, aldus Ropper. HM

NEJM online publicatie 2 februari, doi 10.1056/NEJMoa0905370 en 10.1056/NEJMe0909667 

Willful Modulation of Brain Activity in Disorders of Consciousness