Betere gezondheidszorg voor kwetsbare ouderen

Het aantal (kwetsbare) ouderen neemt de komende jaren in rap tempo toe. De medische zorg is daar echter nog lang niet altijd op ingericht. Dankzij het project Ouderenzorg van het College Geneeskundige Specialismen (CGS) is daar nu in veel geneeskundige vervolgopleidingen en in de nascholing specifieke aandacht voor.

Bij het begin van het project ‘Ouderenzorg in de geneeskundige vervolgopleiding’ van het CGS ontdekte een orthopedisch chirurg ineens waarom veel van zijn oudere patiënten enkele maanden na ontslag niet meer thuis woonden, maar in een verpleeghuis zaten of zelfs waren overleden. ‘De primaire aandoening – bijvoorbeeld een nieuwe knie of heup – bepaalt bij kwetsbare ouderen nog geen 50 procent van hun toekomst’, vertelt specialist ouderengeneeskunde Ton Bakker, die het CGS-project leidde. ‘Om deze patiënten optimale gezondheidszorg te leveren, moet je kijken naar álle medische, functionele en sociale factoren. Dat vraagt om een andere manier van denken: een brede blik, vragen stellen en samen beleid bepalen.’

Schrikbarend

In 2012 startte het CGS met het project, met subsidie van VWS. Bakker: ‘Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een op de drie ouderen van 70+ slechter functionerend uit het ziekenhuis komt dan hij of zij erin gaat. Daarnaast kwam uit het Nationaal Programma Ouderenzorg naar voren dat de helft van de interventies bij ouderen niet wordt uitgevoerd, en dat in de opleiding de specifieke aspecten van kwetsbare ouderen nauwelijks aan bod komen. Zowel artsen en medisch specialisten als verpleegkundigen en verzorgenden blijken relatief onbekwaam en onbevoegd. Dat is echt schrikbarend. Deze redenen vormden de aanleiding én noodzaak voor dit project.’

Het CGS richtte zich eerst op de opleiding. ‘De projectgroep is met wetenschappelijke verenigingen om de tafel gegaan’, vertelt Bakker. ‘Samen hebben we een piramidemodel ontwikkeld. Onder de basis – wat elke arts moet weten – valt onder meer hoe je identificeert of iemand een kwetsbare oudere is, complexe besluitvorming, shared decision making, polyfarmacie en advance care planning. Een belangrijk onderdeel is het anders kijken. Artsen worden van oudsher opgeleid om één ziekte te behandelen, maar bij deze doelgroep gaat het juist om meerdere aandoeningen en functieproblematiek. Je moet dus leren het hele plaatje te schetsen. Een aantal verenigingen, zoals de anesthesiologen, internisten, chirurgen en neurologen, zijn als koploper aan de slag gegaan om de basiskennis vorm te geven in de opleiding. Inmiddels is de onderwijsmodule in alle relevante opleidingen opgenomen.’

Grote belangstelling

Al snel ontstond in de werkgroep het idee om de basiskennis ook te vertalen naar een geaccrediteerde online cursus. Bakker: ‘Er zijn vervolgens drie varianten gemaakt: voor snijdende en voor beschouwende specialismen, en voor de transitie in en uit het ziekenhuis.’ Dat deze nascholing zo’n groot succes zou worden, had Bakker niet verwacht. ‘In een jaar tijd hebben ruim tweeduizend aiossen en specialisten de cursus gevolgd, soms met hele vakgroepen en ziekenhuizen tegelijkertijd. Dat geeft wel aan hoeveel behoefte en belangstelling er is.’

Hoewel het CGS-project eind december 2016 is afgerond, wordt de nascholing voortgezet. ‘We hebben rijk materiaal en de inhoud en vorm van de cursus zijn sterk. Daarom hebben we alles overgedragen aan stichting E-infuse, die deze cursus blijft aanbieden. Met het materiaal kunnen zij ook cursussen ontwikkelen die meer verdieping geven of zich richten op andere disciplines, zoals verpleegkundig specialisten.’

Tot slot moeten artsen en specialisten zelf aan de slag, vindt Bakker. ‘Soms hoor ik: ik heb voor een patiënt maar zeven minuten. Tja, over een paar jaar is tweederde van je patiënten een oudere, waarvan bijna de helft kwetsbaar. Dat red je niet met zeven minuten. Dan kun je kiezen: of je laat die patiënten niet meer toe, of je past je zorgstructuur erop aan.’

Het aantal (kwetsbare) ouderen neemt de komende jaren in rap tempo toe. De medische zorg is daar echter nog lang niet altijd op ingericht. Dankzij het project Ouderenzorg van het College Geneeskundige Specialismen (CGS) is daar nu in veel geneeskundige vervolgopleidingen en in de nascholing specifieke aandacht voor.

Meer informatie over het project Ouderenzorg vindt u op knmg.nl/cgs