Armoede, verwaarlozing en mishandeling - Sociaal pediater in Toronto, Canada

OVER DE GRENS

Omdat ik onlangs geëmigreerd ben naar Toronto, ben ik, als sociaal pediater in opleiding, de sociale kaart van deze grootste stad van Canada aan het verkennen. Deze week loop ik stage bij de Children’s Aid Society (CAS).

Canada is een rijk land (achtste plaats nominaal bruto nationaal product, bnp) en Toronto is een van de meest multiculturele samenlevingen ter wereld. Het percentage kinderen dat in armoede leeft is 14. Ter vergelijking: in Nederland is dat 9,9 procent. Canada doet het slecht op de internationale ranglijsten die Unicef maakt over child well-being. Het staat op een 17de plaats op de 11de Report Card van Unicef. Het meest zorgwekkende is dat Canada met health & safety op de 27ste plaats staat, net boven Letland en Roemenië.

Uitgescholden en geslagen
De eerste dag loop ik met een maatschappelijk werkster mee. Zij krijgt een melding binnen van een leerling die op school heeft verteld dat zij geslagen is. Na een lange rit komen we bij een school in een buitenwijk aan. Samen met een politieagent (!) krijgen we de kamer van het hoofd van de school toegewezen om het gesprek met het 11-jarige meisje aan te gaan. Tot mijn verbazing wordt het gesprek onmiddellijk op video opgenomen, mocht dit nodig zijn voor een rechter. Het meisje gaat – zonder vertrouwde leerkracht, want dat zou het verhaal kunnen beïnvloeden – met drie vreemde volwassenen en een camera voor haar neus, het gesprek aan over wat er thuis is gebeurd. Zodra zij, in tranen, vertelt dat ze meerdere malen thuis is geslagen en uitgescholden – gemiddeld vier keer per week – en gisteren met een bezem is geslagen, lijkt de zaak voor de politieagent duidelijk.

Voor de Canadese wet is het niet toegestaan dat ouders hun kinderen met iets slaan. Slaan met de vlakke hand mag wel, maar het mag geen striemen achterlaten. Moeder is een illegale immigrant, die drie jaar geleden in Canada is komen wonen. Zij is eenmaal eerder met de politie in aanraking geweest vanwege huiselijk geweld. De vader is toen het land uitgezet. De politieagent besluit dat het gesprek voldoende bewijs vormt om het meisje uit huis te plaatsen. Hij vertelt mij dat het ook een kwestie van liability is: nu hij alles weet, is hij verantwoordelijk dat het niet meer gebeurt. De politieagent besluit naar moeder te gaan, om haar te arresteren (met handboeien!). Hij vertelt dat moeder een aantal uren in een cel moet blijven en dat ze vrij kan komen als ze tekent dat ze geen contact zoekt met haar kind zolang het proces loopt. Binnen vijf dagen moet de maatschappelijk werkster naar de rechter om de beslissing om de kinderen uit huis te plaatsen te verdedigen. De zaak tegen de moeder komt zes maanden later voor de rechter. Pas hierna, kan zij, als de rechter dit toestaat, haar kind weer gesuperviseerd gaan zien.

Deze casus maakt grote indruk op mij. Had de moeder er niet eerder bij betrokken moeten worden? Had de moeder geen hulp moeten krijgen? Had er geen lichamelijk onderzoek bij het meisje moet worden verricht? Waarom was er gelijk een politieagent aanwezig? Is dit beter dan het soms ‘aanmodderen’ in Nederland?

Niets aanraken
De dag erna ga ik mee op huisbezoek met een infant nurse specialist van de CAS. We gaan langs bij een familie die een drie maanden oude baby heeft. Voordat we het hoge flatgebouw binnengaan, waarschuwt de verpleegkundige mij. In dit gebouw kan zij alleen naar binnen als het licht is, ze gaat nooit met de trap – in het trappenhuis vinden illegale activiteiten plaats, zoals het dealen van drugs en prostitutie – en de appartementen zijn in een slechte staat. Op minder dan 50m2 leven opa en oma (in scootmobiel!), moeder, broer van moeder, en twee honden. Hondenpoep op de vloer onder de tafel, geen bedden, matrassen op de grond, overal kleren en was (geen wasmachine in huis), zes vieze babyflesjes op tafel, twee televisies die aan staan. Geen behang, vies tapijt… Een splinternieuw
babybedje dat er zonder lakens ongebruikt uitziet. Dit bedje heeft de CAS voor de familie moeten kopen, ook weer vanwege liability; ouders worden namelijk ook hier aangemoedigd niet met hun baby in één bed te slapen, maar dan moet er natuurlijk wel een bedje voor de baby beschikbaar zijn.

Ik durf niets aan te raken. De baby ziet er nog aardig verzorgd uit, vergeleken met moeder en oma, en gezien het appartement waarin hij woont. Omdat de baby last heeft van wheezing – geen wonder – is Ventolin voorgeschreven. De voorzetkamer ziet er zo smerig uit… Ik weet
niet hoe snel ik dit appartement moet uit komen. De verpleegkundige probeert haar baas per telefoon over te halen dit kind uit huis te halen, maar helaas, de familie is allang bij de CAS bekend en dit is onvoldoende ‘hard’ bewijs.

Opnieuw ben ik gechoqueerd. Was dit kind in Nederland niet allang uit huis gehaald? Bestaat deze extreme armoede in Nederland? Zijn de gevolgen van armoede en emotionele verwaarlozing niet net zo erg als lichamelijke mishandeling voor de ontwikkeling van kinderen?

Geen consultatiebureaus
De Canadese overheid spendeert 1,55 procent van het bnp aan publieke uitgaven aan ‘family benefits’ – ver onder Nederland (2,43%) en het OECD-gemiddelde van 2,61 procent. Opvallend is dat de Nederlandse overheid veel meer (0,93% van het bnp) aan services (kinderopvang, onderwijs) besteedt dan Canada (0,23% van het bnp). In het dagelijks leven zijn deze verschillen met Nederland goed te merken. De gezondheidszorg is minder goed georganiseerd, er zijn geen consultatiebureaus, de kinderopvang is niet te betalen en de buurt waar je woont bepaalt welk onderwijs een kind krijgt. De Canadese kinderartsen zijn zich erg bewust van deze ‘sociale determinanten van gezondheid.’ Zij lopen voorop als het gaat om het in kaart brengen van de vroege ontwikkeling van kinderen in buurten en steden, om daarmee de politiek te overtuigen van het nut om in kinderen te investeren.¹ Als fellow sociale pediatrie valt hier voor mij genoeg te doen.

Meta van den Heuvel werkt als sociaal pediater in Toronto, Canada

contact: mathilda.vandenheuvel@sickkids.ca; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld

Voetnoot

1. Early Development Instrument 

Lees ook

Meer buitenlandervaringen in de rubriek Over de grens