Betere zorg voor gedetineerde patiënt
1 reactieDokters van de Wereld, de Johannes Wier Stichting, Lampion, de Nederlandse Vereniging voor Medische
Polemologie, Pharos en Wemos berichten over gezondheidszorg en mensenrechten.
De KNMG pleit voor kwaliteitverbeteringen in de zorg. Hier sluit ik me graag bij aan, zeker als het gaat om de kwaliteit van zorg aan mensen met een zo ernstige psychiatrische stoornis dat het zwaarste geschut wordt ingezet: separatie.
Recentelijk overleed een patiënt in een isoleercel, die stikte in een broodkorst. Dit is slechts een van de redenen om de zorg voor mensen bij wie dwangbehandeling noodzakelijk wordt geacht, onder de loep te nemen en te hervormen. Overheid, GGZ Nederland, de Nederlandse Vereniging van Psychiatrie (NVvP), Verplegenden en Verzorgenden Nederland (V&VN) zorgden voor protocollen, gerichte (vervolg)opleidingen en beleid om de aantallen en de duur van eenzame opsluitingen terug te dringen. Maar ondanks al deze initiatieven toonde Nova-onderzoek aan dat ruim 150 mensen meer dan een jaar eenzaam worden opgesloten, in een kale cel, in scheurkleding met een plastic matrasje en een papieren po als enig meubilair. Het moet dus beter.
Over eenzame opsluiting in de gevangenis
is nauwelijks iets bekend
Dat geldt ook voor mensen met soortgelijke aandoeningen die ‘zorg achter tralies’ ontvangen. De NVvP-richtlijn, die duidelijk maakt wat (niet) te doen bij reguliere GGZ-patiënten, laat dwang en drang bij gedetineerde patiënten echter expliciet buiten beschouwing. Ook ontbreken cijfers over aantallen en de duur van eenzame opsluiting in het gevang. Wel is bekend dat de bekwaamheid van de medische dienst onvoldoende is voor het leveren van de gespecialiseerde zorg die deze mensen nodig hebben: een psychiater is slechts als consulent beschikbaar, een gericht zorgprotocol is niet voorhanden en voor overplaatsing naar de Forensische Observatie- en Behandelafdeling, waar wel voldoende deskundigheid en bekwaamheid beschikbaar is, bestaat een lange wachtlijst.
Eenmaal per dag gezien worden door iemand van de medische dienst, is vaak het magere alternatief. Zelfs als een gedetineerde patiënt vanwege suïcidaliteit in de isoleercel zit, is er buiten kantooruren géén medisch personeel. Het toezicht beperkt zich dan tot een blik door een klein raampje of cameratoezicht door een leek, die bij calamiteiten slechts de huisartsenpost kan consulteren, na overleg met een piketambtenaar. De behandeladviezen van de geraadpleegde huisarts kan ik u niet geven. Wel de conclusie van de IGZ: ‘Van een medische dienst mag verwacht worden dat zij monitort hoe de bijzondere omstandigheden van detentie en de daarbij horende maatregelen van invloed zijn op de gezondheid van de gedetineerden’.
Het kan en moet beter! Immers, de overheid heeft zich met het ratificeren van verschillende verdragen verplicht om het recht op de hoogst haalbare mentale gezondheid waar te maken. Ook voor gedetineerden. Voor de reguliere GGZ zal de volledige implementatie van de bestaande richtlijnen het aantal en de duur van de separaties verder kunnen reduceren. Voor patiënten binnen een justitiële setting is nog een langere weg te gaan. GGZ-professionals, brancheorganisaties, de overheid, toezichthouders en patiëntenorganisaties zullen moeten bezien waar en hoe bestaande richtlijnen en protocollen aanpassing behoeven. Voor en met DJI zullen zij de DJI-gezondheidszorgvisie – ‘zorg buiten is zorg binnen’ – moeten vormgeven, ook in de separeercel.
Joost den Otter, voorzitter Johannes Wier Stichting en arts M&G bij Lucertis ACT-Jeugd
De Johannes Wier Stichting zet zich in voor de bevordering van mensenrechten in de gezondheidszorg.
Klik hier voor alle bijdragen van de columns Mens en rechten
Jacco Groeneveld
, Den Haag
Joost den Otter zet in de rubriek “mens en rechten” het spotlicht op het separeren van mensen met ernstige psychiatrische stoornissen. Hij spitst zich toe op de separatie van gedetineerde patiënten en schetst een zorgwekkend beeld van de kwaliteit va...n de zorg aan psychiatrische patiënten achter tralies.
Hoewel hij enige tijd nauw betrokken is geweest bij de zorg aan justitiabelen, blijkt uit deze tekst dat de ontwikkelingen van de afgelopen jaren hem ontgaan zijn. De Forensische Observatie- en Behandelkliniek die hij noemt bestaat inmiddels niet meer. Die is opgegaan in een systeem van vijf Penitentiaire Psychiatrische Centra verdeeld over het land. Op deze locaties is de psychiatrische expertise achter tralies nu geconcentreerd en wordt state of the art psychiatrische behandeling geboden aan justitiabelen, voor wie de reguliere GGZ niet aan de zorgvraag kan voldoen. Want die laatste optie heeft de voorkeur in het moderne beleid met betrekking tot de buitengewoon grote psychiatrische problematiek in de justitiële inrichtingen. Het uitgangspunt voor de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is “behandeling in de GGZ, tenzij het openbaar ministerie, de patiënt zelf, of het psychiatrisch ziekenhuis daar bezwaar tegen maakt”
De door Joost den Otter geciteerde opvatting van DJI ‘zorg buiten is zorg binnen’ is als volgt uitgewerkt in het beleid: “De Dienst Justitiële Inrichtingen draagt zorg voor verantwoorde medisch noodzakelijke zorg, bij voorkeur in de GGZ. Indien dit niet mogelijk is wordt de patiënt opgenomen in een Penitentiair Psychiatrisch Centrum”.
Verantwoorde zorg dient patiëntgericht, doeltreffend, doelmatig en veilig te zijn. DJI is zich zeer bewust van de verantwoordelijkheid voor juist deze patiënten en werkt met bekwame en toegewijde zorgprofessionals aan het ontwikkelen en verbeteren van de geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg van justitiabelen. Dit gebeurt onder toezicht van de Inspectie Gezondheidszorg, die daartoe in 2009 een afdeling forensische zorg heeft ingesteld. De IGZ wil ook dat separeren van patiënten in detentie conform het programma ‘Terugdringen drang en dwang’ van GGZ Nederland gebeurt.
Het kan en moet beter, stelt Joost den Otter, en DJI kan dat alleen maar onderschrijven. De situatie die hij schetst is gelukkig verleden tijd. Op dit punt doet zijn tekst tekort aan de inzet van de vele hulpverleners voor deze kwetsbare en zorgbehoevende gedetineerden.
Wel is er nog een lange weg te gaan voordat de reguliere GGZ en de psychiatrische zorg achter tralies geheel op elkaar zijn afgestemd. Gelukkig is deze weg nu ingeslagen, en zal de samenwerking tussen ‘binnen en buiten’ ook tot gevolg hebben dat de zorg voor de patiënt na de periode van detentie zonder onderbreking kan doorgaan.
Jacco Groeneveld
Dienst Justitiële Inrichtingen
Sectordirectie Gevangeniswezen