''Artsen klagen niet zo snel''

Weinig meldingen van beroepsziekten dokters

Dagelijks wijzen artsen hun patiënten op allerlei gevaren die het werk kan meebrengen. Maar sommige risico's lopen artsen zelf net zo goed. Hoeveel en hoe vaak artsen ziek worden door hun werk, is niet duidelijk.

Ook bij artsen liggen beroepsgerelateerde aandoeningen op de loer. Bijna iedere dokter heeft als co- of als arts-assistent wel eens bij een operatie langdurig 'aan de haken' gestaan, vaak met rug- en nekpijn als gevolg. Welke arts heeft zich niet ooit bijna geprikt aan een naald? En welke arts heeft zich nog nooit bedreigd gevoeld door een lastige patiënt? Hierover klagen is niet gebruikelijk, want dit soort risico's (overzicht op blz. 1109) 'horen nu eenmaal bij het vak'. Toch kunnen verkeerde werkomstandigheden grote gevolgen hebben (zie het kader). Ook de dokter moet goed op zichzelf passen, maar enige eigenwijsheid is hem niet vreemd.

Onderrapportage

Artsen melden zich niet vaak ziek, zo blijkt uit ervaringen van bedrijfsartsen en arbeidsongeschiktheidsverzekeraar Movir. Wellicht werken artsen bij ziekte door om dezelfde redenen als waarom ze meer uren werken dan de meeste mensen: de zorg voor de patiënt. 

Het is moeilijk om inzicht te krijgen in het aantal artsen dat ziek wordt door of van het werk. Volgens het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) is er sprake van onderrapportage van meldingen van beroepsziekten. In het Signaleringsrapport Beroepsziekten 2002 stelt het centrum dat 'door sterke gerichtheid op verzuim de aandacht voor beroepsziekten binnen de arbodiensten vaak onvoldoende is'. Het NCvB merkt op dat het aantal meldingen bij een aantal grote landelijke arbodiensten relatief achterblijft bij interne arbodiensten van bedrijven. De arbozorg door interne arbodiensten is in het algemeen intensiever, signaleert het NCvB.

Uit onderzoek van het NCvB onder 829 bedrijfsartsen blijkt dat er doorgaans

vijf redenen zijn waarom zij niet melden: tijdsgebrek (43,3 %), onvoldoende gegevens over de causaliteit (41 %), risico op claims van de werknemer (23,4 %), te onduidelijke meldingscriteria (22,9 %) en het feit dat het binnen de dienst onvoldoende leeft (19,9 %).

Het afgelopen jaar is er twaalf keer wel gemeld. In zes gevallen ging het om psychische aandoeningen en gedragsstoornissen, vier keer om ziekten van het bot- en spierstelsel en tweemaal om ziekten van huid, subcutis of adnexen. Het jaar ervoor waren er 27 meldingen van beroepsziekten onder artsen en in 2000 werden er 18 artsen ziek van of door het werk.

Niet relevant

Ook Movir, één van de grootste arbeidsongeschiktheidsverzekeraars van artsen, heeft geen harde cijfers over het aantal artsen dat door of van het werk ziek wordt. Movir houdt hier geen cijfers van bij omdat dat voor hen op dit moment niet relevant is. 'Het zijn er te weinig om statistisch relevante uitspraken te doen,' laat Movir-woordvoerder Heinz Hendrikse weten. 'Bovendien kan de privacy van die weinige zieke dokters in het geding komen.' Hendrikse sluit niet uit dat de verzekeraar wel zal gaan registreren hoeveel artsen aan werkgerelateerde ziekten lijden als er een toename is van arbeidsgerelateerde aandoeningen of als de wetgever onderscheid gaat maken tussen ziekteverzuim door het werk en ziekteverzuim door incidenten in de vrije tijd.

Uit cijfers van Movir (tabel 1-3 op blz. 1108) blijkt dat er een lichte toename is van het aantal ziektemeldingen van artsen die langer dan een jaar uit de running zijn. (N.B. Tabel 1 geeft de percentages van het totaal aantal verzekerden, terwijl de beide andere tabellen de percentages van het totaal aantal ziektemeldingen geven.) Dit zijn dus cijfers van ziektemeldingen in het algemeen en niet gespecificeerd naar oorzaak, zoals het werk. Volgens Hendrikse heeft de toename te maken met een stijging van de verschijnselen stress en burn-out. Deze cijfers houdt Movir wel bij omdat het een substantieel aandeel betreft.

'Het duurt al gauw een jaar voordat iemand met deze aandoening er weer bovenop raakt', aldus Hendrikse. 'Overigens is het moeilijk aan te geven in hoeverre stress en burn-out volledig arbeidsgerelateerd zijn omdat hierbij vaak ook persoonlijkheidskenmerken en problemen in het privé-leven een rol spelen. We doen wel veel aan preventie van deze aandoeningen door middel van publicaties en workshops. Wij willen artsen ervan bewust maken dat het hunzelf ook kan overkomen. Daarnaast wijzen wij erop dat artsen bij uitval door stress of burn-out zich zo snel mogelijk moeten ziek melden, zodat onze mensen van het multidisciplinaire team meteen actie kunnen ondernemen. Ons eerste belang is dat verzekerden zich beter gaan voelen om weer aan de slag te kunnen.'

Intern shoppen

Opvallend is de afname van het percentage huisartsen dat aan stress of burn-out lijdt en de toename van het percentage medisch specialisten dat hiermee kampt. Hendrikse geeft als mogelijke verklaring hiervoor dat de huisartsen als eerste beroepsgroep met deze verschijnselen werd geconfronteerd. 'Daar is het nu op zijn retour, mede door preventiecampagnes en omdat problemen door het werk bespreekbaar zijn onder huisartsen. Nu zijn het de medisch specialisten die er in grotere getale last van hebben.'

Ook volgens bedrijfsarts Gerard Frijstein die tevens voorzitter is van de werkgroep Bedrijfsartsen Zorg van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB), zijn stress en burn-out de toppers onder de beroepsziekten van artsen. Toch ziet hij  op zijn spreekuur in het academisch ziekenhuis niet vaak artsen, die overspannen zijn of burn-out hebben. 'Ik heb er geen hard bewijs voor', zegt Frijstein, 'maar een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat het werk van academisch specialisten meer afwisseling geeft dan werken in de periferie. De specialisten hier doen zowel onderzoek, onderwijs als patiëntenzorg. In de periferie is die mix er niet altijd.'

'Artsen klagen niet zo snel', vervolgt Frijstein. 'Het ziektepercentage onder medisch specialisten is laag. De bulk van wat ik hier in het AMC krijg, zijn paramedici. En ach, niet iedere arts met een werkgerelateerde aandoening komt hier. Vaak bellen ze een vriendje die hen helpt. Daar heb ik dus geen weet van. Het viel mij bijvoorbeeld op dat ik, toen er nog vaak met latex bevattende handschoenen werd gewerkt, zelden of nooit een arts hier zag met latexallergie. Ik ben dat gaan onderzoeken en toen bleek dat dat via via werd geregeld. Die shoppen dus intern bij hun collega's. En dat lijkt me aan de ene kant prima, maar aan de andere kant kan ik daardoor geen harde gegevens over prevalentie genereren.'

Links:

Interessante website

Artikel verschenen in Medisch Contact: