Berisping of medaille voor arts op onderbezette werkplek?

De oude vrouw zat op de psycho­geriatrische afdeling. Ze had een depressie en was verbaal agressief. De specialist ouderengeneeskunde hoogde de dosis antidepressivum op. De vrouw brak haar heup en overleed na een periode waarin ze onder meer tobde met wondlekkage.

De arts krijgt een berisping. Het tuchtcollege oordeelt dat ze de patiënt vanuit een breder multidisciplinair traject had moeten benaderen en de dochter beter had moeten informeren. De arts verdedigt zich door te wijzen op het ontbreken van het huisartsendossier en een psycholoog. In een situatie van onderbezetting ‘blijft het toch de verantwoordelijkheid van verweerster om niet te werken in een omgeving waarin geen verantwoorde zorg kan worden geboden en kan haar dit ook tuchtrechtelijk worden verweten’, aldus het regionaal tuchtcollege. Het waren deze woorden die veel lezers in het verkeerde keelgat schoten. Ook het Centraal Tuchtcollege nam daarvan afstand en stelde dat de arts haar best had gedaan om de situatie te verbeteren. Toch liet het de berisping in stand, omdat ze onvoldoende invulling had gegeven aan haar rol als regiebehandelaar, het valprotocol in gang had moeten zetten en de communicatie over beleid onvoldoende was.

Medisch Contact publiceerde de zaak online en in het blad. Tientallen reacties volgden (zie kader ‘Reacties op de website’). Huisarts Danka Stuijver schreef in haar column in de Volkskrant dat de arts geen berisping maar een medaille verdient omdat ze ‘haar stinkende best doet in een onderbemande situatie voor patiënten te zorgen’. Stuijver voegde daaraan toe ‘dat we ons midden in een daverend zorginfarct bevinden. Waarbij, schat ik, driekwart van de zorgprofessionals onder een dusdanig hoge druk werkt, dat verantwoorde zorg bieden nauwelijks haalbaar is of kan worden verwacht. Zowel het tuchtcollege als de Nederlandse zorggebruiker lijkt daarvan nog onvoldoende doordrongen.’

Absurd

Hoogleraar gezondheidsrecht Martin Buijsen noemt de implicaties van de overweging van het regionaal tuchtcollege ‘absurd’. Buijsen: ‘Moet een arts opstappen als ze waarneemt dat in haar omgeving niet langer verantwoorde zorg geboden kan worden? Dat zou een verdere verslechtering opleveren. Of moet ze blijven en het risico lopen een tuchtrechtelijk verwijt te krijgen?’ Volgens Buijsen bedoelt het Centraal Tucht­college dat omstandigheden een individuele BIG-geregistreerde hulpverlener nooit tuchtrechtelijk kunnen worden aangewreven. ‘Tegelijker­tijd is het zo dat dergelijke omstandigheden de verantwoordelijkheid voor fouten binnen individuele behandelrelaties niet weg­nemen. Eerlijk gezegd lijkt mij dat juist’, zegt Buijsen.

Unheimisch

Verenso, de vereniging van specialisten ouderen­geneeskunde, herkent de tekorten aan specialisten ouderengeneeskunde. Op dit moment zijn er vooral tekorten in regio’s waar ook te weinig huisartsen en andere medici zijn, zoals in Zeeland. In een bericht op de website over deze tuchtzaak laat de vereniging weten dat deze specialist ouderen­geneeskunde steun verdient en dat zware onderbezetting niet mag worden afgewenteld op de dokter. Verenso wijst op de wettelijke verantwoordelijkheid die de raad van bestuur van een woon-zorgcentrum heeft voor organisatie, randvoorwaarden en faciliteiten om verantwoorde zorg te kunnen bieden. ‘Un­heimisch’ noemt Verenso-voorzitter Jacqueline de Groot het idee dat een arts opdraait voor managementmanco’s. ‘Arts en bestuurder geven in samenspraak de zorg vorm, maar hebben daarin ieder een eigen verantwoordelijkheid. Als arts kun je gevraagd en ongevraagd advies geven, maar daarmee houdt het op.’

‘Ze doet haar stinkende best’

Taakverdeling

In het ‘Professioneel statuut’ legde de vereniging in 2016 de verantwoordelijkheidsver­deling vast tussen raden van bestuur en de vakgroep van specialisten ouderengenees­kunde. Maak bij aanvang heldere afspraken over de voorwaarden waaronder je je werk op een verantwoorde manier kunt doen, adviseert De Groot. Als daaraan niet kan worden voldaan, moet een arts niet instappen. ‘Zeker als er een groot risico is of blijft bestaan op onverantwoorde zorg voor je patiënten.’ Een arts kan voordat hij in dienst treedt, vragen hoe de taken zijn verdeeld tussen management en vakgroep, nagaan hoe de bezetting op de afdelingen is en welke andere zorgverleners er rondlopen. De Groot: ‘Als er bijvoorbeeld geen psycholoog beschikbaar is voor een afdeling met probleemgedrag, dan is dat vreemd. Een arts moet weten hoe de zorg eruitziet. Hoe is de kwaliteit geregeld? Een kreet als “de patiënt staat centraal” zegt niet zoveel, vraag dan na hoe dat wordt vorm­gegeven. Is er bijvoorbeeld een cliëntenraad?’

Invloedssfeer

De KNMG begrijpt en steunt de reactie van Verenso op deze specifieke tuchtzaak en maakt zich zorgen over zorgprofessionals die in een overbelaste omgeving moeten werken. ‘Het brengt hen in een buitengewoon moei­lijke positie als zij niet de kwaliteit van zorg kunnen leveren die zij zouden willen en moeten leveren, terwijl zij daartoe niet in staat zijn door omstandigheden die buiten hun directe invloedssfeer liggen’, aldus een woordvoerder.

Zinloos

Ook specialist ouderengeneeskunde Bert Keizer verzucht in een column over deze tuchtzaak: ‘In non-profit bestaat er geen sanctie op beroerd management.’ Hij wijst erop dat het tuchtcollege de arts wel kan verwijten dat ze protocollen rond valincidenten, depressie en delier niet in gang zette, maar ‘die protocollen zijn zinloos papier in een organisatie waar te weinig verzorgenden van een te laag opleidingsniveau het werk moeten doen.’