‘Artsen Covid Collectief benadert coronadebat eenzijdig’

‘Het feit is dat covid-19 weinig voorkomt. Ook zonder vaccin is de kans klein om besmet te raken.’

https://artsencollectief.nl/veelgestelde-vragen/

In Nederland zijn in elf maanden tijd – ondanks alle maatregelen – net iets meer dan 1 miljoen mensen besmet geraak met het coronavirus.² Zonder beperkende maatregelen zou het virus zich snel kunnen verspreiden onder de bevolking. In Manaus, de miljoenenstad in het Braziliaanse Amazonegebied, is in zeven maanden tijd – zonder beperkende maatregelen – rond 70 procent van de bevolking besmet geraakt.³ De kans om besmet te raken is misschien klein in de huidige omstandigheden met heel ingrijpende maatregelen, maar zonder maatregelen juist erg groot. Wiskundige modellen laten zien dat het opheffen van coronamaatregelen een zeer snelle toename van het aantal besmettingen kan veroorzaken omdat het een nieuw virus betreft.⁴ Zonder maatregelen zal de behandeleffectiviteit afnemen, omdat er geen ruimte meer is in de ziekenhuizen.⁵ De besmettelijkere Britse variant maakt dit probleem alleen maar groter. De Duitse viroloog Christian Drosten zegt hierover: ‘Een besmettelijk virus is gevaarlijker dan een dodelijk virus.⁶ Het dodelijkere, maar minder besmettelijke, Ebola-virus heeft wereldwijd 11.325 sterfgevallen veroorzaakt tegenover 2,24 miljoen voor SARS-CoV-2 (peildatum 1 feb 2021).^7,8

‘Artsen ontdekken geneesmiddel tegen covid-19!’
LinkedIn-account Artsen COVID Collectief

Op de LinkedIn-pagina van het collectief staat half januari 2021 een link naar een bericht op de lokale nieuwssite Zwolle.nieuws. Het blijkt te gaan om een retrospectieve observationele Nederlandse studie naar de effecten van hydroxychloroquine – oorspronkelijk voor de behandeling van malaria – online gepubliceerd in september 2020.⁹

De kleine studie laat zien dat hydroxychloroquine geen effect heeft op de sterfte, maar wel de kans verlaagt om op de intensive care te belanden. Het collectief rapporteert echter niet wat er verder bekend is over hydroxychloroquine. In verschillende goed uitgevoerde studies werd consistent weinig of geen positief behandeleffect gezien. Bovendien raadt de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) het off-label gebruik hiervan af bij covid-19-patiënten.^10-14 Het collectief gaat bij hun sectie ‘onderbouwing’ overigens niet in op behandelopties voor covid-19.

‘Een toenemend aantal studies laat zien dat een deel van de populatie al aanwezige afweer tegen het virus had, voordat ze er ooit mee in aanraking kwamen (20 tot 50%).’
https://artsencollectief.nl/immuniteit – 14 december 2020

Er zijn overeenkomsten tussen SARS-CoV-2 en andere coronavirussen, met name tussen geconserveerde eiwitten zoals het RNA-replicase – de virale RNA-kopieermachine. Het spike-eiwit van SARS-CoV-2 is uniek en lijkt niet op dat van andere coronavirussen.¹⁵ Immuniteit tegen RNA- replicase eiwitten is in zekere mate aanwezig onder de bevolking.¹⁶ Echter, sterk inactiverende antilichamen in het bloed van ex-covid-19-patiënten herkennen het spike-eiwit.¹⁷ De afweer opgewekt tijdens eerdere blootstelling met andere coronavirussen lijkt geen of onvoldoende bescherming te bieden bij een eerste infectie met SARS-CoV-2.^{18 19} Frits Rosendaal, epidemioloog van het Leids Universitair Medisch Centrum, zegt hierover: ‘Je kunt niet immuun zijn tegen een ziekte die eerder niet bestond.’²⁰ De verschillende vaccins wekken een immuunrespons op tegen het spike-eiwit van SARS-CoV-2 en beschermen hierdoor tegen een eerste infectie door dit nieuwe virus.

‘Mensen hebben na een volledige vaccinatie 0,8% minder kans om een besmetting op te lopen.’

https://artsencollectief.nl/veelgestelde-vragen/

De effectiviteit van het vaccin wordt uitgedrukt in een relatieve risicoreductie (RRR) en is volgens de producenten boven de 90 procent.^{21 22} Laten we kijken naar de getallen, waarbij we de Moderna- en Pfizer-studies samenvoegen omdat het beide mRNA-vaccins betreft met nagenoeg identieke cijfers. Onder 36.938 personen in de placebogroep kregen 347 personen symptomatische covid-19, terwijl dit onder 36.930 gevaccineerden afnam tot 19 gevallen. Een relatieve reductie (RRR) van het aantal personen met symptomatische covid-19 van 95 procent.

Het collectief kiest voor een absolute risicoreductie (ARR), waarmee het effect is teruggebracht tot 0,8% risicoreductie. Volgens deze berekening kreeg 0,9% van de totale placebogroep covid-19, terwijl dit 0,1% was onder de gevaccineerden. De ingezette ARR is echter ongepast en niet geschikt voor besmettelijke ziekten. Immers, een groot deel van beide groepen is nooit besmet geraakt en heeft daardoor nooit een risico op covid-19 gehad. Naarmate een groter deel van de populatie gevaccineerd is, daalt de ARR nog veel verder, aangezien de ziektekans afneemt. Op basis van de ARR zou de effectiviteit dan nog verder afnemen, terwijl het juist een toenemende effectiviteit laat zien. De inzet van de RRR is dan ook de enige juiste wijze om effectiviteit te beoordelen en die is spectaculair.

Naast de gepubliceerde klinische studies laten voorlopige gegevens uit Israël, vrijgegeven door Israëlische gezondheidsinstanties, een sterke afname zien van het aantal coronavirusbesmettingen onder een groep van 715.425 gevaccineerden.^{23 24} Het aantal besmettingen nam na vaccinatie gradueel af met 51 procent na twee weken tot 92 procent na vier weken.^{24 25} Deze gegevens zijn bemoedigend en suggereren dat de mRNA-vaccins tegen het coronavirus het aantal besmettingen sterk kunnen verlagen.

‘Een infectie is voor 98% van de bevolking ongevaarlijk.’

https://artsencollectief.nl/veelgestelde-vragen/

Naast sterfte moet ook gekeken worden naar schade door het virus op langere termijn. Het overgrote deel van de besmette personen heeft lichte tot milde klachten waarmee men bedoelt dat ziekenhuisopname niet noodzakelijk is. Tot 20 procent van de besmette mensen kan eindigen in het ziekenhuis, maar uitgaande van 45.000 opnames (peildatum 2 februari 2021) op 1 miljoen geschatte besmettingen betreft het in Nederland 4,5%.²⁶ Ter vergelijking, de griepgolf in 2018 telde volgens het RIVM 16.000 ziekenhuisopnamen.²⁷ Ziekteverzuim bij griep is gemiddeld drie werkdagen volgens het CBS, terwijl covid-19 volgens bijzonder hoogleraar Corné Roelen (Arbo Unie) een ander beeld laat zien.²⁸ Een op vijf covid-19-ziektemeldingen leidt tot 55 dagen ziekteverzuim en 20 procent daarvan heeft een duur voorbij de 200 dagen.^{29 30} Die lange ziekteduur die vooral de relatief jonge arbeidspopulatie treft, valt onder de zogenaamde milde klachten, ook wel bekend als ‘lange covid’.³¹ Het risico op lange covid wordt uiteenlopend geschat van 2 tot 25 procent. De meer dan 100 symptomen die gecorreleerd worden met lange covid, maken het lastig om een duidelijk ziektebeeld te beschrijven. Het is nog onduidelijk wat de restschade zal zijn van lange covid.

‘De covid-maatregelen hebben een negatief psychologisch effect op de korte, middellange en lange termijn en zijn zeer slecht voor de geestelijke volksgezondheid.’

https://artsencollectief.nl/angst – 15 februari 2021

Het lijdt geen twijfel dat de coronacrisis in toenemende mate leed veroorzaakt. De suggestie dat dit uitsluitend toe te schrijven is aan de maatregelen, is intuïtief en in strijd met de data. Landen met liberalere maatregelen zoals Zweden en Zwitserland vertonen in toenemende mate minstens evenzoveel symptomen van depressie, eenzaamheid, angst en insomnia als landen waar een harde lockdown heeft plaatsgevonden.^{32 33} Dit psychische leed neemt over het algemeen af, naarmate het vertrouwen in de maatregelen toeneemt.³⁴ Daarnaast is de sterfte in landen met liberale maatregelen gemiddeld hoger dan in Nederland. Per 1 miljoen inwoners stierven 1205 Zweden, 1106 Zwitsers tegenover 878 Nederlanders. De druk op de ziekenhuizen ligt daar hoger dan bij ons. In Zwitserland heeft een derde van de covid-19-patiënten (mediaan 49 jaar) tussen 30-45 dagen na diagnose nog symptomen.³⁵ Volgens schattingen zijn er 150.000 Zweden met lange covid.³⁶ Hoewel de maatregelen in die landen veel soepeler zijn, presteren ze economisch niet beter. Door het effect van het virus te bagatelliseren, verlegt het collectief de aandacht naar de korte-termijn-nadelen van de maatregelen wat zorgt voor een versmalling van de discussie over de korte- en langetermijneffecten van het virus.

Open dialoog

Stichting Artsen COVID Collectief roept op tot een open dialoog. Wij gaan deze dialoog graag aan maar vragen wel om de kritische houding die daarvoor nodig is. Het collectief vraagt aandacht voor de sociologische, psychische en economische impact van de huidige maatregelen. De set van maatregelen is een keuze tussen twee kwaden. Het collectief belicht in haar berichtgeving slechts de nadelen van één kant van het verhaal. Dit staat een open dialoog in de weg en vraagt om een reactie van artsen die zich niet door het collectief vertegenwoordigd voelen. Wij roepen daarom de artsenverenigingen (zoals KNMG, FMS, NVAB en LHV) en individuele artsen op om deze dialoog aan te gaan en te zorgen voor een evenwichtige discussie. Verder vragen wij aan het collectief, dat zich zeer kritisch uitlaat over vaccins en dat de maatschappij zo snel mogelijk weer wil openstellen: wat is jullie plan om dit te realiseren? Nu is de tijd om de gemeenschappelijke basis op te zoeken en nader tot elkaar te komen. De gezamenlijke vijand is het coronavirus.

auteurs

Martijn S. Luijsterburg, moleculair bioloog, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden

Gerben de Jong, bedrijfsarts en adviseur

Chi L. Chiu, vitaliteitsdeskundige, Chivo - Kennisinstituut vitaliteit & leefstijl, Driebergen-Rijsenburg

Hans M. Westgeest, internist-oncoloog, Amphia Ziekenhuis, Breda

contact

m.luijsterburg@lumc.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Lees ook

Voetnoten

1. https://artsencollectief.nl/

2. https://allecijfers.nl/nieuws/corona-virus-covid19-bevestigde-besmettingen-per-dag-nederland-provincie-gemeente/

3. Buss, L.F. et al. Three-quarters attack rate of SARS-CoV-2 in the Brazilian Amazon during a largely unmitigated epidemic. Science 371, 288-292 (2021).

4. Britton, T., Ball, F. & Trapman, P. A mathematical model reveals the influence of population heterogeneity on herd immunity to SARS-CoV-2. Science 369, 846-849 (2020).

5. https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2020/31/oversterfte-corona-epidemie-toepassing-van-een-dynamisch-regressiemodel

6. https://www.spiegel.de/international/germany/interview-with-virologist-christian-drosten-i-am-quite-apprehensive-about-what-might-otherwise-happen-in-spring-and-summer-a-f22c0495-5257-426e-bddc-c6082d6434d5

7. Kucharski, A.J. & Edmunds, W.J. Case fatality rate for Ebola virus disease in west Africa. Lancet 384, 1260 (2014).

8. https://www.cdc.gov/vhf/ebola/history/2014-2016-outbreak/index.html.

9. Lammers, A.J.J. et al. Early hydroxychloroquine but not chloroquine use reduces ICU admission in COVID-19 patients. Int J Infect Dis 101, 283-289 (2020).

10. Cavalcanti, A.B. et al. Hydroxychloroquine with or without Azithromycin in Mild-to-Moderate Covid-19. N Engl J Med 383, 2041-2052 (2020).

11. Horby, P. et al. Effect of Hydroxychloroquine in Hospitalized Patients with Covid-19. N Engl J Med 383, 2030-2040 (2020).

12. Mitja, O. et al. A Cluster-Randomized Trial of Hydroxychloroquine for Prevention of Covid-19. N Engl J Med (2020).

13. Peters, E.J. et al. Outcomes of persons with coronavirus disease 2019 in hospitals with and without standard treatment with (hydroxy)chloroquine. Clin Microbiol Infect (2020).

14. https://swab.nl/nl/covid-19

15. Dijkstra, J.M. & Hashimoto, K. Expected immune recognition of COVID-19 virus by memory from earlier infections with common coronaviruses in a large part of the world population. F1000Res 9, 285 (2020).

16. Le Bert, N. et al. SARS-CoV-2-specific T cell immunity in cases of COVID-19 and SARS, and uninfected controls. Nature 584, 457-462 (2020).

17. Zost, S.J. et al. Potently neutralizing and protective human antibodies against SARS-CoV-2. Nature 584, 443-449 (2020).

18. Lv, H. et al. Cross-reactive Antibody Response between SARS-CoV-2 and SARS-CoV Infections. Cell Rep 31, 107725 (2020).

19. Kim, S.I. et al. Stereotypic neutralizing VH antibodies against SARS-CoV-2 spike protein receptor binding domain in patients with COVID-19 and healthy individuals. Sci Transl Med 13 (2021).

20. https://www.rd.nl/artikel/908600-drie-deskundigen-reageren-op-anti-vaccinvideo-met-prof-schetters

21. Baden, L.R. et al. Efficacy and Safety of the mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine. N Engl J Med (2020).

22. Polack, F.P. et al. Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine. N Engl J Med 383, 2603-2615 (2020).

23. https://www.nature.com/articles/d41586-021-00316-4

24. https://www.jpost.com/israel-news/israel-shows-promising-results-from-pfizer-vaccination-campaign-657051

25. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.27.21250612v1

26. Petersen, E. et al. Comparing SARS-CoV-2 with SARS-CoV and influenza pandemics. Lancet Infect Dis 20, e238-e244 (2020)

27. https://www.rivm.nl/sites/default/files/2018-11/griepinbeeld.pdf

28. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/12/ziekteverzuim-onder-werknemers-in-2019-verder-toegenomen

29. https://www.trouw.nl/economie/corona-of-niet-arbo-unie-krijgt-minder-ziekmeldingen~b444433f/

30. Callard, F. & Perego, E. How and why patients made Long Covid. Soc Sci Med 268, 113426 (2021).

31. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.27.21250617v2

32. McCracken, L.M., Badinlou, F., Buhrman, M. & Brocki, K.C. Psychological impact of COVID-19 in the Swedish population: Depression, anxiety, and insomnia and their associations to risk and vulnerability factors. Eur Psychiatry 63, e81 (2020).

33. https://osf.io/6cseh/

34. https://psyarxiv.com/3kfmh/

35. Nehme, M. et al. COVID-19 Symptoms: Longitudinal Evolution and Persistence in Outpatient Settings. Ann Intern Med (2020).

36. https://sverigesradio.se/artikel/7602906