Bij een nieuwe zorgcrisis kunnen we hulp wél met beide handen aangrijpen

Tegelijkertijd ontstond bij veel mensen de behoefte om íéts te doen. In korte tijd meldden zich via het crisisinitiatief Extra Handen voor de Zorg 22.800 extra paar handen – mét en zonder achtergrond in de zorg – aan. Maar hoe mooi dit aanbod ook was, zorgorganisaties kregen het niet op korte termijn vertaald naar de dagelijkse praktijk. Het organiserend vermogen hiervoor ontbrak, en alle aandacht ging naar de acute zorgvraag. Van die 22.800 zijn uiteindelijk slechts 2800 mensen ingezet bij zorgorganisaties.

Zorgreservisten

Daarom besloot het ministerie van VWS in 2021 – na een aangenomen motie in de Tweede Kamer – tot de oprichting van de Nationale Zorg­reserve, die als opdracht heeft om in tijden van crisis de inzet van voormalige zorgprofessionals op een duurzame manier vorm te geven. Organisaties kunnen een beroep doen op de Nationale Zorgreserve als alle andere mogelijkheden – zoals het schuiven met eigen personeel, het aanspreken van de flexpool, inzet via uitzendbureaus en het regionaal uitwisselen van personeel – niet meer toereikend zijn. Op die manier wordt de vraag naar tijdelijke crisis­ondersteuning in de zorg gekoppeld aan, regionaal georganiseerde, community’s van zorgreservisten.

Zorgreservisten werken niet meer als zorgprofessional – zij zijn met pensioen of hebben een carrièreswitch gemaakt – maar hun zorghart klopt nog steeds. Ze hebben een relevant zorg­diploma én ervaring opgedaan in een ziekenhuis, verpleeg- of verzorgingshuis, in de wijk, de ggz, de gehandicaptenzorg of een huisartsenpraktijk. En hoewel ze uit de dagelijkse zorgpraktijk zijn, kennen ze nog steeds hun grenzen en zullen, mocht zich dat voordoen, geen activiteiten oppakken waartoe ze zich niet (meer) bekwaam achten.  

Zorgreservisten werken niet in functies en dragen geen eindverantwoordelijkheid. De inzet vindt plaats op basis van activiteitenpakketten. In het VVT (Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg)- en Ziekenhuispakket lopen de werkzaamheden uiteen van het verlenen van basiszorg tot verpleegkundige bewakingszorg. Sinds deze zomer is er een speciaal pakket gericht op de inzet van voormalige huisartsen en andere specialisten. Op die manier kunt u als verzorgende, maar ook als verpleegkundige of arts (met of zonder BIG-registratie) als zorgreservist aan de slag.

Iedereen met een achtergrond en een diploma in de zorg kan zich aanmelden als zorgreservist. Na een intake met een communitymanager krijgt de zorgreservist een account om inzage te krijgen in alle actieve hulpvragen. Op basis van de kennis en ervaring kan men via de website zelf intekenen op hulpvragen van zorgorganisaties in de eigen regio. Zorgreservisten bepalen zelf wanneer ze werken en bij welke organisaties.

Van de 22.800 extra paar handen zijn er uiteindelijk slechts 2800 ingezet

Arstenpakket

In de zomer van 2021 ben ik zelf als zorgreservist aan de slag gegaan bij het Beatrixziekenhuis in Gorinchem. Ik zag dat de druk op het zorgpersoneel onverminderd hoog bleef en wist dat ik als gepensioneerd huisarts nog een wezenlijke bijdrage kon leveren. Het was even wennen om te helpen aan het bed, maar ik vond het geweldig om weer met patiënten te werken.

Samen met mijn collega-zorgreservisten heb ik tijdens mijn diensten met veel voldoening de vaste staf ondersteund. We hebben ontzettend veel waardering gekregen voor onze inzet: van de staf, en ook van de patiënten. Het deed me eens te meer beseffen wat voor geweldig vak ik ooit gekozen heb.

Tijdens mijn eerste diensten merkte ik dat ik als voormalig huisarts op meer gebieden het vaste team kon ondersteunen dan die op dat moment via de Nationale Zorgreserve werden aangeboden. Mijn ervaring is breder dan de verzorgende activiteitenpakketten waarmee de Nationale Zorgreserve de inzet van zorgreservisten op dat moment organiseerde. Ik kan nog altijd een bijdrage leveren aan de intakes, anamneses, lichamelijk onderzoek en voorstellen voor verder onderzoek en behandeling.

In overleg met de communitymanagers van de Nationale Zorgreserve – een groep van huisartsen en andere specialisten, werkzaam geweest bij de GGD, verpleeghuizen en huis­artsenpraktijken – ziekenhuis St Jansdal en vereniging van specialisten ouderengenees­kunde Verenso hebben we daarom de afgelopen maanden een zogeheten artsenpakket ontwikkeld. Op die manier faciliteren we rechtstreeks de inzet van voormalige huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde, artsen verstandelijke gehandicaptenzorg, en ziekenhuisspecialisten.

Zorgreservisten die zich via dit pakket inzetten, werken nauw samen met de verantwoordelijke verpleegkundige en rapporteren aan de verantwoordelijke specialist. Zij werken niet in een functie, maar ondersteunen de vaste staf. Met de invoering van het artsenpakket wordt nu ook de inzet van voormalige huisartsen en andere specialisten (met én zonder BIG-registratie) duurzaam verankerd binnen de Nationale Zorgreserve. In het geval van voormalige huisartsen en andere specialisten spitst het activiteitenpakket zich toe op het doen van intakes, het afnemen van de anamnese, het verrichten van lichamelijk onderzoek en uitvoeren van controles op het ingestelde beleid.

Het grote onderscheid binnen het activiteitenpakket wordt gemaakt op basis van de BIG-registratie van de zorgreservist. Wanneer u als zorgreservist geen BIG-registratie meer heeft, werkt u volledig onder de supervisie van de verantwoordelijk specialist van de zorgorganisatie. U doet voorstellen, hij/zij zet verder onderzoek uit, formuleert het beleid en regelt de therapie. Omdat u onder supervisie werkt, vallen uw werkzaamheden onder de aansprakelijkheid van de zorgorganisatie.

Bent u nog steeds BIG-geregistreerd? Dan kunt u ervoor kiezen om zelfstandig te werken. U bepaalt zelf de grenzen van uw bekwaamheid en kiest voor het activiteitenpakket dat bij u past. Uw werkzaamheden als zorgreservist vallen, als u zelfstandig werkt, nog wél onder het tuchtrecht. Dan is het verstandig om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten, of aan te houden.

Niet te voorspellen

Wat mij betreft is deze betrekkelijk rustige fase dé tijd om je als zorgorganisatie voor te bereiden op een volgende crisis. Denk daarbij aan het vormgeven van een crisisprotocol, het definiëren van de kwaliteiten die in tijden van crisis van belang zijn, en het nadenken over de manier waarop je intern taken anders kunt verdelen. Tegelijkertijd is het goed om samen met de Nationale Zorgreserve nu alvast na te denken over de randvoorwaarden waaronder zorgreservisten bij een crisis op de afdelingen kunnen worden ingezet.

Want als we íéts geleerd hebben van de coronapandemie is dat niet iedere crisis in de zorg te voorspellen is. Of het nu een virus is dat wereldwijd voor grote problemen zorgt, een lokale uitbraak van het norovirus, of een watersnoodramp, stuk voor stuk zijn het bedreigingen van buiten die op korte termijn de continuïteit van zorg in het geding kunnen brengen.

De tijdelijke inzet van zorgreservisten bij getroffen zorgorganisaties geeft verlichting en biedt hoop. We zien dat voormalige zorgprofessionals in crisistijd klaar staan om hun steentje bij te dragen. Die ondersteuning draagt bij aan de terugkeer van meer rust op de afdeling. Zo zorgen we er samen voor dat cliënten, patiënten en bewoners de zorg en aandacht krijgen die ze verdienen.

Aan ons, (voormalige) zorgprofessionals, de taak om zoveel mogelijk bekendheid te geven aan de Nationale Zorgreserve. Enerzijds om ervoor te zorgen dat zorg­organisaties ons weten te vinden in tijden van crisis, anderzijds om te bewerkstelligen dat voormalige zorgprofessionals die nog steeds hart voor de zorg hebben, zich blijven aanmelden als zorgreservist. 

Meer informatie over de Nationale Zorgreserve en het artsenpakket vindt u op nationalezorgreserve.nl.

auteur

Hans Blankestijn, voormalig huisarts en zorgreservist

contact

hansblankestijn53@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl