Beruchte zwarte lijst artsen eindelijk offline
4 reacties
Jarenlang leek niets of niemand opgewassen tegen de zwarte lijst van de stichting Slachtoffers Iatrogene Nalatigheid Nederland (SIN-NL). Maar wat onmogelijk leek te zijn, is nu toch gebeurd. Stichting Stop Online Shaming voerde mét succes een rechtszaak tegen zwartelijstartsen.nl, waarna deze vorige week offline ging.
Na een bestaan van ruim dertien jaar is de zwarte lijst op vrijdag 8 januari verboden door de voorzieningenrechter Midden-Nederland. Ook mag SIN-NL artsen (en andere zorgverleners) niet meer aanduiden als falende artsen of zeggen dat ze medische misdrijven plegen, als zij niet strafrechtelijk veroordeeld zijn én zijn verdere smadelijke, lasterlijke of beledigende uitingen verboden. De rechter vindt, heel kort samengevat, dat het belang van de eerbiediging van de eer en goede naam van artsen zwaarder weegt dan de belangen van SIN-NL.
Eerder werd door individuele artsen en zorgverleners geprocedeerd tegen vermelding op de zwarte lijst. Maar dat leek nooit enig – of zelfs juist tegenovergesteld – effect te hebben. Deze keer lijkt de uitspraak van de rechter wel het gewenste resultaat te hebben. De website zwartelijstartsen.nl is offline en de zwarte lijst is niet meer te vinden op een aantal andere websites van SIN-NL. Indruk maakt deze keer misschien de dwangsom van maximaal 150 duizend euro, voor het geval de stichting zich niet aan de eisen houdt. Die dwangsom kan ook nog eens omgezet worden in een gijzeling.
Verrast
De rechtszaak werd afgelopen herfst, na enkele maanden voorbereidingstijd, aangespannen door Stichting Stop Online Shaming (SOS). SOS, een stichting zonder winstoogmerk die bestaat sinds 2019, heeft dat uit eigen beweging gedaan, zonder zelf belanghebbende te zijn in deze kwestie. SOS treedt ook niet op namens specifieke artsen. SOS-bestuurslid en woordvoerder Willem van Lynden – onlinereputatiespecialist en eigenaar van het bedrijf MediaMaze – is daags na de uitspraak van de rechter toch enigszins verrast dat Sophie Hankes, drijvende kracht achter SIN-NL, er gevolg aan lijkt te geven.
Van Lynden: ‘Eerlijk gezegd verwachtte ik dat de zwarte lijst gewoon zou blijven staan. De geschiedenis leert dat SIN-NL veroordelingen naast zich neerlegt. En individuele artsen die durfden te klagen, werden juist extra hard aangepakt. Daarom durfden veel artsen de strijd niet aan te gaan. Ik denk dat het voor ons als stichting makkelijker is om stappen te ondernemen, omdat het niet over óns gaat. Dat maakt het emotioneel eenvoudiger. Ook al staan wij inmiddels op de zwarte lijst van rechters. Maar dat is toch anders. Ik heb niet te maken met patiënten die mij niet meer durven vertrouwen.’
Jan Kuks
Dat de zwarte lijst, waarop inmiddels ruim negenhonderd artsen en andere zorgverleners stonden, offline is gehaald, is een ongekend resultaat. De Groningse neuroloog Jan Kuks voerde ongeveer twaalf rechtszaken tegen SIN-NL, tot aan de Hoge Raad toe, over de manier waarop hij in artikelen en speciaal aan hem gewijde websites werd afgeschilderd. Kuks voelde zich daartoe gedwongen, nadat Hankes hém in 2009 eerst aanklaagde vanwege een ingezonden brief in Medisch Contact en vervolgens websites op zijn naam lanceerde, terwijl er nooit iets laakbaars van zijn kant heeft plaatsgevonden. In augustus 2020 werd ze in een hoger beroep door de strafrechter nog veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf van vijf maanden en een straat- en contactverbod (óók met de vrouw en kinderen van Kuks). Ook deze rechter oordeelde dat Hankes de websites en artikelen over Kuks moet verwijderen. Maar ze staan nog altijd online.
‘Ik sta als een misdadiger op een zwarte lijst’
Jan Kuks zegt blij te zijn met de recente uitspraak. Kuks: ‘Ik ben vooral blij voor de anderen op de lijst. Maar ik vrees dat Hankes andere manieren zal zoeken om door te gaan. Ik vrees dat ik zelf op een andere manier zal moeten doorgaan. Tot nu toe heeft ze alle rechtszaken die ze verloor, toch in háár voordeel uitgelegd en aan haar laars gelapt. Het opleggen van dwangsommen heeft ook nooit geholpen.’
Verachtelijk
Kuks noemt websites van SIN-NL verachtelijk. ‘Ze is gebrouilleerd met álle artsen en zorgverleners met wie ze ooit te maken kreeg en die zijn vervolgens allemaal op de lijst terechtgekomen. Dat ik op de lijst sta, vind ik niet het ergst. Ook al zijn er nog steeds mensen die zich hardop afvragen waarom het ziekenhuis mij altijd in dienst heeft gehouden. Gelukkig is het ziekenhuis altijd achter me blijven staan. Het is vooral de impact op mezelf en mijn gezin die al die tijd heel groot is.’
Ook een andere arts – hij wil anoniem blijven om niet alsnog mikpunt te worden – zegt dat de impact van de vermelding op de zwarte lijst al jarenlang heel groot is. ‘SIN-NL zet iedereen met een tuchtmaatregel op de lijst. Daardoor sta ik er ook op, al is mijn berisping allang verjaard. Ik heb die berisping destijds natuurlijk niet voor niets gekregen en mijn schuld- en schaamtegevoel over de betreffende calamiteit is nog altijd groot. Dat gevoel is heel erg versterkt, doordat ik op zo’n nare manier te boek sta op internet. Ik sta als een misdadiger op een zwarte lijst, terwijl ik in wezen een goed mens ben. Ik ben erop aangesproken door patiënten en het heeft me gehinderd in het verwezenlijken van mijn ambities. Ik heb nooit meer echt mezelf durven zijn als arts. Het is een continu gevoel van een kiezel in mijn schoen; elke stap doet pijn. Het leed veroorzaakt door de zwarte lijst is onevenredig groot.’
Omwegen
Wat vindt Hankes zélf eigenlijk van de uitspraak van de rechter? Gaat ze in hoger beroep? Wat gaat SIN-NL doen nu de zwarte lijst is verwijderd? Medisch Contact legde deze vragen herhaaldelijk in een mailwisseling aan haar voor, maar ze werden niet beantwoord. Wel wijst zij er in deze mailwisseling op dat de rechter die de uitspraak deed haar inziens niet onpartijdig is (een wrakingsverzoek daaromtrent werd afgewezen, red.), dat het vonnis censuur is, onrechtmatig is en in strijd met de vrijheid van meningsuiting.
Deze keer laat Hankes zich wel wát gelegen liggen aan de uitspraak van een rechter. Toch is de zwarte lijst nog niet helemaal weg. Het lijkt het erop dat SIN-NL toch nog wat omwegen probeert te bewandelen. Zo linkt de homepage van SIN-NL met de woorden ‘Hoe goed is mijn arts? Of maakte mijn arts een medische fout?’ naar een versie uit 2019 van de website op web.archive.org, een archiefsite voor oude versies van websites. Zo is bijna iedereen nog te vinden. Ook opent de homepage van SIN-NL nu met de mededeling dat bij vragen over namen van artsen met fouten kan worden gemaild.
Van Lynden: ‘Wij blijven SIN-NL scherp in de gaten houden en accepteren niet dat zij blijft verwijzen naar de zwarte lijst. Dat deze in een webarchief staat, betekent niet dat ze ernaar mag verwijzen. We kunnen zelf haar mailverkeer niet controleren, maar als we informatie ontvangen dat ze in mails op dezelfde voet doorgaat, nemen we stappen. Alles wat ze op haar websites niet mag, mag ze ook in haar andere uitingen niet.’
Reactie KNMG
Zowel Kuks als de anonieme arts geven aan ten einde raad artsenorganisaties, waaronder de KNMG, om hulp te hebben gevraagd. Kuks: ‘Ik heb vanaf 2010, werkelijk ten einde raad, de KNMG om hulp gevraagd. Ik heb verschillende keren met een jurist van de KNMG gesproken. Die gesprekken hebben me wel morele steun geboden, maar de KNMG heeft geen actie ondernomen. Ik heb daar overigens wel begrip voor. Ik kan me voorstellen dat het voor de KNMG politiek gezien lastig is om juridische stappen te ondernemen. De indruk kan dan ontstaan dat de paar artsen op de lijst die wérkelijk grove fouten hebben gemaakt de hand boven het hoofd wordt gehouden.’
Ook Willem van Lynden van Stichting Stop Online Shaming (SOS) heeft samenwerking gezocht met verschillende belangenorganisaties van artsen en andere zorgverleners. Van Lynden: ‘Er was geen enkele organisatie die durfde mee te doen, ook al onderschreven ze de noodzaak van juridische stappen wél. Ik denk dat de weigering veelal te maken heeft met angst voor publicitaire reputatieschade; dat de organisaties in de media worden weggezet als organisaties die fouten willen toedekken. Het is ergens begrijpelijk maar ook jammer, omdat het prettig is om samen op te trekken met organisaties die een groot deel van de doelgroep vertegenwoordigen. Alleen de VvAA heeft eerder onder eigen naam een klacht ingediend bij de Autoriteit Persoonsgegevens.’
Medisch Contact vroeg de KNMG om een reactie:
‘De KNMG heeft met diverse partijen gesproken en een analyse gemaakt van welke mogelijkheden er zijn om een verbod op dit soort praktijken af te dwingen. Een rechtszaak zou niet zomaar succesvol zijn, omdat een oordeel over zo’n zwarte lijst een juridisch lastige afweging oplevert tussen het recht op privacy en het recht op vrijheid van meningsuiting. Bovendien is het de vraag of de KNMG wel als belanghebbende zou worden aangemerkt; wij hebben een indirect belang). In het verleden zijn er al diverse vonnissen en arresten gewezen (ten minste zes) waarin SIN-NL de ene keer in het gelijk en de andere keer in het ongelijk werd gesteld. Dat waren allemaal uitspraken in individuele gevallen, in plaats van dat de zwarte lijst als zodanig werd aangepakt. Tot nu dus. Een ander zwaarwegend, bijkomend nadeel zou zijn dat we hiermee, gedurende een lange looptijd, expliciet aandacht zouden vestigen op de artsen die op deze zwarte lijst staan vermeld, met alle schade voor hen van dien. Precies wat wij niet willen. En precies wat het doel is van de partij achter de zwarte lijst, SIN-NL.
Na het besluit om voorlopig geen rechtszaak aan te spannen, hebben we een handhavingsverzoek voorbereid om in te dienen bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Maar dit bood geen garantie op succes. Dit en het eerder genoemde nadeel van de extra aandacht en schade die dit zou aanrichten voor de op deze zwarte lijst genoemde artsen, hebben geleid tot het besluit om ook hiervan af te zien.
We richtten ons tevens op een politieke lobby (die bijvoorbeeld ook succesvol was in de afschaffing van de naming and shaming van artsen via openbaarmaking van berispingen en boetes. De KNMG kreeg bijval door het onderzoek van Nivel naar de impact van tuchtrechtelijke procedures, dat deze openbaarmaking in zowel het BIG-register als lokale kranten onevenredig veel schade toebracht aan artsen en hun omgeving). En uiteraard zullen we in onze vervolggesprekken met onze relevante gesprekspartners ook ingaan op deze recente rechterlijke uitspraak.’
-
Simone Paauw
Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret. (Gezondheids)recht en medisch tuchtrecht hebben haar bijzondere interesse. Ze heeft aandacht voor diversiteit en inclusie in de breedte, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag (op de werkvloer) en de positie van vluchtelingen en vluchteling-artsen. Daarnaast schrijft ze over tal van andere onderwerpen.
Japie krekel
Arts, Leiden
Zaak tegen ’zwarte lijst’ artsen ontaardt in razernij, aangeklaagde tegen rechter: ’Uw carrière is voorbij!’
,,Deze hele zitting is een schertsvertoning. Hoe durft u!”, roept initiatiefneemster Sophie Hankes van het zwartboek via een videoverbinding... tegen de rechter.
https://m.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20201224_61970116?utm_source=google&utm_medium=organic
ingrid henssen
arts maatschappij en gezondheid niet-praktiserend, Beek
Ja hoor, de website is ook vandaag nog steeds gewoon online te vinden. Ga naar www.sin-org.nl en via de link zwartelijstartsen.nl kom je er nog steeds op. Er staat zelfs nog in rode letters bij aangegeven dat de website is goedgekeurd door de rechtba...nk. Wat een lef!
Ria Huntink Sloot
anesthesioloog, Lievelde
In recente publicatie in een regionaal dagblad lees ik in een bericht van het ministerie van VWS dat aan een BIG geregistreerde verpleegkundige, met volledige naam, voorletters en woonplaats genoemd, een voorwaardelijke schorsing is opgelegd wegens h...et schenden van het beroepsgeheim.
Bij mij rijst vervolgens de vraag waarom dit bericht hier is gepubliceerd. Het is niet bedoeld voor werkgevers om falende zorgverleners buiten de deur te houden. De enige reden die ik kan bedenken is naming and shaming. Had deze verpleegkundige met opzet iemand vermoord dan was ze waarschijnlijk om privacy redenen uitsluitend met haar initialen in de media verschenen.
Dat we de zwarte lijst voor falende artsen verbieden is een goede zaak maar is het ook niet vreemd dat we anno 2021 accepteren dat BIG geregistreerde beroepen met naam en toenaam genoemd moeten worden in de dagbladen zodra ze een aantekening krijgen in het Big register. Zijn deze mensen door de aantekening al niet voldoende gestraft?
Een incident of calamiteit heeft veel impact heeft op de betrokken zorgverleners. Het maken van een fout met ernstige gevolgen mag niet zonder consequenties blijven maar het hoofddoel van een onderzoek naar een fout, incident of calamiteit dient altijd nog te zijn het voorkomen dat het zich kan herhalen. In de zorg wordt gestreefd naar openheid en transparantie. Incidenten en calamiteiten moeten veilig kunnen worden gemeld zodat een onderzoek kan leiden tot zinvolle verbetermaatregelen in plaats van het aanwijzen van een schuldige. Dit kan uitsluitend wanneer betrokkenen zich vrij voelen om te spreken en alle informatie boven tafel komt.
Is na het schrappen van de zwarte lijst voor artsen niet een volgende stap dat we stoppen met dit soort berichtgevingen?
RdSB
Huisarts, Venlo
De lijst staat volgens mij nog steeds online hoor, alleen via een kleine omweg. Als googlet op zwarte lijst artsen kom je nog steeds hier uit >>> https://web.archive.org/web/20190121071305/http://www.zwartelijstartsen.nl:80/