Laatste nieuws
covid-19

Beter om op een klein aantal locaties te vaccineren

Vanuit logistieke overwegingen is het raadzaam dertig tot vijftig centra op te zetten

1 reactie
Remko de Waal/ANP
Remko de Waal/ANP

Om het vaccineren tegen covid-19 zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, zou er vanuit dertig tot vijftig locaties moeten worden gewerkt.

Vaccinatielogistiek essentieel om vaccinverspilling en vertragingen te beperken

Na een buitengewoon snel proces van ontwikkelen lijkt de Europese goedkeuring van de eerste coronavaccins nu heel nabij. De volgende stap is het snel, veilig en zonder onnodige verspilling vaccineren van miljoenen Nederlanders.Dat is een ongekende uitdaging vanwege de grote onzekerheid in vraag en aanbod, de enorme schaal en de complexe logistieke randvoorwaarden. Dit laatste heeft onder andere betrekking op de beperkte houdbaarheid en vereiste koeling. De aantallen vaccins die Nederland verwacht te ontvangen zouden ons in staat moeten stellen om voor de zomer van 2021 het niveau van groepsimmuniteit te hebben bereikt. Na de unieke snelheid waarmee de vaccins ontwikkeld zijn, mag het eenvoudigweg niet zo zijn dat er door logistieke problemen een minder dan perfecte vaccinatiecampagne plaatsvindt. Dat is ook niet nodig. Fundamentele en beproefde inzichten uit de logistieke wetenschap kunnen bijdragen aan een snelle en doeltreffende uitrol van de vaccinaties én het minimaliseren van vaccinverspilling. Het RIVM gaf in de kamerbriefing van 9 december jongstleden aan een vaccinverspilling van 10 tot 20 procent te verwachten. Dat is in onze ogen niet alleen onaanvaardbaar, maar ook onnodig. De volgende inzichten zijn daarbij van belang.

Grote locaties

Als er veel onzekerheid is over vraag en aanbod, kan de flexibiliteit worden vergroot door logistieke operaties te centraliseren. Dat betekent dat het beter is om op minder locaties te vaccineren en voorraad te houden. Binnen het coronavaccinatieprogramma hebben we te maken met veel onzekerheid, zowel qua vraag als aanbod. Het is moeilijk in te schatten hoeveel en welke mensen gevaccineerd zouden willen worden. Door op een beperkt aantal – denk aan dertig tot vijftig – locaties voorraad te beheren hoeft alleen maar een totaalinschatting te worden gemaakt voor enkele honderdduizenden mensen per locatie.

Als dit bij duizenden afzonderlijke huisartsenposten zou moeten gebeuren, is de relatieve variatie en onzekerheid veel groter, en zouden overschotten bij een huisarts (bijvoorbeeld door lage vaccinatiebereidheid in de ene huisartsenpraktijk) moeten worden opgehaald en getransporteerd naar een andere huisarts die wellicht te maken heeft met een hoge vaccinatiebereidheid. De stelling van VWS dat Nederland klein genoeg is om dit te regelen, is hierbij irrelevant: transporteren van kleine overschotten aan vaccins tussen duizenden huisartsen zal tot onnodig veel verlies aan vaccin leiden: het kost al snel een dag en dat is veel als de houdbaarheid maar enkele dagen is. Bovendien leidt dit tot extra overdrachtspunten, wat de kansen op beschadiging en het kort verbreken van de temperatuureisen vergroot. Als er ruim voldoende vaccins zouden zijn – zoals meestal bij de influenzacampagne – zijn die overschotten geen probleem, en kunnen we ons permitteren om kleine hoeveelheden te vernietigen omdat de houdbaarheid is verstreken. Maar omdat we bij de covid-19-vaccinatie nog tenminste een half jaar met tekorten geconfronteerd zullen worden, is onnodig verlies van vaccins onwenselijk.

Decentrale vaccinatielocatie

Het beheren van de voorraad op centrale locaties betekent niet automatisch dat we niet kleinschalig kunnen vaccineren waar het echt niet anders kan. Dat is vooral van belang voor diegenen die onmogelijk naar een centrale locatie kunnen komen zoals mensen met een zwakke gezondheid. Kleine locaties zoals verpleeghuizen, instellingen en huisartsen kunnen door frequente leveringen voorzien worden van vaccins vanuit de grotere locaties. Vanuit logistiek oogpunt is het efficiënt om deze fijnmazige distributie te regelen vanuit dezelfde dertig tot vijftig regionale grote locaties zodat de voorraad makkelijk kan worden herverdeeld bij overschotten op de decentrale locaties zoals een verpleeghuis. Een dergelijk hub-and-spoke-systeem is heel gebruikelijk in de logistiek (bijvoorbeeld bij het bevoorraden van winkels) en er is veel expertise in Nederland om dit goed in te richten. Hierbij moeten we ons wel realiseren dat we moeten proberen om het aantal decentrale locaties en de daarbij behorende logistiek tot een minimum te beperken. Het ligt daarbij voor de hand om bijvoorbeeld wel de zevenhonderd verpleeghuizen mee te nemen met al hun bewoners; gegroepeerd rondom dertig centrale locaties gaat het dan om circa 25 verpleeghuizen per ‘hub’ – dat is een behapbare complexiteit.

Overcapaciteit

Bij grote onzekerheid is het noodzakelijk om op tijd voorbereidingen te treffen. Afwachten tot alle details duidelijk zijn, betekent vaak dat we vervolgens niet snel kunnen schakelen. Bij het inschalen van de capaciteit is het verstandig om rekening te houden met zo veel mogelijk scenario’s. We moeten daarbij kijken naar zowel de kansen en consequenties van verschillende capaciteitskeuzes in verschillende scenario’s. Te veel capaciteit betekent meer mensen inroosteren en ruimtes inplannen dan daadwerkelijk nodig. Extra capaciteit geeft echter ook de flexibiliteit om beter om te gaan met schokken in vraag en aanbod. Te weinig capaciteit kan er voor zorgen dat we vertraging oplopen bij het vaccineren. Te weinig capaciteit kan mogelijk ook leiden tot lange wachttijden op de locaties met hoger besmettingsrisico. Gegeven de grote maatschappelijke en economische schade die onze samenleving dag na dag oploopt, en de relatief lage kosten van extra capaciteit, is het verstandig om te plannen op forse overcapaciteit.

Ten slotte maken wij ons bij een verregaande decentrale strategie zorgen over de sterk variërende belasting bij de huisartsenpraktijken. De vele onzekerheden bij het coronavaccin zal ertoe leiden dat een huisarts niet zoals bij de griepprik enkele keren gepland een aantal zendingen zal ontvangen en patiënten in korte tijd kan inenten. Het is zeer waarschijnlijk dat de levering in grote onvoorspelbare schokken zal komen en steeds op zeer korte termijn relatief kleine groepen moeten worden ingeënt. Het zou voor iedereen beter zijn dat zoveel mogelijk te vermijden.

Auteurs

Prof. Dr. Ir. Jan Fransoo, hoogleraar operations en logistiek management, Tilburg University en Technische Universiteit Eindhoven

Dr. Ir. Niels Agatz, universitair hoofddocent transport en logistiek, Erasmus Universiteit.

Contact

Jan.Fransoo@tilburguniversity.edu

Cc: redactie@medischcontact.nl

lees ook

vaccinatie covid-19
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Wilbert Spaans

    gynaecoloog, Maastricht

    ik ben blij met dit artikel. Ik schrok toen ik op de tv allemaal mitsen en maren zag van het hoofd van het RIVM verantwoordelijk voor de vaccinatie logistiek. Ook de huisartsen en GGD's zagen allemaal beren op de weg, 4 januari zou niet haalbaar zijn.... Toen de corona op zijn hoogtepunt was (en nu weer aardig op weg is) werden allerhande medewerkers in de zorg bijgeschoold om te helpen op de corona afdelingen De rest van de zorg werd afgeschaald. Ook nu leveren we in Maastricht nog steeds continue 2 fte vanuit de obstetrie/gynaecologie aan de covid afdelingen. Als er dus EINDELIJK een mogelijkheid is om deze covid ellende op te lossen moeten we niet aarzelen om ALLE mogelijke hulptroepen in te roepen om desnoods 24 uur rond de klok te vaccineren. Daar wil ik vrije dagen aan op offeren, en ik denk met mij vele anderen (verpleegkundigen, medisch studenten, etc. etc). Denk out of the box en pak de vaccinatie als een militaire operatie aan die los van de huidige structuren wordt opgezet en die pas stopt als het laatste beschikbare vaccin in een arm is geprikt. Er is een ramp gaande en die moet gestopt worden met alle menskracht die voorhanden is.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.