Artsen tegen euthanasie bij dementie zoeken steun KNMG
10 reactiesZo’n driehonderd artsen hebben inmiddels hun naam verbonden aan een protest tegen euthanasie bij patiënten met vergevorderde dementie. De initiatiefnemers van de actie hebben deze vrijdag een gesprek met de KNMG gehad, in de hoop steun te krijgen voor hun standpunt.
Drie artsen zijn een publieke discussie begonnen over het euthanaseren van zwaar demente mensen. Zij vinden dat de wilsverklaring te veel waarde heeft gekregen en vinden het tijd een morele grens te bewaken. De groep artsen pleit ervoor dat geen euthanasie wordt toegepast op iemand die zijn doodswens uiteindelijk zelf niet meer kenbaar kan maken, ook al is er eerder een wilsverklaring opgesteld. Artsen die dit ook vinden, konden hun steun geven via de website www.nietstiekembijdementie.nl.
Het zijn vooral huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, onder wie enkele SCEN-artsen, die het initiatief steunen. De meesten doen dit op persoonlijke titel, maar ook een groep van 21 artsen die in opleiding zijn tot specialist ouderengeneeskunde is aangehaakt. Volgens huisarts en mede-initiatiefnemer Jaap Schuurmans ‘blijven de steunbetuigingen binnen druppelen’.
De actie heeft deze vrijdag geleid tot een eerste advertentie in dagblad NRC en NRC Next, waarin de boodschap wordt uitgedragen. Door de hoeveelheid steun – elke deelnemer is gevraagd 100 euro in te leggen – kunnen meer krantenadvertenties worden gekocht. ‘Zaterdag komt er een advertentie in Trouw. Als dit zo blijft doorgaan, volgt er volgende week nog eentje in een ander dagblad’, meldt Schuurmans.
De initiatiefnemers hebben deze vrijdag een gesprek met de KNMG gevoerd, onder andere met voorzitter René Héman. Ze hopen dat de artsenorganisatie ‘uitdraagt waar de grenzen liggen’. ‘We willen tot iets gemeenschappelijks komen, een maatschappelijk akkoord bereiken zodat je een weerwoord hebt tegen de druk op artsen om euthanasie te verlenen. Een individuele arts kan dat weerwoord niet bieden’, aldus Schuurmans. Het gesprek heeft hem de indruk gegeven ‘dat er serieus wordt nagedacht over hoe we het debat binnen onze eigen professie kunnen voortzetten’. ‘Ik ben daar heel optimistisch over nu.’
De KNMG wil dat ‘elke arts zijn eigen professionele en persoonlijke afweging in dit duivelse dilemma kan blijven maken’ volgens de ruimte die de wet biedt om niet of juist wel tot euthanasie te besluiten.
Lees ook:
Gert Jan ter Braak
Vertrouwensarts, Amstelveen
De redactie van MC heeft mijn eerdere reactie in deze thread geredigeerd en geplaatst in MC. Ik wil benadrukken dat ik niet sta achter de inhoud van de geredigeerde versie die onder mijn naam is verschenen in MC 10.
Ad Nuijten
gynaecoloog niet praktiserend/ SCEN-arts, Oostvoorne
Het initiatief van Schuurmans e.a. 'niet stiekem bij dementie’ is toe te juichen als tegenwicht van hen die tamboereren op autonomie. Maar de stelling is even ongenuanceerd.
Ieder mens die getroffen wordt door dementie gaat daar anders mee om. Wij ...beschreven1) hoe een narratief opgestelde wilsverklaring behulpzaam kan zijn om te duiden wat de patiënt met dementie bedoelde ten aanzien van zijn wens tot beëindiging van zijn leven. Zo’n wilsverklaring beschrijft uitgebreid hoe iemand in het leven staat: wat iemand voor zichzelf belangrijk acht (zelfbetrokken zorg), waar zij/hij verantwoordelijkheid voor wil nemen (betekenisvol zijn ook voor anderen), wat voor haar/hem het leven de moeite waard maakt om door te gaan (overlevingsdrang) en met welk verlies men wel/niet kan omgaan (compensatie). Deze benadering kan behulpzaam zijn om te voldoen aan de zorgvuldigheidscriteria van de WTL: het verlenen van euthanasie op uitdrukkelijke wens van patiënt die door de arts gekend wordt en waarbij de arts handelt uit compassie omdat er geen andere redelijke oplossing is voor het ondraaglijk en uitzichtloos lijden van déze patiënt. Bij wilsonbekwamen zal soms premedicatie nodig zijn.
Wij vinden dat euthanasie bij wilsonbekwame patiënten mogelijk moet zijn, indien uit de wilsverklaring duidelijk is dat dat de uitdrukkelijke wens van de patiënt is. Wij geloven dat een narratief beschreven en regelmatig aangevulde wilsverklaring ten tijde van wilsbekwaamheid daarvoor voldoende overtuiging kan geven. De duidelijkheid zou ermee gediend zijn als de wilsverklaring van een patiënt die haar/zijn leven beëindigd wil zien in geval van ondraaglijk lijden ten gevolge van dementie zou vermelden dat zij/hij zich bewust is dat als het zover is zij/hij mogelijk zijn situatie niet meer zou kunnen overzien.
1) Nuijten, A., E. Maeckelberghe en B. van der Poel. Een narratief opgestelde wilsverklaring voor euthanasie in geval van dementie. Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek 25(2) 42-47 2
P.J.E. van Rijn
Huisarts gepensioneerd, Rheden
Heeft een demente patiënt, die in het verleden een document heeft getekend waarin hij zijn leven onder bepaalde omstandigheden verbeurd heeft verklaard geen recht op ontheffing van dit doodvonnis als hij daar zelf geen benul meer van heeft en op dit... moment niet duidelijk lijdt ? Het gaat hier om een actuele patiënt, die op dít moment recht heeft op een dokter die hij , hoe minimaal en primitief in deze omstandigheid ook , kan vertrouwen , zoals een hond zijn baas vertrouwt . Als deze dokter, ondanks het in hem of haar gestelde vertrouwen , deze actuele patiënt , terwijl deze daar zelf geen enkel idee meer van heeft , dan tóch op onverhoedse wijze - dit om dierlijke vluchtreacties te voorkomen - doodt , dan is deze dokter behalve een moordenaar ook nog eens een verrader van zijn patiënt , dit laatste misschien nog wel erger dan het eerste...Is dat nou zo moeilijk,,KNMG ? Peter van Rijn , Rheden
Els van Veen
huisarts
Ook ik heb de petitie getekend en niet, zoals Gert Jan ter Braak suggereert, omdat ik anderen mijn wil wil opleggen. Ik wil mijn weerzin kenbaar maken tegen euthanasie toepassen bij een wilsonbekwaam mens. Met de "handreiking" van de KNMG is dat tege...nwoordig mogelijk. Als ik hier niet tegen protesteer is het net alsof ik ermee instem. Ik ervaar de genoemde handreiking juist als belastend voor míjzelf, richting (familie van) demente mensen en richting mensen die nog niet dement zijn en alvast hun euthanasie bij mij "veilig willen stellen". Het gaat de verkeerde kant op met de angst voor dementie. Er komt steeds meer druk op vooral huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, om te handelen tegen hun gevoel en geweten in. Ik heb niet meer het idee dat de KNMG mij daartegen beschermt.
Jedidja Fortuijn
aios psychiatrie, Haarlem
Als een van de ondertekenaars heb ik de behoefte mijzelf toe te lichten. Ik heb getekend om een grens te stellen aan wat ik denk dat binnen de artseneed past. Ik heb niet getekend, omdat ik de wanhoop van sommige dementerende mensen en hun naasten w...il ontkennen. Dat lijden is er. Over de wens om euthanasie te krijgen gaat mijn uitspraak ook niet.
Ik vind dit geen particuliere zaak en ben het daarom hartgrondig oneens met collega ter Braak. Individuele beslissingen hebben impact op de hele maatschappij. No man is an island!
Ter Braak meent ook dat het mogelijk is vooraf in te schatten en zodoende vast te kunnen leggen onder welke voorwaarden de geeuthanaseerd moet worden. Het pijnlijke van dementie is nou juist dat je jezelf kwijtraakt, dus je weet dat helemaal niet. En ook wilsbekwame mensen blijken bij ernstig lijden hun grenzen vaak fors te verleggen.
Wij zijn niet meer gewend als dokters met lege handen te staan. Wij denken voor alles een oplossing te hebben. Hier is een grens. Mijns inziens gaat het doden van wilsonbekwamen niet samen met de aard van ons artsenvak.
Ik heb in een vorig werkveld meermaals ervaren welke druk er op een arts kan liggen om euthanasie uit te voeren, ook als die dat niet wil of kan. De maatschappij dringt aan op een oplossing. Misschien moeten we die opdracht terug geven.
Gert Jan ter Braak
vertrouwensarts, Amstelveen
"Sommige artsen voelen blijkens hun advertentie weerzin bij euthanasie op dementerenden die hun eerdere wilsbeschikking niet meer kunnen bevestigen. We zouden kunnen denken: akkoord, dan doe je het toch gewoon niet. Daar blijken de advertentiesteller...s echter niet tevreden mee te zijn. Blijkens de website die bij de advertentie hoort is het zelfs de bedoeling een dam op te werpen tegen euthanasie bij demente patiënten die hun eerdere wilsverklaring niet meer kunnen bevestigen. Met andere woorden: deze artsen willen niet alleen zelf in bepaalde situaties geen euthanasie uitvoeren, maar ook anderen de vrijheid daartoe ontnemen. Omdat zíj (!) een gevoel van weerzin hebben, mogen ánderen (!) geen afspraken maken om een ongewenste toekomst te ontlopen. Dat gaat erg ver en is zelfs immoreel te noemen omdat het anderen hun autonomie ontneemt. Een algemene regel is dat iedereen in principe vrij is allerlei gedrag al dan niet te vertonen, tenzij er goede redenen zijn om die vrijheid te beperken. Iemand die bij zijn volle verstand een beslissing neemt waar hij later aan vastzit maakt gebruik van een vrijheid die we mensen in allerlei andere contexten ook niet ontzeggen. Bovendien heeft iemand die aangeeft euthanasie te willen bij vergevorderde dementie nog altijd maximale vrijheid. Zo iemand kan zijn 'contract' herroepen zolang hij fris genoeg is om te weten wat er kan gebeuren. En hij kan ook vastleggen dat euthanasie niet mag plaatsvinden als hij zich er als vergevorderd dementerende toch tegen mocht blijken te verzetten – ongeacht of dat verzet is gebaseerd op enig begrip voor de situatie van dat moment of niet. Ik denk dan ook dat de advertentiestellers hun "morele weerzin" maar gewoon moeten wegslikken en deze niet moeten inzetten om anderen hun autonomie te ontnemen."
W.J. Duits
Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland
Euthanasie blijft een moeilijk iets. Zodra "de natuur" ons niet helpt met een dood die op tijd komt, dan blijft over, het menselijke handelen om de dood te bespoedigen.
Maar wanneer grijp je in? Als een mens wegzakt in zijn vroegste herinneringen en ...niet meer weet wie hij is geweest in de tussentijd, lijdt deze mens dan? Het is voor familie een hele zware gang om te zien hoe een geliefde eigenlijk "afsterft" tijdens het leven. Het is als een oude boom die langzaam vervalt, de uiterlijke contour blijft lang overeind, maar het blad is klein en er zijn lege dode takken.
In de natuur laten we deze bomen tegenwoordig staan, als ze geen gevaar vormen voor de omgeving, omdat ze namelijk een natuurlijke habitat zijn voor ander leven.
Als je niet dement wilt worden en je wilt niet eindigen als een mens die niet meer weet wie hij is geweest, moet je dan niet zelf kiezen voor je dood? De vraag die dan rijst, waarom moet je daarbij worden geholpen? Welke wegen zijn er open om zelf te bewandelen daartoe?
We hebben het hier over het recht om over je eigen leven te beschikken, maar dat recht hebben we al. Op het moment dat we niet meer beschikken over onze vermogens, wie zijn we dan? Het toestaan van Euthanasie heeft een weg geopend die het juist heel moeilijk maakt om er voor te kiezen. Want we hebben nu een keuze, we kunnen kiezen om dood te gaan op een moment dat wij zelf willen. Maar is dat echt altijd onze eigen keuze? Is het niet het gevoel te veel te zijn voor de familie? Het gevoel, niet afhankelijke willen zijn, terwijl er juist mensen zijn die met liefde de zorg geven, ook op de momenten dat je er misschien niet meer zelf helemaal bij bent. Is niet juist het hebben van de keuze tot Euthanasie dat we het moeilijk hebben, of door het juist als een weg te zien om uit de nare gevoelens te komen "te veel te zijn", of "te afhankelijk te zijn", is dat ondraaglijk lijden? Bedenk achter elke opening die we maken, kan een glijbaan schuilgaan waar we niet aan hebben gedacht.
Gert Siemons
adviseur kwaliteit en veiligheid zorg, Nijmegen
Vervolg van reactie
4. De huidige praktijk van besluitvorming en toetsing is onzorgvuldig. Belangrijkste bezwaar tegen de petitie van artsen is dat zij ten onrechte het vertrouwen in de huidige praktijk en in de zorgvuldigheid van de toetsingscommiss...ies (RTE) ondermijnen. De groep artsen geeft aan dat de huidige praktijk nog nooit door de hoogste rechter getoetst is. Zou dat niet juist betekenen, dat de huidige praktijk zorgvuldig is? Moeten we niet concluderen dat de Nederlandse euthanasiepraktijk uitermate zorgvuldig opereert en zorgvuldig getoetst wordt?
5. De Wet levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding is te ruim.
Laten we teruggaan naar de periode dat er geen wettelijke kaders waren. In die jaren was ik huisarts. Je wilt echt niet opnieuw naar die tijd, waarin de meeste besluiten in volstrekte eenzaamheid genomen werden en er helemaal nooit sprake was van enige toetsing achteraf. Simpelweg omdat voor de tijd van de wet euthanasie gelijk stond aan moord en de dokters wel uitkeken om wat dan ook te melden.
Euthanasie bij dementie is een voor alle betrokkenen uiterst moeilijke en verdrietige beslissing. Maar algemeenheden, loze beloftes in petities en simplificaties lossen deze moeilijkheden niet op. Laten we vertrouwen hebben in de huidige wet en de procedures, die daaruit voortvloeien. Dan wordt ieder geval op zich beoordeeld als uniek en tegen het licht gehouden. Dat is geen garantie, dat er nooit iets fout kan gaan, maar er is geen reden om de tijd terug te draaien.
Gert Siemons
Adviseur kwaliteit en veiligheid verpleeghuiszorg, Nijmegen
Misverstanden over euthanasie bij dementie.
Als arts en broer van een patiënt aan wie euthanasie werd verleend bij een vergevorderde dementie heb ik de discussie over euthanasie bij dementie en de oproepen van groepen artsen met stijgende verbazing ...gevolgd. Er is mijns inziens sprake van een onzuivere discussie met veel misverstanden en drogredenen. Enkele daarvan wil ik niet onweersproken laten. Het volgende wordt beweerd:
1. Er is een maatschappelijke trend om steeds meer wilsonbekwame mensen te doden.
Het aantal euthanasieën bij mensen met een gevorderde dementie is uitermate klein in vergelijking met het aantal mensen dat een schriftelijke wilsverklaring opstelde. Een mogelijk verklaring: dementie staat niet per se gelijk aan uitzichtloos en ondraaglijk lijden voor de persoon in kwestie. Mensen in verpleeghuizen en andere voorzieningen kunnen God zij dank wel degelijk relatief gelukkig zijn en tevreden zijn over de zorg en liefde die hen omringt.
2. De noodzaak voor euthanasie verdwijnt vanzelf als dementie voortschrijdt.
Met enig cynisme zou je kunnen stellen dat ieder stervensproces draaglijk wordt, omdat uiteindelijk de dood erop volgt. Toch is het een gotspe te beweren dat de fase van min of meer bewuste onttakeling en de frustratie en woede daarover bij mensen, die zó duidelijk hebben aangegeven dat zij zo niet verder wilden leven vanzelf ophoudt als de ziekte zijn gang gaat?
3. Het besluit om mensen met dementie euthanasie te verlenen wordt genomen, omdat de familie meer lijdt dan de patiënt.
Bij de twee mij bekende gevallen (mijn eigen zus en één uit de getuigenis van een familie) speelde dat geen enkele rol. Integendeel. Zeker was de wens om niet verder te leven verscheurend voor de kinderen van mijn zus en voor mij. Wij moesten ons verhouden tot haar wens om niet verder te willen leven enerzijds en onze liefde voor haar anderzijds. Er was geen enkele twijfel dat wij haar zouden blijven bezoeken, waar nodig troosten en waar mogelijk bijstaan in haar z
Dennis van Spanje
Specialist ouderengeneeskunde, Huis ter Heide
Het zijn ingewikkelde tijden. Zelf herken ik de soms onaangenaam grote druk, die m.n. van familieleden kan uitgaan om tot euthanasie over te gaan bij een nu wilsonbekwame dementerende, die zijn/haar huidige aandoening "nooit gewild zou hebben".
Maar... van enkele casussen (waaronder die, waarbij een patiente midazolam onmerkbaar via appelmoes toe toegediend kreeg om vervolgens tot de uitvoering van de euthanasie over te kunnen gaan) wordt nu enigszins een karikatuur gemaakt. De ontsporende samenleving die wilsonbekwamen ter dood brengt die zelf niet meer snappen wat er aan de hand is.
We kunnen er ook anders naar kijken. Ten eerste is het toedienen van sedatie om een behandeling mogelijk te maken niet altijd verwerpelijk. We moeten weten waarom we het doen en verantwoording afleggen. Er kan al sprake van zijn bij een tandartsbehandeling bij een dementerende, waarbij het respecteren van de weigering tot tandartsbehandeling kan leiden tot een wegrottend gebit en soms enige 'presedatie' voor iedereen acceptabel kan zijn. En nee, ik wil daarmee euthanasie niet vergelijken met het trekken van een kies, hooguit de demonisering van de 'presedatie' wat indammen.
Pleit ik voor ongebreidelde uitvoering van euthanasie bij dementerenden, die nu niet meer kunnen aangeven of ze na eerdere wilsverklaring nu nog steeds deze euthanasie wensen? Nee. Ik pleit wel voor iets meer nuance. Wat zou er mis zijn met een wilsverklaring 2.0, waarin je aangeeft dat je vertegenwoordiger mag inschatten of de bedoelde situatie inderdaad bereikt is, waarin je euthanasie zou willen. "Als ik langer dan 3 maanden dementerend en zichtbaar ongelukkig ben/lijd en mijn vertegenwoordiger geeft aan dat dit bedoelde de situatie is, dan wil ik euthanasie". De vertegenwoordiger mag nu ook (mee)bepalen of een heupfractuur bij een gevorderd dementerende nog geopereerd moet worden.
En ja, er is verschil tussen behandelen of afzien van behandelen, maar toch..