Laatste nieuws
C. Renckens
3 minuten leestijd

Beroepsziekte niet aanmoedigen

3 reacties

Rapport over schadeclaims zendt verkeerd signaal uit

Serieuze onderzoekers breken in het rapport Leerzame schadeclaims een lans voor erkenning van substraatloze aandoeningen als RSI en schildersziekte. Het is een voorbeeld van slechte geneeskunde die slachtoffergedrag en juristerij in de hand werkt.

Het alumniblad Spui van de UvA maakte er in het augustusnummer trots melding van: het eerste Nederlandse rapport over beroepsziekteclaims, getiteld Leerzame schadeclaims. De auteurs – medewerkers van UvA, AMC en UM, en verzekeringsartsen en juristen – analyseren 37 gevallen. Volgens hen krijgen in ons land elk jaar 25.000 mensen een beroepsziekte. De laatste jaren stijgt het aantal mensen dat een schadevergoeding eist.  

 De beroepsziekten waar het om gaat, zijn repetitive strain injury (RSI) en organisch psychosyndroom (OPS). RSI zou het gevolg zijn van repeterende bewegingen en OPS – schildersziekte – van inhalatie van oplosmiddelen uit verf. Merkwaardigerwijs gaat het boekje geheel voorbij aan een rapport van de Gezondheidsraad dat gebruik van de term RSI afraadt, en stelt dat hier van een echte ziekte geen sprake is.1

Het gaat om aspecifieke klachten van arm en schouder. Ook de diagnose OPS is omstreden en kan in ons land alleen worden gesteld door twee Solvent Teams. Daar worden klachten van neuropsychologische aard per exclusionem tot OPS gebombardeerd.

 Erkenning
Voordat er sprake was van claims in de onderzochte casuïstiek zijn er volgens het rapport talrijke kansen gemist, allereerst door superieuren, die de klagers meestal adviseren door te werken. Er zou onvoldoende aandacht zijn voor het feit dat arbeidsverhoudingen en werkdruk ook tot de syndromen kunnen leiden. Indien de werknemer in contact kwam met een bedrijfsarts werd de diagnose bijna nooit gesteld en werd zelden een relatie met het werk gelegd. De bedrijfsarts zou te weinig ‘proactief’ zijn.

Ook de huisarts krijgt een veeg uit de pan. Hij stelde in nagenoeg geen enkel geval een ‘robuuste diagnose’, maar verwees veelal door naar specialisten of paramedici: foei! En: ‘Werknemers met OPS hadden vaak het geluk dat zij na perspublicaties zelf aan de diagnose dachten en kregen dan eindelijk bevestiging van hun vermoedens bij het Solvent Team.’

Het rapport stelt dat de motieven om een claim in te dienen meestal van ‘sociaal-emotionele aard’ waren. Wraakgevoelens en kwaadheid zakten af na de uitkering, die als erkenning wordt opgevat dat men inderdaad aan een ernstige ziekte lijdt.

Slechte geneeskunde
Ik weet niet hoe het de lezer vergaat bij kennisneming van deze vakbondstaal, maar erkenning van en streven naar preventie van substraatloze aandoeningen, tot syndroom verklaard door ‘gelovigen’ en leidend tot slachtoffergedrag en juristerij, is volgens mij slechte geneeskunde.

Uit de literatuur over psychotherapie bij het posttraumatische stressstoornis en het chronischevermoeidheidssyndroom blijkt dat de therapeutische resultaten bij patiënten die claimen veel slechter zijn dan bij patiënten die niet claimen.2 3 Mensen met dergelijke aandoeningen, die bezig zijn een WAO-uitkering of schadevergoeding binnen te slepen, blijken nauwelijks te behandelen.

Het rapport pleit intussen voor ‘vroegtijdige erkenning en tijdige behandeling’ ter voorkoming van claims. Maar deze diagnosen en eruit voortvloeiende claims erkennen, is contratherapeutisch en daarom onwenselijk.

‘Ohne Befund keine Krankheit’ zeiden onze leermeesters al lang geleden, en zo verdwenen de neurasthenie, de chlorose, het sickbuildingsyndroom en de bekkeninstabiliteit uit de boeken. Het is onbegrijpelijk dat serieuze onderzoekers anno 2009 gelijksoortige aandoeningen als RSI en OPS in het zadel trachten te houden. Hebben zij niets van de geschiedenis geleerd?

Cees Renckens, vrouwenarts

Correspondentieadres: renckens@xs4all.nl;
c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld.

Literatuur:

  1. Gezondheidsraad. RSI. Den Haag: Gezondheidsraad, 2000; publicatienummer 2000/22. ISBN 90-5549-347-3.
  2. Van Egmond J. Secondary gain in Psychiatry. Dissertatie VU Amsterdam, 2005.
  3. Prins J. Cognitive behaviour therapy for chronic fatigue syndrome. Dissertatie Nijmegen, 2003.

Ga hier naar 'Leezame schadeclaims'

beeld: iStockphoto
beeld: iStockphoto
Patiënten met posttraumatische stressstoornis en chonischevermoeidheidssyndroom die claimen zijn minder goed te behandelen. beeld: Corbis
Patiënten met posttraumatische stressstoornis en chonischevermoeidheidssyndroom die claimen zijn minder goed te behandelen. beeld: Corbis
PDF van dit artikel
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • C.N.M. Renckens

    , HOORN NH

    Beroepsziekten niet aanmoedigen (3)
    Mijn kritiek op het aanmoedigen van claims bij niet-bestaande ‘beroepsziekten’ als RSI en OPS is niet in goede aarde gevallen bij de heren Verschoor van het Expertise Centre Environmental Medicine uit Arnhem en col...lega Hissink Muller, bedrijfsarts. De twee eersten stellen het ernstig te vinden dat een vrouwenarts niet zou kunnen bevatten dat geleden schade tot een gerechtvaardige claim mag leiden. Mijn belangstelling voor het onderwerp dateert van de tijd dat ik als praktiserend vrouwenarts na de epidemie van ‘postnatale depressies’ uit de jaren ’80 een decennium later opnieuw werd geconfronteerd met een modeziekte, de zgn. ‘bekkeninstabiliteit’, die duurde van 1990 tot 2003. Bestudering van de literatuur over dit onderwerp leerde mij dat modeziekten een aantal kenmerken gemeen hebben: (1) een anatomisch substraat ontbreekt geheel of staat niet in verhouding tot de gepresenteerde klachten; (2) de klachten zijn meestal verergeringen van alledaagse banale klachten als pijn, vergeetachtigheid, moeheid, geheugenproblemen, zwakte en duizeligheid die ‘geamplificeerd’ worden door de overtuiging een ernstige ziekte onder de leden te hebben; (3) er zijn vrijwel altijd medici die beweren dat er een organische basis bestaat, die binnenkort gevonden zal worden; (4) er zijn actieve patiëntenverenigingen; (5) het zijn vrijwel steeds slachtofferziekten en er zijn problemen met verzekeraars en keuringsartsen; (6) de verspreiding van de ziekte in de tijd en geografisch kan niet biologisch worden verklaard; (7) er is geen reguliere behandeling mogelijk; (8) de patiënt heeft ziektewinst en (9) deze ziekten hebben een epidemisch karakter: ze komen en verdwijnen weer.
    De briefschrijvers zullen moeten toegeven dat ook de schildersziekte OPS al deze kenmerken vertoont. Bewijs voor organische pathologie is nauwelijks voorhanden en de symptomen zijn zeer aspecifiek. Ook de Solvent Teams hebben steeds meer moeite de diagnose te stellen, want het aantal erkende gevallen daalde van 100 in 1999 tot nog 5 in 2008. Screening en vroege opsporing werd door Gert van der Laan, klinisch arbeidsgeneeskundige en Hoofd Solvent Team project, Nederlands Centrum voor Beroepsziekten ( AMC), reeds in 2004 ontraden met de volgende bewoordingen: ‘Afwijkende scores op de NSC-60 komen ook voor als iemand, om wat voor reden dan ook, niet lekker in z'n vel steekt. Verminderde concentratie en verminderde reactietijden op de NES-test kunnen ook door depressies en allerlei andere aandoeningen worden veroorzaakt. Als bij afwijkende scores op de testen automatisch uitgebreid verder onderzoek wordt gedaan, kan dat leiden tot onzekerheid voor de patiënt en tot allerlei (onnodig) medisch onderzoek. ‘ Verstandige woorden en mijn hypothese is dat er zeer veel mensen met ‘OPS-klachten’ (concentratie-problemen, vergeetachtigheid, geïrriteerdheid; geestelijke en/of lichamelijke ouderdomsverschijnselen op jonge leeftijd; ernstige vermoeidheid, zware hoofdpijnen, depressies; persoonlijkheidsstoornissen, agressiviteit; duizelingen, slaapstoornissen; pijnen in maag, borst en ledematen; impotentie en onvruchtbaarheid; kortademigheid en gebrek aan eetlust, enz.; uitval van spierfuncties, gewrichtsklachten. Bron OPS-vereniging) zijn en dat de diagnose OPS bij hen alleen wordt gesteld als zij toevallig schilder, drukker, badmeester of tandtechniker zijn.
    De geschiedenis der geneeskunde kent zeker voorbeelden van echte ziekten waarvoor aanvankelijk geen verklaring werd gevonden en die daarom op ongeloof stuitten, maar wij leven niet meer in de negentiende eeuw en de nadelen van het open houden van de mogelijkheid dat er ‘binnenkort iets gevonden zal worden’ heeft een negatieve, want catastroferende werking op de vermeende lijders. Daarbij zouden artsen en instanties die dit soort etiketten uitdelen aan mensen met functionele klachten ook eens stil moeten staan. De tijd voor opheffing van de Solvent Teams is gekomen, een opheffing die m.i. bevorderlijk zal zijn voor een spoedige verwijzing van ook de diagnose OPS naar het rijk der fabelen.

  • Gerard Hissink Muller

    , Almere

    Ik herken de irritatie van collega Renckens over het artikel in Spui. Maar bedrijfsartsen melden geen beroepsziekten aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) om een claim te onderbouwen. Ik zou willen stellen dat hoewel er kein Befund ka...n worden gevonden, er wel een Krankheit aanwezig is.

    Goed epidemiologisch speurwerk kan voldoende circumstantial evidence opleveren waaruit – zonder tunnelvisie – een plausibele werkhypothese als diagnose kan worden opgesteld. Graag breng ik de gedachten van Semmelweis en Snow over de oorzaken in herinnering. Voor de kraamvrouwenkoorts – toch aansprekend voor Renckens – en cholera kennen we nu na voortschrijdend inzicht een andere verklaring dan deze ontdekkers van deze ziekten toen.

    Als coassistent in een groot Amsterdams ziekenhuis zag ik indertijd dagelijks een duidelijk zieke patiënt op wie de toenmalige geneeskunde en diagnostiek niet goed greep kreeg. Men sprong van de ene naar andere diagnose. Later bleek het aids te zijn, in mijn co-tijd was dat nog niet bekend. Toch wel een les in bescheidenheid.

    Als verse bedrijfsarts zag ik regelmatig schilders met klachten en kenmerken die passen bij wat we nu OPS noemen. Medio ’80 verscheen Scandinavische literatuur die een relatie met oplosmiddelen legde. De term schildersziekte verscheen. Nu zijn we verder en verschijnt er steeds meer evidence voor OPS (zie www.beroepsziekten.nl zoekterm OPS). Natuurlijk moeten we kritisch blijven, maar wel met een open blik voor het voortschrijdend inzicht.

    Kortom, we moeten beroepsziekten vaker (zorgvuldig) melden, niet ter onderbouwing van een claim, maar om de gezondheid van de werkende mens te bevorderen, te beschermen en te bewaken.

    Gerard Hissink Muller, bedrijfsarts

  • dr. L. Verschoor, r. A.H. Verschoor

    , Arnhem

    Het artikel van vrouwenarts Renckens over het rapport ‘Leerzame schadeclaims’ wekt verbazing en ongeloof. In de wet is de zorgplicht van de werkgever vastgelegd om de gezondheid van de werknemer te beschermen.

    Als bij een werknemer sprake is van ee...n beroepsgebonden aandoening vloeit hieruit een zekere mate van aansprakelijkheid van de werkgever voort. Betreft het OPS – de huidige benaming chronische toxische encefalopathie (CTE) geeft een betere beschrijving van het ziektebeeld – dan kan dit niet alleen leiden tot arbeidsongeschiktheid maar tevens tot een niet meer op zelfstandige wijze functioneren als persoon met als gevolg levenslange afhankelijkheid van partner of professionele zorg.1

    Onze maatschappij kent de mogelijkheid om een schadeclaim in te dienen. Dat het toekennen van een claim leidt tot genoegdoening en erkenning van de geleden schade, is logisch. Dat een vrouwenarts dit niet bevat, is tot daar aan toe, ernstiger is de constatering in het rapport dat ook bedrijfsartsen vaak niet de relatie legden tussen de gezondheidschade en het werk.

    Renckens’ opmerking ‘de diagnose OPS kan in ons land alleen door twee Solvent Teams worden gesteld’ onderschrijven wij. Vanuit historisch perspectief is de speciale positie van de Solvent Teams begrijpelijk. Tegenwoordig kan de diagnose CTE ook buiten deze centra worden gesteld als is voldaan aan de criteria van een beroepsgebonden aandoening en als internistisch-, neurologisch- en neuropsychologisch onderzoek heeft plaatsgevonden.

    Ten slotte een opmerking over de term ‘substraatloze aandoeningen’. De geschiedenis van de geneeskunst is vol van aandoeningen waarvan pas (veel) later oorzaak en substraat zijn gevonden. Het zou collega Renckens sieren zich meer bescheiden op te stellen.

    Arnhem, februari 2010

    dr. L. Verschoor, internist
    dr. A.H. Verschoor, chemicus
    ECEM (Expertise Centre Environmental Medicine), Ziekenhuis Rijnstate, Arnhem

    1. Verschoor L, Verschoor AH. Klinische les : Ziek door blootstelling aan toxische stoffen op het werk. Ned. Tijdschr. Geneesk. 2009; 153: B312.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.