Carbapenem laatste redmiddel tegen ESBL

Het bètalactamantibioticum carbapenem is het laatste middel dat kan worden ingezet tegen ESBL-bevattende bacteriën. Vanwege het zeer brede spectrum van dit middel neemt daarmee het risico op resistentie toe.

Dat blijkt uit de deskundigenbijeenkomst over Extended Spectrum Bèta-Lactamase, ESBL, die 31 maart plaatsvond onder leiding van het RIVM en waarvan de resultaten pas afgelopen vrijdag, 9 april, naar buiten kwamen. Artsen krijgen al te maken met patiënten die besmet zijn met een bacterie waar ook carbapenem niet meer tegen helpt. De Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) herziet momenteel de behandelrichtlijnen voor ernstige infecties. Ook de Werkgroep Infectie Preventie gaat aan de slag, want een richtlijn voor verpleeghuizen ontbreekt nog, terwijl die er al wel is voor ziekenhuizen.

Halveer het gebruik van antibiotica in de veehouderij in drie jaar tijd, zo luidt het algemene deskundigenadvies dat volgde uit de bijeenkomst. De ministers Klink (VWS) en Verburg (LNV) hebben zich achter het advies geschaard. Het advies moet de verspreiding van ESBL onder bacteriën tegengaan.

Bacteriën geven het gen voor dit enzym aan elkaar door via plasmiden en worden daardoor resistent tegen penicillines en cefalosporines. Op het plasmide bevinden zich vaak ook nog andere genen, waarmee nog meer antibiotica niets meer kunnen uitrichten tegen de bacterie. Hogere mortaliteit en morbiditeit zijn het gevolg.

Van de ziekenhuispatiënten draagt 4 procent bacteriën met ESBL, in de huisartsenpraktijk beschikt 1 tot 2 procent van de E. coli’s over ESBL.

Het is nu nog een advies, maar als het antibioticagebruik niet afneemt, volgen wettelijke maatregelen. Of de maatregelen in de veehouderij inderdaad tot een halvering leiden, is echter niet te meten, want het antibioticagebruik bij dieren wordt nu niet geregistreerd. Ook de indicatie van het gebruik ligt nergens vast. Wel is gebleken dat 5 procent van de dierenartsen 80 procent van de antibiotica voorschrijft. Reden voor minister Verburg om deze week in gesprek te gaan met de Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde.

Er is nog veel onbekend over het behandelen van humane infecties waarbij ESBL een rol speelt en over de besmettelijkheid tussen mensen en dieren. Een werkgroep zet de kennislacunes op een rijtje, waarop onderzoek zal volgen door de Gezondheidsraad.
Heleen Croonen

Lees ook:

• Het advies van de deskundigen
• Meer nieuws