Arts mag vrijheid van handelen niet verliezen

Meer dan ooit moeten artsen de belangen van hun patiënten afwegen tegen andere belangen. Hoe voorkomen ze dat hun professionele autonomie daarbij in gevaar komt, vraagt de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) zich af.

Integriteit staat met stip bovenaan de lijst met belangrijke aspecten van professionaliteit. Dat blijkt uit onderzoek dat de RVZ onder artsen heeft laten doen en waarover ze rapporteert in ‘Vertrouwen in de arts’. De vaak geroemde autonomie krijgt een veel lagere plaats: het blijkt voor dokters vooral een middel om integriteit te kunnen waarborgen. Samenwerking komt niet voor op het lijstje. ‘Als je ernaar vraagt, vinden artsen samenwerking belangrijk. Maar uit zichzelf noemen ze het niet’, aldus het rapport. Ook opmerkelijk is dat slechts een minderheid van de artsen de invloed van verzekeraars en management als beperkend ervaart. Toch signaleert het RVZ-rapport ook ontwikkelingen die de vrijheid van handelen kunnen aantasten. Zo lopen zorgverzekeraars en zorgaanbieders in het nieuwe zorgstelsel meer financiële risico’s. Daarom zullen ze zoeken naar wegen om die risico’s te beheersen. Dat kan gevolgen hebben voor zowel de professionele autonomie als voor het vertrouwen dat patiënten in hun arts stellen.

De RVZ ziet een aantal opties om vertrouwen en kwaliteit te waarborgen. De beroepsgroepen moeten daarbij vooral de hand in eigen boezem steken. Dat wil zeggen: richtlijnen naleven en een eind maken aan het vrijblijvende karakter van het interne kwaliteitsbeleid. De basiskwaliteit van de zorg moet waar mogelijk explicieter worden geformuleerd. Verpleeghuizen doen dat al. Dat zou verankerd moeten zijn in de Kwaliteitswet. Patiënten kunnen daar dan zo nodig een beroep op doen en de rechter kan eraan toetsen.

Ook zouden beroepsgroepen organisatorisch onderscheid moeten maken tussen de behartiging van de inhoud van het vak en de behartiging van de (financiële) belangen van de beroepsgroep. De RVZ stelt zelfs een integriteitscode voor waarin artsen normen vastleggen voor bijvoorbeeld het accepteren van honoraria voor andere dan de gebruikelijke dienstverlening. 

Ook zou er een klachtenlijn bij de IGZ moeten komen waar artsen inbreuken op de vakinhoudelijke autonomie kunnen melden. << HM